Bài giảng môn Vật lý Lớp 9 - Bài 40: Hiện tượng khúc xạ ánh sáng

1Hiện tượng khúc xạ là gì?Thấu kính hội tụ là gì? Thấu kính phân kì là gì?Các bộ phận chính của mắt là những gì?Tật cận thị là gì? Khắc phục nó như thế nào?Kính lúp dùng để làm gì?Phân tích ánh sáng trắng thành các ánh sáng màu như thế nào? Trộn các ánh sáng màu với nhau sẽ được ánh sáng màu gì?Tại sao các vật có màu sắc khác nhau?Ánh sáng có những tác dụng gì, có những ứng dụng gì?CHƯƠNG III: QUANG HỌCÔN TẬP KIẾN THỨC LỚP 7Phát biểu định luật truyền thẳng của ánh sáng? Trong môi trường trong suốt và đồng tính, ánh sáng truyền đi theo đường thẳng.Phát biểu định luật phản xạ ánh sáng? - Tia phản xạ nằm trong mặt phẳng chứa tia tới và pháp tuyến tại điểm tới. - Góc phản xạ bằng góc tới. Ta nhìn thấy một vật khi có ánh sáng truyền từ vật đó vào mắt ta.Ta nhìn thấy một vật khi nào? 4TÌNH HUỐNG ĐẦU BÀITại sao quan sát đũa, bút chì, ống hút, trong trường hợp này chúng bị gãy khúc ? Bài 40HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG BÀI 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNGI. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng1. Quan sát BÀI 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG đường gãy khúc (gãy khúc tại I)Quan sát hình bên và nêu nhận xét về đường truyền tia sáng:a)Từ S đến I ( trong không khí ).b)Từ I đến K ( trong nước ).c)Từ S đến mặt phân cách rồi đến K. đường thẳng. đường thẳng.NN’PQIKSKhông khíNướcMặt phân cách BÀI 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNGNN’PQIKSKhông khíNước Tia sáng truyền từ không khí sang nước (tức là truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác) thì bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường. Hiện tượng đó gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng. BÀI 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNGI. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng1. Quan sát2. Kết luận  Hiện tượng tia sáng truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường, được gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.3. Một vài khái niệmNN’PQIKS- I là điểm tới, - IK là tia khúc xạ.- Đường NN’ vuông góc với mặt phân cách là pháp tuyến tại điểm tới.- Mặt phẳng chứa tia tới SI và pháp tuyến NN’ là mặt phẳng tới.irSI là tia tới.- 	 là góc khúc xạ, ký hiệu r.K I N' - là góc tới, ký hiệu i .S I N BÀI 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG Ghi các kí hiệu kết hợp vẽ hình BÀI 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNGI. Hiện tượng khúc xạ ánh sángII. Sự khúc xạ của tia sáng khi truyền từ không khí sang nướcQuan sát thí nghiệm hoàn thành bảng sau:Lần Góc tớiGóc khúc xạSo sánh góc khúc xạ và góc tớiTia khúc xạ có nằm trong mặt phẳng tới không?1300240012NN’PQI102030405060708090090807060504030201001020304050607080807060504030201013NN’PQI1020304050607080900908070605040302010010203040506070808070605040302010 BÀI 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNGI. Hiện tượng khúc xạ ánh sángII. Sự khúc xạ của tia sáng khi truyền từ không khí sang nướcLần Góc tớiGóc khúc xạSo sánh góc khúc xạ và góc tớiTia khúc xạ có nằm trong mặt phẳng tới không?12300200400300Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới Có- Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới - Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước thì : BÀI 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNGI. Hiện tượng khúc xạ ánh sángII. Sự khúc xạ của tia sáng khi truyền từ không khí sang nước- Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới - Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới C3: Hãy thể hiện kết luận trên bằng hình vẽ.irSNN’QPIKNướcKhông khí  Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước thì : BÀI 