Hệ thống câu hỏi lý thuyết theo Chuyên đề bồi dưỡng học sinh giỏi và ôn vào lớp 10THPT chuyên - Môn Sinh học Lớp 9 - Nguyên Văn Công

nguyÔn v¨n c«ng 
Gi¸o viªn tr-êng THCS §µo S- TÝch - Trùc Ninh - Nam §Þnh 
§iÖn tho¹i (zalo) liªn hÖ: 01243771012 
Thµnh c«ng lµ mét hµnh tr×nh chø kh«ng ph¶i lµ ®iÓm ®Õn. 
Trªn con ®-êng thµnh c«ng kh«ng cã dÊu ch©n cña ng-êi l-êi biÕng. 
HÖ thèng c©u hái lý thuyÕt 
Theo chuyªn ®Ò båi d-ìng häc sinh giái 
vµ «n vµo líp 10 thpt chuyªn 
TËp 1: di truyÒn vµ biÕn dÞ 
(Gåm 463 c©u hái cã h-íng dÉn tr¶ lêi chi tiÕt) 
LỜI NÓI ĐẦU 
 Mặc dù công tác bồi dưỡng học sinh giỏi và luyện thi vào lớp 10 trường THPT chuyên cho những 
học sinh khá giỏi khối lớp 9 đối với bộ môn Sinh học đã và đang được tiến hành ở hầu hết các tỉnh thành 
trong cả nước từ nhiều năm nay nhưng hiện nay trên thị trường sách lại đang rất thiếu những học liệu tham 
khảo có chất lượng dành cho công tác này. Bên cạnh đó với khối lượng kiến thức, các dạng câu hỏi và bài 
tập được đưa vào trong các đề thi chọn học sinh giỏi cấp huyện, cấp tỉnh và tuyển sinh vào lớp 10 trường 
THPT chuyên ngày càng vượt cao hơn nhiều so với chương trình môn học. Do đó, để có thể đạt được kết 
quả cao trong các kỳ thi này thì đòi hỏi cả giáo viên và học sinh đều phải rất nỗ lực tìm kiếm các nguồn học 
liệu để tham khảo trong quá trình soạn giảng và học tập. Từ thực tế này, kết hợp với vai trò là giáo viên trực 
tiếp tham gia công tác bồi dưỡng học sinh giỏi và luyện thi vào lớp 10 trường THPT chuyên, chúng tôi nhận 
thấy việc có một nguồn học liệu chứa đựng khối lượng kiến thức đủ sâu, rộng để phục vụ cho công tác bồi 
dưỡng học sinh giỏi, luyện thi vào lớp 10 trường THPT chuyên của giáo viên và học sinh đối với bộ môn 
Sinh học, đặc biệt là môn Sinh học 9 là điều vô cùng cần thiết và cấp bách. Vì thế, chúng tôi đã tổ chức biên 
soạn bộ sách ‘‘Hệ thống các câu hỏi lý thuyết theo chuyên đề bồi dưỡng học sinh giỏi và luyện thi vào lớp 
10 trường THPT chuyên môn Sinh học 9’’ nhằm cung cấp giáo viên giảng dạy môn Sinh học và học sinh 
cấp THCS có thêm được nguồn học liệu tham khảo hữu ích để nâng cao chất lượng trong quá trình giảng 
dạy và học tập, từ đó đạt kết quả cao trong các kỳ thi chọn học sinh giỏi cấp huyện, cấp tỉnh cũng như tuyển 
sinh vào lớp 10 trường THPT chuyên. Bộ sách này gồm hai tập: 
- Tập 1: Gồm các dạng câu hỏi lý thuyết của các chuyên đề trong phần Di truyền và biến dị. 
 - Tập 2: Gồm các dạng câu hỏi lý thuyết của các chuyên đề trong phần Sinh vật và môi trường. 
 Với hệ thống các dạng câu hỏi lý thuyết có hướng dẫn trả lời chi tiết theo từng chuyên đề trong bộ 
sách mà chúng tôi biên soạn thì chúng tôi tin tưởng rằng bộ sách sẽ là nguồn học liệu tham khảo thật sự hữu 
ích để giáo viên Sinh học và học sinh cấp THCS sử dụng có hiệu quả trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi 
và ôn thi vào lớp 10 của các trường THPT chuyên. Ngoài ra bộ sách này cũng có thể là nguồn học liệu tham 
khảo hữu ích cho quá trình giảng dạy, học tập của giáo viên Sinh học và học sinh cấp THPT, cho sinh viên 
- giáo sinh chuyên ngành sư phạm Sinh học ở các trường Cao đẳng - Đại học chuẩn bị bước vào nghề. 
 Dù rất tâm huyết và dành nhiều công sức, thời gian để biên soạn nhưng bộ sách sẽ khó tránh khỏi 
những thiếu sót vì vậy tác giả rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của quý đồng nghiệp và các em học 
sinh để bộ sách ngày càng hoàn chỉnh hơn. Mọi ý kiến đóng góp của quý thầy cô và các em học sinh xin vui 
lòng liên hệ với tác giả theo địa chỉ email: mrcongdst@gmail.com hoặc số điện thoại (Zalo) 01243771012. 
Tác giả trân trọng cảm ơn. 
