Bài giảng Sinh học Lớp 9 - Bài 28: Phương pháp nghiên cứu di truyền người

Giáo viên: LÊ HOÀNG NAMTRƯỜNG THCS ĐỒNG PHÚKhó khăn:-Con người sinh sản muộn, đẻ ít con-Lý do xã hội, luật pháp, đạo đức không thể sử dụng các phương pháp lai và gây đột biếnPhương pháp nghiên cứu phả hệPhương pháp nghiên cứu trẻ đồng sinhPhương pháp nghiên cứu tế bàoPhương pháp di truyền phân tử Các phương pháp nghiên cứu di truyền ngườiNamNữ- Kết hôn hoặc cặp vợ chồng - 2 trạng thái đối lập nhau của cùng một tính trạngĐời ông bà (P)Đời con (F1)Đời cháu (F2) Khi theo dõi sự di truyền tính trạng màu mắt (Nâu và đen qua 3 đời của 2 gia đình khác nhau, người ta lập được 2 sơ đồ phả hệ như sau: baVí dụ 1Ví dụ 2: Bệnh máu khó đông do 1 gen quy định. Người vợ không mắc bệnh ( ) lấy chồng không mắc bệnh ( ), sinh ra con mắc bệnh chỉ là con trai ( ).Hãy viết sơ đồ phả hệ của ví dụ 2 ?Đời bố mẹ (P)Đời con (F1)Đời ông bà (P)Đời con (F1)Đời cháu (F2) Khi theo dõi sự di truyền tính trạng màu mắt (Nâu và đen qua 3 đời của 2 gia đình khác nhau, người ta lập được 2 sơ đồ phả hệ như sau: baVí dụ 1Ví dụ 2: Bệnh máu khó đông do 1 gen quy định. Người vợ không mắc bệnh ( ) lấy chồng không mắc bệnh ( ), sinh ra con mắc bệnh chỉ là con trai ( ).THẢO LUẬN NHÓM ( 3 phút)Nhóm 1,2,3,4 thảo luận và hoàn thành các câu hỏi ví dụ 1 vào phiếu học tập. Nhóm 5,6,7,8 thảo luận và hoàn thành các câu hỏi ví dụ 2 vào phiếu học tậpTHẢO LUẬN NHÓM ( 3 phút)Nhóm 1,2,3,4 thảo luận và hoàn thành các câu hỏi ví dụ 1 SGK/Tr78-79 vào phiếu học tập.Mắt nâu và mắt đen, tính trạng nào là trội?Sự di truyền tính trạng màu mắt có liên quan tới giới tính hay không? Tại sao? Nhóm 5,6,7,8 thảo luận và hoàn thành các câu hỏi ví dụ 2 SGK/Tr79 vào phiếu học tập-Bệnh máu khó đông do gen lặn hay gen trội quy định?-Sự di truyền bệnh máu khó đông có liên quan với giới tính hay không? Tại sao?Đời ông bà (P)Đời con (F1)Đời cháu (F2) Khi theo dõi sự di truyền tính trạng màu mắt (Nâu và đen qua 3 đời của 2 gia đình khác nhau, người ta lập được 2 sơ đồ phả hệ như sau: baVí dụ 1 - Mắt nâu và mắt đen, tính trạng nào là trội? - Sự di truyền tính trạng màu mắt có liên quan tới giới tính hay không? Tại sao?F1 toàn mắt nâu, con trai và gái mắt nâu lấy vợ hoặc chồng mắt nâu đều cho các cháu mắt nâu hoặc đen  Mắt nâu là trội. Đời ông bà (P)Đời con (F1)Đời cháu (F2) Khi theo dõi sự di truyền tính trạng màu mắt (Nâu và đen qua 3 đời của 2 gia đình khác nhau, người ta lập được 2 sơ đồ phả hệ như sau: baVí dụ 1- Sự di truyền tính trạng màu mắt có liên quan tới giới tính hay không? Tại sao?không liên quan tới giới tình vì màu mắt nâu và đen đều có cả ở nam và nữ nên tính trạng màu mắt nằm trên NST thường.Ví dụ 2: Bệnh máu khó đông do 1 gen quy định. Người vợ không mắc bệnh ( ) lấy chồng không mắc bệnh ( ), sinh ra con mắc bệnh chỉ là con trai ( ).1. Bệnh máu khó đông do gen lặn hay gen trội quy định? Tại sao?2. Sự di truyền bệnh máu khó đông có liên quan đến giới tính hay không? Vì sao?Đ ời b ố m ẹ (P)Đ ời con (F1)Ví dụ 2: Bệnh máu khó đông do 1 gen quy định. Người vợ không mắc bệnh ( ) lấy chồng không mắc bệnh ( ), sinh ra con mắc bệnh chỉ là con trai ( ).Đ ời b ố m ẹ (P)Đ ời con (F1)- Bố mẹ không mắc bệnh nhưng sinh ra con bị mắc bệnh nên bệnh máu khó đông do gen lặn quy định Ví dụ 2: Bệnh máu khó đông do 1 gen quy định. Người vợ không mắc bệnh ( ) lấy chồng không mắc bệnh ( ), sinh ra con mắc bệnh chỉ là con trai ( ).