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNGI. Hiện tượng khúc xạ ánh sángII. Sự khúc xạ của tia sáng khi truyền từ không khí sang nướcIII. Sự khúc xạ của tia sáng khi truyền từ nước sang không khí.C4: Kết luận trên có còn đúng trong trường hợp tia sáng truyền từ nước sang không khí hay không ? Đề xuất một phương án thí nghiệm để kiểm tra dự đoán đó1. Dự đoán2. Thí nghiệm mô phỏngPhương án: Đặt nguồn sáng trong nước, ở đáy bình, hoặc chiếu tia sáng qua đáy bình vào nước rồi sang không khí. Tiến hành thí nghiệm như trường hợp ánh sáng truyền từ không khí sang nước17NN’PI1020304050607080900908070605040302010010203040506070808070605040302010Q18NN’PI1020304050607080900908070605040302010010203040506070808070605040302010Q BÀI 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNGI. Hiện tượng khúc xạ ánh sángII. Sự khúc xạ của tia sáng khi truyền từ không khí sang nướcIII. Sự khúc xạ của tia sáng khi truyền từ nước sang không khí.1. Dự đoán2. Thí nghiệm mô phỏng3. Kết luận- Góc khúc xạ lớn hơn góc tới - Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới  Khi tia sáng truyền từ nước sang không khí thì : BÀI 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNGI. Hiện tượng khúc xạ ánh sángII. Sự khúc xạ của tia sáng khi truyền từ không khí sang nướcIII. Sự khúc xạ của tia sáng khi truyền từ nước sang không khí.IV. Vận dụngHIỆN TƯỢNG PHẢN XẠ ÁNH SÁNGHIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNGTia tới gặp mặt phân cách giữa hai môi trường - Góc phản xạ .........góc tới.-Tia tới gặp mặt phân cách giữa hai môi trường Góc khúc xạ góc tới.bị hắt trở lại môi trường trong suốt cũ. bị gãy khúc và tiếp tục truyền vào môi trường trong suốt thứ hai. bằngkhông bằngC7: Phân biệt các hiện tượng khúc xạ và phản xạ ánh sáng.22TÌNH HUỐNG ĐẦU BÀITại sao khi nhúng trong nước, ta thấy chiếc đũa bị gãy khúc ? Do các khí thải của con người (như các khí NO, NO2, CO, CO2 ..) các khí này bao bọc trái đất chúng ngăn cản sự khúc xạ ánh sáng chiếu từ mặt trời và phản xạ phần lớn các tia nhiệt trở lại trái đất làm trái đất nóng lênTại các đô thị lớn sử dụng nhiều kính xây dựng gây bức xạ nhiệt cho con người, ngoài ra ánh sáng chiếu qua kính càng nhiều gây chói dẫn đến căng thẳng mệt mỏi cho con người25Để hạn chế các tác hại trên ta cần: Hạn chế khí thải ra môi trường Có biện pháp che chắn nắng hiệu quả khi nắng gay gắt Mở cửa nhà thông thoáng để có gió thổi làm giảm nhiệt độ trong nhà Tiếc quá . . ! Em chọn sai rồi.Tiếc quá . . ! Em chọn sai rồiTiếc quá . . ! Em chọn sai rồi. 1) Cách vẽ nào biểu diễn đúng hiện tượng khúc xạ của tia sáng khi đi từ không khí (Kk) vào nước ?SNN’QIKK kNướcPCSNN’QIKK kNướcPASNN’QIKK kNướcPBSNN’QIKK kNướcPDDHoan hô. . . ! Đúng rồi . . !2) Tia nào sau đây là tia khúc xạ của tia tới SI? Vì sao?PQSN’NIAa) Tia IA?Bb) Tia IB?Cc) Tia IC?Dd) Tia ID?Tia chọn là tia IC vì khi ánh sáng truyền từ nước sang không khí thì góc khúc xạ lớn hơn góc tớiNướcKhông khí3) Tia nào sau đây là tia khúc xạ của tia tới SI? Vì sao?PQSN’NIAa) Tia IA?Bb) Tia IB?Cc) Tia IC?Dd) Tia ID?Tia chọn là tia IB vì khi ánh sáng truyền từ không khí sang nước thì góc khúc xạ nhỏ hơn góc tớiNướcKhông khí29Coù theå em chöa bieát Nếu ai không biết hiện tượng khúc xạ ánh sáng, họ thường ước lượng nhầm độ sâu của nước. Các em nhỏ lưu ý khi tập bơi, vì qua mắt của chúng ta đáy kênh, hồ ao, sông ngòi, suối, bể chứa nước, hình như cạn hơn gần 1/3 độ sâu thực của nó. Nếu tin vào độ sâu nhìn thấy đó có thể các em sẽ gặp nguy hiểm.Hướng dẫn học ở nhà - Học bài theo ghi nhớ - Đọc phần: “Có thể em chưa biết” - Làm bài tập trong SBT - Chuẩn bị “Bài 42: THẤU KÍNH HỘI TỤ”. + Đọc trước bài, tham khảo tìm kiếm tất cả thông tin về thấu kính hội tụ trong SGK và mạng internet,sách tham khảo