Tác giả của bộ sách: Nguyễn Văn Công 
Cử nhân khoa học chuyên ngành Sư phạm Sinh học - Đại học Sư phạm Hà Nội 2 
Giáo viên lãnh đội tuyển HSG môn Sinh học của huyện Trực Ninh và trường THCS Đào Sư Tích 
NAM ĐỊNH 
Ngày 8 tháng 10 năm 2018 
Câu 1: Nêu khái niệm và cho ví dụ minh hoạ về di truyền, biến dị? Di truyền, biến dị có ý nghĩa và 
mối quan hệ với nhau như thế nào? 
 Hướng dẫn trả lời 
- Di truyền: 
+ Khái niệm: Di truyền là hiện tượng truyền đạt các tính trạng của bố mẹ, tổ tiên cho các thế hệ con cháu. 
+ Ví dụ: Bố và mẹ có tóc thẳng sinh ra 1 con trai và 1 con gái đều có tóc thẳng. 
+ Ý nghĩa: Nhờ có hiện tượng di truyền mà các đặc điểm đặc trưng của loài được duy trì ổn định từ thế hệ 
này sang thế hệ khác. 
- Biến dị: 
+ Khái niệm: Biến dị là hiện tượng con sinh ra khác với bố mẹ và khác nhau về nhiều chi tiết. 
+ Ví dụ: Bố và mẹ đều có tóc xoăn, da trắng sinh ra người con trai có tóc thẳng, da ngăm đen. 
+ Ý nghĩa: Hiện tượng biến dị tạo nên sự phong phú về kiểu gen và kiểu hình, giúp các loài sinh vật ngày 
càng tiến hoá và thích nghi với sự thay đổi của điều kiện môi trường. 
- Mối quan hệ giữa di truyền và biến dị 
+ Di truyền và biến dị là hai hiện tượng có những biểu hiện mâu thuẫn với nhau nhưng lại tồn tại song song 
và gắn liền với quá trình sinh sản của sinh vật. 
+ Nhờ có hiện tượng di truyền và biến dị mà các loài sinh vật mới có thể vừa duy trì được các đặc điểm đặc 
trưng từ thế hệ này sang thế hệ khác, vừa trở nên đa dạng và ngày càng thích nghi với sự thay đổi của điều 
kiện môi trường. 
Câu 2: Trình bày khái niệm của các thuật ngữ sau: Di truyền, biến dị, tính trạng, cặp tính trạng tương 
phản, nhân tố di truyền, nhiễm sắc thể, cặp nhiễm sắc thể tương đồng, bộ nhiễm sắc thể lưỡng bội, bộ 
nhiễm sắc thể đơn bội, kiểu gen, kiểu hình, thể đồng hợp, thể dị hợp, alen, cặp alen, giống thuần chủng. 
 Hướng dẫn trả lời 
- Di truyền là hiện tượng truyền đạt các tính trạng của bố mẹ, tổ tiên cho các thế hệ con cháu. 
- Biến dị là hiện tượng con sinh ra khác với bố mẹ và khác nhau về nhiều chi tiết. 
- Tính trạng là những đặc điểm về hình thái, cấu tạo, sinh lí của một cơ thể. 
- Cặp tính trạng tương phản là hai trạng thái biểu hiện trái ngược nhau của cùng một loại tính trạng. 
- Nhân tố di truyền (hay gen) là những cấu trúc có bản chất là một đoạn của phân tử ADN (axit 
đêôxiribônuclêic), tồn tại bên trong tế bào có vai trò quy định sự hình thành các tính trạng trên cơ thể sinh 
vật. 
- Nhiễm sắc thể là cấu trúc mang gen, tồn tại trong nhân tế bào, dễ bắt màu bằng dung dịch thuốc nhuộm 
kiềm tính, có vai trò quan trọng đối với sự di truyền các tính trạng qua các thế hệ tế bào và cơ thể. 
- Cặp NST tương đồng là cặp NST gồm 2 NST mang các gen tồn tại thành từng cặp tương ứng, chúng giống 
nhau về hình dạng và kích thước nhưng khác nhau về nguồn gốc, trong đó 1 NST có nguồn gốc từ bố và 1 
NST có nguồn gốc từ mẹ. 
CHUY£N §Ò 1: C¸C QUY LUËT DI TRUYÒN 
- Bộ NST lưỡng bội là bộ NST có chứa các cặp NST tương đồng, được kí hiệu là 2n NST, tồn tại trong nhân 
của các tế bào sinh dưỡng, tế bào sinh dục sơ khai và các hợp tử. 
- Bộ NST đơn bội là bộ NST chỉ chứa một NST của mỗi cặp tương đồng, được kí hiệu là n NST, tồn tại trong 
nhân của các giao tử (tinh trùng, trừng) và các thể cực (thể định hướng) 
- Kiểu gen (KG) là tổ hợp toàn bộ các gen trong tế bào của cơ thể, quy định sự hình thành kiểu hình của cơ 
thể trong điều kiện môi trường nhất định. 
- Kiểu hình (KH) là tổ hợp toàn bộ các tính trạng và đặc tính của cơ thể, là kết quả của sự tương tác giữa 
kiểu gen và điều kiện môi trường. 
- Thể đồng hợp là cơ thể có kiểu gen chứa các cặp gen đều gồm hai gen tương ứng giống nhau (hay là cơ 
thể có kiểu gen chứa toàn những cặp gen đồng hợp) 
- Thể dị hợp là cơ thể có kiểu gen chứa cặp gen gồm hai gen tương ứng khác nhau 
- Alen là những trạng thái khác nhau của cùng một gen. 
- Cặp alen là hai alen giống nhau hay khác nhau thuộc cùng một gen. 
- Giống (hay dòng) thuần chủng là giống có đặc tính di truyền đồng nhất, các thế hệ sau giống các thế hệ 
trước về kiểu gen và kiểu hình. 
Câu 56: 
a. Hãy vận dụng lý thuyết nhiễm sắc thể để giải thích quan niệm sau của Menđen: “Trong tế bào sinh 
dưỡng, các nhân tố di truyền tồn tại thành từng cặp”. 
b. Phát biểu nội dung quy luật phân ly và phân ly độc lập. Nêu những điểm khác nhau giữa hai quy 
luật này. 
 Hướng dẫn trả lời 
a. Vận dụng dụng lý thuyết nhiễm sắc thể để giải thích : 
- Các nhân tố di truyền mà Menđen giả định chính là các gen có bản chất là ADN / nằm chủ yếu trên các 
nhiễm sắc thể ở trong nhân tế bào. 
- Trong tế bào sinh dưỡng của những loài lưỡng bội, các nhiễm sắc thể tồn tại thành từng cặp tương đồng/ 
nên các gen trên cặp nhiễm sắc thể tương đồng cũng tồn tại thành từng cặp tương ứng. 
b. Nội dung của quy luật phân ly, phân ly độc lập và những điểm khác nhau giữa 2 quy luật 
- Nội dung của các quy luật: 
+ Quy luật phân ly: Trong quá trình phát sinh giao tử, mỗi nhân tố di truyền trong cặp nhân tố di truyền phân 
ly về 1 giao tử và giữ nguyên bản chất như cơ thể thuần chủng P. 
+ Quy luật phân ly độc lập: Các cặp nhân tố di truyền (cặp gen) đã phân ly độc lập trong quá trình phát sinh 
giao tử. 
- Điểm khác nhau giữa hai quy luật: 
Quy luật phân ly Quy luật phân ly độc lập 
- Phản ánh sự di truyền của một cặp tính trạng 
- F1 dị hợp một cặp gen tạo ra 2 loại giao tử. 
- Phản ánh sự di truyền của hai hay nhiều cặp tính 
trạng. 
- F1 dị hợp hai cặp gen tạo ra 4 loại giao tử. 
- F2 có 4 kiểu tổ hợp với 3 loại kiểu gen và 2 loại 
kiểu hình phân li theo tỷ lệ 3 : 1 
- F2 không xuất hiện biến dị tổ hợp. 
- F2 có 16 kiểu tổ hợp với 9 loại kiểu gen và 4 loại kiểu 
hình phân li theo tỷ lệ 9 : 3 : 3 : 1 
- F2 xuất hiện biến dị tổ hợp. 
Câu 57: Trình bày nhận thức của Menđen về nhân tố di truyền và giao tử thuần khiết. Những nhận 
thức này của Menđen đã được Di truyền học hiện đại xác nhận như thế nào? 
 Hướng dẫn trả lời 
- Nhận thức của Menđen về nhân tố di truyền và giao tử thuần khiết: 
+ Nhận thức về nhân tố di truyền: 
 Menđen cho rằng: Mỗi cặp tính trạng tương phản ở sinh vật do 1 cặp nhân tố di truyền quy định, 
trong đó nhân tố di truyền trội quy định tính trạng trội, nhân tố di truyền lặn quy định tính trạng lặn. 
 Menđen đã giả định: Trong tế bào sinh dưỡng, các nhân tố di truyền tồn tại thành từng cặp tương 
ứng quy định kiểu hình của cơ thể. 
+ Nhận thức về giao tử thuần khiết: 
 Trong quá trình phát sinh giao tử, mỗi nhân tố di truyền trong cặp nhân tố di truyền phân li về một 
giao tử và giữ nguyên bản chất như ở cơ thể thuần chủng của P. 
 Trong quá trình thụ tinh, do có sự tổ hợp của 2 nhân tố di truyền cùng loại ở giao tử đực và giao tử 
cái đã khôi phục lại cặp nhân tố di truyền trong hợp tử và từ đó biểu hiện thành kiểu hình của cơ thể. 
- Di truyền học hiện đại xác nhận: 
+ Nhân tố di truyền: 
 Các nhân tố di truyền chính là các gen nằm chủ yếu trên các NST trong nhân của tế bào, mỗi gen 
nằm ở 1 vị trí nhất định trên NST gọi là lôcut, ngoài các gen nằm trên NST trong nhân của tế bào còn 
có các gen nằm trong các bào quan như ti thể, lạp thể trong tế bào chất của tế bào. 
 Trong tế bào có nhiều loại gen nhưng chỉ có gen cấu trúc mới liên quan trực tiếp tới sự hình thành 
các tính trạng trên cơ thể sinh vật, người ta đã phát hiện: có trường hợp 1 gen quy định 1 tính trạng, 
nhiều gen quy định 1 tính trạng hoặc 1 gen quy định nhiều tính trạng. 
+ Giao tử thuần khiết: 
 Trong các tế bào lưỡng bội (2n), NST tồn tại thành từng cặp tương đồng do đó các gen trên cặp NST 
tương đồng cũng tòn tại thành từng cặp alen, nghĩa là mỗi NST của cặp tương đồng chỉ mang 1 alen 
của cặp alen. 
 Sự nhân đôi, phân li và tổ hợp của cặp NST tương đồng trong quá trình giảm phân, thụ tinh dẫn tới 
sự phân li, tổ hợp tự do của các alen và khôi phục lại cặp alen trong các hợp tử tù đó biểu hiện thành 
kiểu hình của cơ thể. 
Câu 58: 
a. Di truyền liên kết là gì? Di truyền liên kết đã bổ sung cho quy luật phân li độc lập của Menđen ở 
những điểm nào? 
b. Viết hai sơ đồ khác nhau phù hợp với hai quy luật di truyền sao cho F1 đồng loạt có kiểu hình giống 
nhau nhưng bố, mẹ đều không thuần chủng. 
 Hướng dẫn trả lời 
a. Di truyền liên kết là gì? Di truyền liên kết đã bổ sung cho quy luật phân li độc lập của Menđen ở những 
điểm nào? 
- Di truyền liên kết là hiện tượng một nhóm tính trạng được di truyền cùng nhau, được quy định bởi các gen 
trên một nhiễm sắc thể cùng phân li trong quá trình phân bào. 
- Di truyền liên kết đã bổ sung cho quy luật phân li độc lập của Menđen ở những điểm sau: 
+ Trong tế bào số lượng gen lớn hơn số lượng nhiễm sắc thể rất nhiều nên trên một nhiễm sắc thể có nhiều 
gen và các gen phân bố dọc theo chiều dài của nhiễm sắc thể tạo thành một nhóm gen liên kết. 
+ Quy luật phân li độc lập chỉ đúng trong trường hợp các cặp gen quy định các cặp tính trạng nằm trên các 
cặp nhiễm sắc thể khác nhau, cho nên di truyền liên kết là hiện tượng phổ biến hơn. 
+ Di truyền liên kết hạn chế sự xuất hiện các biến dị tổ hợp, đảm bảo sự di truyền bền vững của từng nhóm 
tính trạng được quy định bởi các gen trên một nhiễm sắc thể, điều này giải thích vì sao các loài sinh vật trong 
tự nhiên luôn có những nhóm tính trạng tốt đi kèm với nhau. 
b. Viết hai sơ đồ khác nhau 
- Trong quy luật phân ly độc lập: 
 P : AABb( Vàng, trơn) x AaBB (Vàng, trơn) 
 GP : AB, Ab AB, aB 
 F1: TLKG: 1AABB : 1 AaBB : 1 AABb : 1 AaBb 
 KH: Đồng loạt vàng, trơn 
- Trong quy luật di truyền liên kết: 
 P: (thân xám, cánh dài) x (thân xám, cánh dài) 
 GP: BV , Bv BV, bV 
 F1: TLKG: 1 : 1 : 1 : 1 
 KH: Đồng loạt mình xám, cánh dài 
Câu 1: Trình bày các khái niệm: NST, cặp nhiễm sắc thể tương đồng, bộ NST lưỡng bội, bộ NST đơn 
bội, NST kép. 
 Hướng dẫn trả lời 
- Nhiễm sắc thể: Là cấu trúc mang gen, tồn tại trong nhân tế bào, dễ bắt màu bằng dung dịch thuốc nhuộm 
kiềm tính, có vai trò quan trọng đối với sự di truyền của các tính trạng qua các thế hệ tế bào và cơ thể. 
- Cặp nhiễm sắc thể tương đồng: Là cặp nhiễm sắc thể gồm hai nhiễm sắc thể giống nhau về hình thái và 
kích thước nhưng khác nhau về nguồn gốc, một nhiễm sắc thể có nguồn gốc từ bố, một nhiễm sắc thể có 
nguồn gốc từ mẹ. 
- Bộ nhiễm sắc thể lưỡng bội: Là bộ nhiễm sắc thể tồn tại trong nhân của các tế bào sinh dưỡng, các tế bào 
sinh dục sơ khai và các hợp tử, có chứa các cặp nhiễm sắc thể tương đồng, được kí hiệu là 2n NST. 
BV
Bv
BV
bV
BV
BV
BV
bV
Bv
BV
Bv
bV
CHUY£N §Ò 2: DI TRUYÒN HäC NHIÔM S¾C THÓ 
- Bộ nhiễm sắc thể đơn bội: Là bộ nhiễm sắc thể tồn tại trong các giao tử và các thể định hướng, chỉ chứa 
một nhiễm sắc thể của mỗi cặp tương đồng, được kí hiệu là n NST. 
- Nhiễm sắc thể kép: Là một trạng thái tồn tại của NST trong quá trình phân bào, được hình thành do sự tự 
nhân đôi của NST đơn, có cấu trúc gồm 2 nhiễm sắc tử chị em (crômatit) gắn với nhau ở tâm động, mỗi 
crômatit bao gồm chủ yếu một phân tử ADN (axit đêôxiribônuclêic) và prôtêin loại histôn. 
Câu 2: Phân biệt bộ nhiễm sắc thể lưỡng bội và bộ nhiễm sắc thể đơn bội. 
 Hướng dẫn trả lời 
Bộ nhiễm sắc thể lưỡng bội Bộ nhiễm sắc thể đơn bội 
- Tồn tại trong nhân của các tế bào sinh dưỡng, các 
tế bào sinh dục sơ khai và các hợp tử của các loài 
sinh vật lưỡng bội. 
- Chứa các cặp nhiễm sắc thể tương đồng nên số 
lượng nhiễm sắc thể luôn là số chẵn và được kí 
hiệu là 2n NST. 
- Các gen trên các nhiễm sắc thể tương đồng luôn 
tồn tại thành từng cặp tương ứng. 
- Được hình thành sau quá trình nguyên phân của 
các tế bào sinh dưỡng và quá trình thụ tinh của các 
giao tử đơn bội. 
- Tồn tại trong nhân của các giao tử và các thể định 
hưỡng (thể cực) của các cơ thể lưỡng bội sinh sản 
hữu tính. 
- Chỉ chứa một nhiễm sắc thể của mỗi cặp tương 
đồng nên có số lượng chỉ bằng một nửa so với bộ 
nhiễm sắc thể lưỡng bội tương ứng và được kí hiệu 
là n NST. 
- Các gen trên mỗi nhiễm sắc thể không tồn tại thành 
từng cặp tương ứng mà ở trạng thái đơn lẻ. 
- Được hình thành sau quá trình giảm phân của các 
tế bào sinh dục chín. 
Câu 3: Trình bày tính đặc trưng của bộ nhiễm sắc thể. Tính đặc trưng của bộ nhiễm sắc thể có ý nghĩa 
gì? Số lượng NST trong bộ NST lưỡng bội có phản ánh trình độ tiến hoá của loài không, tại sao? 
 Hướng dẫn trả lời 
- Tính đặc trưng của bộ nhiễm sắc thể được thể hiện ở những đặc điểm sau: 
+ Trong các tế bào sinh dưỡng, các tế bào sinh dục sơ khai và các hợp tử của mỗi loài, các NST luôn tồn tại 
thành từng cặp tương đồng tạo nên bộ NST lưỡng bội, được kí hiệu là 2n NST; còn trong các giao tử và các 
thể cực của loài, các NST tồn tại thành từng chiếc tạo nên bộ nhiễm sắc thể đơn bội, được kí hiệu là n NST. 
+ Các nhiễm sắc thể trong bộ nhiễm sắc thể lưỡng bội và đơn bội của mỗi loài sinh vật luôn có số lượng, 
hình dạng, kích thước và cấu trúc đặc trưng. 
+ Ở những loài đơn tính, bộ nhiễm sắc thể của cá thể đực và cá thể cái còn có sự khác nhau ở một cặp nhiễm 
sắc thể giới tính, kí hiệu là XX và XY, trong đó XX là cặp tương đồng, còn XY là cặp không tương đồng. 
- Ý nghĩa của tính đặc trưng của bộ nhiễm sắc thể: 
+ Đảm bảo cho quá trình nguyên phân, giảm phân và thụ tinh của loài được diễn ra bình thường từ đó ổn 
định bộ nhiễm sắc thể của loài qua các thế hệ tế bào và cơ thể. 
+ Tạo ra sự cách li về mặt sinh sản và di truyền giữa các loài với nhau. 
+ Tổ hợp các tính đặc trưng của bộ nhiễm sắc thể, đặc biệt là số lượng, thành phần, trình tự phân bố và chức 
năng của các gen trên mỗi nhiễm sắc thể còn phản ánh trình độ tiến hoá của loài. 
- Số lượng NST trong bộ NST lưỡng bội không phản ánh trình độ tiến hoá của loài, vì: 
+ Số lượng NST trong bộ NST lưỡng bội chỉ là một trong những đặc trưng để phân biệt bộ NST của loài này 
với bộ NST của loài khác. 
+ Có những loài có bộ NST lưỡng bội với số lượng NST như nhau nhưng lại có trình độ tiến hoá khác nhau 
và cũng có những loài có bộ NST lưỡng bội với số lượng NST ít hơn hoặc cao hơn các loài khác nhưng lại 
có trình độ tiến hoá cao hơn hoặc ngược lại. 
Câu 49: Bạn Phương kể: “Anh Bình là người con duy nhất của ông bà Bẩy, anh đã lập gia đình cách 
đây 5 năm nhưng tới giờ chị Lan vợ anh mới mang thai. Khi biết chị Lan có thai, cả gia đình rất vui 
mừng và mong muốn chị sinh ra một bé trai kháu khỉnh. Hàng tuần anh Bình đều chở vợ đến bệnh viện 
để siêu âm thai, trong một lần siêu âm ở tháng thứ 5 của thai kỳ, vợ chồng anh chị cố gặng hỏi bác sĩ về 
giới tính của thai nhi thì được bác sĩ trả lời là con gái. Từ lần ấy trở đi, gia đình anh chị không còn vui 
như trước, đặc biệt là ông bà Bẩy luôn đay nghiến chị Lan là không biết sinh con trai làm chị Lan rất 
buồn tủi.” Bằng sự hiểu biết của mình, em hãy giải đáp giúp bạn Phương một số thắc mắc sau: 
a. Việc siêu âm thai của các bà mẹ có tác dụng như thế nào? 
b. Việc hàng tuần anh Bình đưa vợ đến bệnh viện để siêu âm thai và việc bác sĩ thông báo giới tính của 
thai nhi có nên hay không? Vì sao? 
c. Quan niệm và cách đối xử của ông bà Bẩy với chị Lan như trên là đúng hay sai? Hãy giải thích bằng 
cơ sở di truyền học. 
 Hướng dẫn trả lời 
a. Tác dụng chính của việc siêu âm thai: Cung cấp cho bố mẹ những thông tin về thai nhi như tuổi thai, 
tình trạng phát triển của thai, dự kiến ngày sinh, những bất thường của thai nhi để có hướng xử lý kịp thời 
b. Việc hàng tuần anh Bình đưa vợ đến bệnh viện để siêu âm thai và việc bác sĩ thông báo giới tính của 
thai nhi: 
- Việc anh Bình hàng tuần đưa vợ đi siêu âm thai là không nên (hay không cần thiết) là vì: gây tốn kém về 
tiền bạc, thời gian và công sức; có thể gây ra tâm lí căng thẳng, mệt mỏi hoặc những tác động xấu ảnh hưởng 
đến bà mẹ và thai nhi 
- Việc bác sĩ thông báo giới tính của thai nhi là không nên (hay không được phép) vì sai quy định và có thể 
gây ra những hậu quả xấu như nạo phá thai dẫn tới mất cân bằng giới tính 
c. Quan niệm và cách đối xử của ông bà Bẩy với chị Lan 
- Quan niệm và cách đối xử của ông bà Bẩy với chị Lan là sai (hoặc không đúng) 
- Giải thích bằng cơ sở di truyền học: 
+ Tính trạng giới tính ở người được quy định bởi cặp nhiễm sắc thể giới tính có trong tế bào: cặp XX quy 
định nữ giới, cặp XY quy định nam giới. 
+ Trong quá trình giảm phân tạo giao tử, người mẹ chỉ cho một loại trứng mang nhiễm sắc thể X, còn người 
bố cho ra 2 loại tinh trùng gồm tinh trùng mang X và tinh trùng mang Y. 
+ Trong quá trình thụ tinh, nếu tinh trùng mang X của bố kết hợp được với trứng của mẹ sẽ tạo thành hợp tử 
có cặp nhiễm sắc thể XX phát triển thành con gái, còn nếu tinh trùng mang Y của bố kết hợp được với trứng 
của mẹ sẽ tạo thành hợp tử có cặp nhiễm sắc thể XY phát triển thành con trai. 
Câu 50: 
a. Hình dưới đây mô tả quá trình phân bào của 2 tế bào (A) và (B) thuộc cùng một loài động vật lưỡng 
bội (2n): 
 (A) (B) 
 Hãy cho biết, các tế bào trên đang ở kì nào của quá trình phân bào và bộ NST 2n của loài là bao 
nhiêu? 
b. Một cơ thể động vật lưỡng bội (2n) bình thường có kiểu gen được viết là AaBbDd. Tại một thời điểm 
trong quá trình giảm phân tạo giao tử, người ta thấy các gen tồn tại trong một số tế bào được viết lần 
lượt như sau: AABBdd; aabbDD; AAbbDD; aaBBdd; AAaaBBbbDDdd; abd; ABD; AbD; aBd. Biết 
rằng không có đột biến xảy ra và quá trình giảm phân diễn ra bình thường. Hãy cho biết các tế bào có 
kiểu gen nói trên có thể được gọi là gì? 
 Hướng dẫn trả lời 
a. Các tế bào trên đang ở kì nào của quá trình phân bào và bộ NST 2n của loài là bao nhiêu? 
- Tế bào A đang ở kì sau của nguyên phân hoặc kì sau của giảm phân II. 
- Tế bào B đang ở kì giữa của nguyên phân hoặc giảm phân II 
- Bộ NST 2n của loài: 
+ Nếu các tế bào thực hiện nguyên phân thì bộ NST 2n của loài là: 2n = 4 (NST). 
+ Nếu các tế bào đang thực hiện giảm phân II thì bộ NST 2n của loài là: 2n = 8 (NST). 
b. Tên gọi của các tế bào: 
- Tế bào AAaaBBbbDDdd có thể được gọi là noãn bào bậc 1 nếu là ở cơ thể cái, hoặc tinh bào bậc 1 nếu là 
ở cơ thể đực. 
- Các tế bào AABBdd, aabbDD, AAbbDD, aaBBdd có thể được gọi là noãn bào bậc 2 hoặc thể cực thứ nhất 
nếu là ở cơ thể cái hoặc tinh bào bậc 2 nếu ở cơ thể đực. 
- Các tế bào abd, ABD, AbD, aBd có thể được gọi là trứng hay thể cực thứ hai nếu ở cơ thể cái hoặc tinh 
trùng nếu ở cơ thể đực. 
Câu 3: Nguyên tắc bổ sung (NTBS) trong cấu trúc không gian của phân tử ADN được biểu hiện như 
thế nào, dẫn tới những hệ quả gì và có ý nghĩa như thế nào? 
 Hướng dẫn trả lời 
- Biểu hiện: Các nuclêôtit giữa hai mạch đơn của ADN liên kết với nhau thành từng cặp bằng các liên kết 
hiđrô theo nguyên tắc là A của mạch này liên kết với T của mạch kia bằng 2 liên kết hiđrô và ngược lại, G 
của mạch này liên kết với X của mạch kia bằng 3 liên kết hiđrô và ngược lại. 
- Hệ quả: 
CHUY£N §Ò 3: di truyÒn ph©n tö (Adn vµ gen) 
+ Đưa đến tính chất bổ sung của hai mạch đơn trong phân tử ADN, vì vậy khi biết trình tự sắp xếp các 
nuclêôtit của mạch đơn này thì có thể suy ra trình tự sắp xếp các nuclêôtit của mạch đơn kia. 
+ Trong mỗi phân tử ADN, số ađênin bằng số timin (A = T) và số guanin bằng số xitôzin (G = X), do đó (A 
+ G) = (T + X) hay (A + X) = (T + G) và tỉ số (A +T)/(G + X) là đặc trưng cho từng phân tử ADN của từng 
loài sinh vật. 
- Ý nghĩa: 
+ NTBS đảm bảo cho cấu trúc không gian của phân tử ADN được ổn định để thực hiện chức năng mang và 
bảo quản thông tin di truyền. 
+ NTBS đã tạo ra cho ADN có được những đặc tính quan trọng đó là tự nhân đôi theo đúng mẫu ban đầu và 
phiên mã tạo ra các ARN trong quá trình truyền đạt thông tin di truyền qua các thế hệ tế bào và cơ thể. 
+ Sự vi phạm NTBS có thể làm thay đổi cấu trúc của ADN về số lượng, thành phần và trình tự sắp xếp các 
nuclêôtit từ đó tạo ra các ADN mới góp phần làm tăng tính đa dạng và phong phú cho các loài sinh vật. 
Câu 4: Vì sao ADN có cấu tạo rất đa dạng và đặc thù? Giả sử một mạch đơn của phân tử ADN có tỉ lệ 
 thì tỉ lệ này trên mạch bổ sung và trên cả phân tử ADN là bao nhiêu, giải thích? 
 Hướng dẫn trả lời 
- ADN có cấu tạo rất đa dạng và đặc thù là vì: 
+ ADN được cấu tạo theo nguyên tắc đa phân, gồm hàng vạn, hàng triệu đơn phân là các nuclêôtit thuộc 4 
loại là A, T, G và X, từ 4 loại nuclêôtit này với số lượng, thành phần và trình tự sắp xếp khác nhau đã tạo ra 
vô số loại phân tử ADN đặc trưng cho từng loài sinh vật. 
+ ADN mang các gen Các phân tử ADN còn được đa dạng và đặc thù bởi số lượng, thành phần, trình tự 
sắp xếp và chức năng của các gen nằm trên chúng. 
- Giải thích và xác định tỉ lệ trên mạch bổ sung và trên cả phân tử ADN: 
+ Tỉ lệ trên mạch bổ sung của phân tử ADN: 
 Giả sử mạch có là mạch 1 và mạch bổ sung với nó là mạch 2, theo NTBS ta có: A1 = T2, 
T1 = A2, G1 = X2, X1 = G2 
 Vậy, nếu 1 mạch của ADN có thì mạch còn lại có 
+ Tỉ lệ trên cả phân tử ADN: 
 Theo NTBS ta có: A = T, G = X A + G = T + X = 1. 
 Vậy trên cả phân tử ADN luôn có = 1. 
A + G
= 0,5
T + X
A + G
T + X
A G
T X
A G
0,5
T X
 1 1 2 2
1 1 2 2
A G T X
0,5
T X A G
2 2
2 2
A G 1
2
T X 0,5
A G
0,5
T X
A G
2
T X
A G
T X
A G
T X
A G
T X
Câu 5: Tính đa dạng và đặc thù của ADN ở mỗi loài sinh vật được thể hiện ở những điểm nào? Nguồn 
gốc chung của sinh giới và tính đa dạng, đặc thù của các loài sinh vật được gải thích như thế nào trên 
cơ sở cấu tạo của phân tử ADN? 
 Hướng dẫn trả lời 
- Tính đa dạng và đặc thù của ADN ở mỗi loài sinh vật được biểu hiện ở các đặc điểm: 
+ Số lượng, thành phần và trình tự sắp xếp của các nuclêôtit trong mỗi phân tử ADN. 
+ Tỉ lệ (A + T)/(G + X) trong mỗi phân tử ADN. 
+ Hàm lượng ADN trong nhân tế bào. 
+ Số lượng, thành phần, trình tự sắp xếp và chức năng của các gen nằm trên ADN. 
- Trên cơ sở cấu tạo của ADN thì nguồn gốc chung của sinh giới và tính đa dạng, đặc thù của các loài 
sinh vật được giải thích như sau: 
+ ADN của tất cả các loài sinh vật đều có cấu tạo thống nhất do 4 loại nuclêôtit A, T, G và X tạo nên đây 
là một bằng chứng về nguồn gốc chung của sinh giới. 
+ ADN có tính đa dạng và đặc thù Tính đa dạng và đặc thù của ADN là cơ sở cho tính đa dạng và đặc thù 
của các loài sinh vật. 
Câu 6: Vì sao ADN được coi là cơ sở vật chất di truyền ở cấp độ phân tử? 
 Hướng dẫn trả lời 
ADN được coi là cơ sở vật chất của hiện tượng di truyền ở cấp độ phân tử là vì: 
+ ADN thuộc loại đại phân tử, tồn tại chủ yếu trong nhân tế bào, là thành phần chủ yếu cấu tạo nên các NST 
và NST là cơ sở vật chất của hiện tượng di truyền ở cấp độ tế bào. 
+ Mỗi phân tử ADN đều chứa đựng và bảo quản thông tin di truyền đặc trưng cho sinh vật dưới dạng số 
lượng, thành phần và trình tự sắp xếp các nuclêôtit của các gen nằm trong nó. 
+ ADN có khả năng tự nhân đôi theo đúng mẫu ban đầu, nhờ đặc tính tự nhân đôi nên ADN thực hiện được 
sự truyền đạt thông tin di truyền qua các thế hệ tế bào và cơ thể. 
+ Thông qua quá trình phiên mã và quá trình dịch mã mà các gen trên ADN thực hiện được sự truyền đạt 
thông tin di truyền từ nhân ra tế bào chất để tạo ra các phân tử prôtêin biểu hiện thành các tính trạng của cơ 
thể. 
+ ADN có thể bị biến đổi về cấu trúc để tạo ra những phân tử ADN mới, những biến đổi trong cấu trúc của 
ADN có thể dẫn đến sự biến đổi các tính trạng và có thể di truyền lại cho thế hệ sau từ đó góp phần làm tăng 
tính đa dạng cho các loài sinh vật. 
Câu 7: ADN có những đặc điểm và tính chất gì để đảm bảo cho nó thực hiện được chức năng lưu giữ 
và truyền đạt thông tin di truyền? 
 Hướng dẫn trả lời 
- Những đặc điểm của phân tử ADN đảm bảo cho nó lưu giữ được thông tin di truyền: 
+ ADN được cấu tạo theo nguyên tắc đa phân, đơn phân là các loại nuclêôtit gồm 4 loại là A, T, G và X, từ 
4 loại nuclêôtit này với số lượng, thành phần và trình tự sắp xếp khác nhau đã tạo nên vô số loại ADN để 
chứa đựng thông tin di truyền đặc trưng cho từng loài sinh vật. 
+ Phân tử ADN là 1 chuỗi xoắn kép gồm hai mạch chạy song song và xoắn đều quanh một trục tạo thành 
các chu kì xoắn, đặc điểm này tạo điều kiện thuận lợi cho ADN dễ dàng rút ngắn chiều dài và liên kết với 
các prôtêin để tạo nên NST, trong NST thì ADN được bảo vệ tốt hơn. 
+ Các nuclêôtit trên mỗi mạch đơn của ADN liên kết với nhau theo chiều dọc bằng các liên kết hóa trị là loại 
liên kết bền vững, do đó đảm bảo sự bền vững và ổn định cho cấu trúc của ADN theo chiều dọc. 
+ Các nuclêôtit giữa hai mạch đơn của ADN liên kết với nhau thành từng cặp bằng các liên kết hiđrô theo 
nguyên tắc bổ sung, mặc dù liên kết hiđrô là loại liên kết yếu, dễ dàng bị cắt đứt nhưng trong phân tử ADN 
số liên kết hiđrô là rất lớn nên đã đảm bảo được sự ổn định và bền vững cho cấu trúc của ADN theo chiều 
ngang. 
- Những tính chất của ADN đảm bảo cho nó truyền đạt thông tin di truyền: 
+ ADN có khả năng tự nhân đôi theo đúng mẫu ban đầu, nhờ đặc tính tự nhân đôi nên ADN thực hiện được 
sự truyền đạt thông tin di truyền qua các thế hệ tế bào và cơ thể. 
+ Thông qua quá trình phiên mã và quá trình dịch mã mà các gen trên ADN thực hiện được sự truyền đạt 
thông tin di truyền từ nhân ra tế bào chất để tạo ra các phân tử prôtêin từ đó biểu hiện thành các tính trạng 
của cơ thể. 
+ ADN có thể bị biến đổi về cấu trúc để tạo ra những phân tử ADN mới, những biến đổi trong cấu trúc của 
ADN có thể dẫn đến sự biến đổi các tính trạng và có thể di truyền lại cho thế hệ sau từ đó góp phần làm tăng 
tính đa dạng cho các loài sinh vật. 
Câu 1: 
a. Bằng kiến thức đã học, em hãy tìm từ thích hợp để chú thích cho các số từ 1 đến 10 trong sơ đồ hệ 
thống phân loại biến dị dưới đây và ghi vào trong bài làm (không cần phải vẽ lại sơ đồ). 
b. Tại sao thường biến không phải là biến dị di truyền? 
 Hướng dẫn giải 
a. chú thích cho các số từ 1 đến 10 trong sơ đồ hệ thống phân loại biến dị 
1 - Biến dị tổ hợp 
CHUY£N §Ò 4: biÕn dÞ 
(2) 
(6) 
BIẾN DỊ 
BIẾN DỊ DI TRUYỀN THƯỜNG BIẾN 
(1) ĐỘT BIẾN 
(3) 
(4) 
(5) 
Mất một hoặc một số cặp nuclêôtit 
Đột biến số lượng 
(7) (8) (9) (10) Lặp đoạn 
2 - Đột biến nhiễm sắc thể 
3 - Đột biến gen 
4 - Thêm một hoặc một số cặp nuclêôtit 
5 - Thay thế một hoặc một số cặp nuclêôtit 
6 - Đột biến cấu trúc 
7 - Đột biến dị bội (lệch bội hoặc đột biến thể dị bội) 
8 - Đột biến đa bội (đột biến thể đa bội) 
9 - Mất đoạn 
10 - Đảo đoạn 
(Lưu ý: Chú thích 4 và 5, 7 và 8, 9 và 10 có thể đảo cho nhau) 
b. Thường biến không phải là biến dị di truyền vì thường biến là những biến đổi kiểu hình của cùng một 
kiểu gen phát sinh trong đời cá thể dưới ảnh hưởng trực tiếp của môi trường (vì thường biến không liên quan 
tới những biến đổi trong kiểu ge