Đ ời b ố m ẹ (P)Đ ời con (F1)2. Sự di truyền bệnh máu khó đông có liên quan đến giới tính hay không? Vì sao?Ví dụ 2: Bệnh máu khó đông do 1 gen quy định. Người vợ không mắc bệnh ( ) lấy chồng không mắc bệnh ( ), sinh ra con mắc bệnh chỉ là con trai ( ).Đ ời b ố m ẹ (P)Đ ời con (F1)- Sự di truyền bệnh máu khó đông có liên quan với giới tính vì con mắc bệnh chỉ là con trai, gen gây bệnh nằm trên NST giới tính X không có alen tương ứng trên Y Cho biết: Gen A trội :không mắc bệnh máu khó đông Gen a lặn : mắc bệnh máu khó đông Người nữ bình thường có kiểu gen: X X hoặc X XNgười nam có các kiểu gen: X Y hoặc X Y Em hãy lập sơ đồ lai ?Bố mẹ:Đời conP:	X X	 x	X YG:	X , X	X , YF: X X , X Y, X X , X YAa AAaAa AaAAA A A Aaa APhương pháp nghiên cứu phả hệ là theo dõi sự di truyền của một tính trạng nhất định trên những người thuộc cùng một dòng họ qua nhiều thế hệ.Mục đích phương pháp nghiên cứu phả hệ: Xác định được đặc điểm di truyền( trội, lặn, do một hay nhiều gen qui định, có liên kết với giới tính hay không)Em có biết: Qua phương pháp phả hệ đã xác định được sự di truyền các tính trạng:+Tính trạng trội: Mắt nâu,tóc quăn,môi dầy,mũi cong +Tính trạng lặn tương ứng: Mắt xanh, tóc thẳng, môi mỏng, mũi thẳng + Tính trạng chiều cao do nhiều gen chi phối.+ Bệnh mù màu, máu khó đông do gen lặn nằm trên NST X+Tật dính ngón 2, 3, có túm lông ở tai do gen trên NST YTrẻ sinh đôiTrẻ sinh baTrẻ sinh tưTrẻ sinh 6Trẻ sinh támHình 1Hình 2Quan sát hai sơ đồ dưới đây và cho biết Sơ đồ 28.2a giống sơ đồ 28.2b ở điểm nào?Thụ tinhHợp tử phân bàoPhôi bào tách nhauPhôiSinh đôi cùng trứngSinh đôi khác trứngH28.2 aH28.2 b Phôi bào tách nhau Thụ tinh Hợp tử phân bào PhôiSinh đôi cùng trứngSinh đôi khác trứngGiống nhau: Đều minh họa giai đoạn trứng được thụ tinh tạo thành hợp tử, hợp tử phân bào phát triển thành phôi Phôi bào tách nhau Thụ tinh Hợp tử phân bào Phôia. Sinh đôi cùng trứngb. Sinh đôi khác trứng Hình 28.2. Sơ đồ sự hình thành trẻ đồng sinhĐặc điểm khác Sinh đôi cùng trứng Sinh đôi khác trứngSố trứngSố tinh trùngSố hợp tửSố phôi1* Khác nhau 11 2 (phát triển từ một hợp tử) 2222 (phát triển từ hai hợp tử) Phôi bào tách nhau Thụ tinh Hợp tử phân bào Phôia. Sinh đôi cùng trứngb. Sinh đôi khác trứng Hình 28.2. Sơ đồ sự hình thành trẻ đồng sinhĐặc điểmphân biệtĐồng sinh cùng trứngĐồng sinh khác trứng Kiểu gen Kiểu hình Giới tínhCác cụm từ gợi ý-Cùng kiểu gen. . -Cùng giới-Giống nhau như hai anh em ruột ở hai lần sinh khác nhau-Giống hệt nhau - Khác kiểu gen-Cùng hoặc khác giới - Không cùng giới-Đều là nam - Đều là nữThảo luận nhóm (2 phút) hoàn thành phiếu học tập: hãy điền các cụm từ gợi ý thích hợp vào bảng phân biệt đồng sinh cùng trứng và đồng sinh khác trứngĐặc điểmphân biệtĐồng sinh cùng trứngĐồng sinh khác trứng Kiểu gen Kiểu hình Giới tínhCùng kiểu gen.Khác kiểu gen.Giống hệt nhau.Giống nhau như anh em ruột ở các lần sinh khác nhau.Cùng giới.Cùng giới hoặc khác giới. Bảng phân biệt đồng sinh cùng trứng và đồng sinh khác trứng Phôi bào tách nhau Thụ tinh Hợp tử phân bào PhôiSinh đôi cùng trứngSinh đôi khác trứng	Trường hợp hai anh em trai sinh đôi Phú và Cường là một ví dụ về ảnh hưởng khác nhau của môi trường đối với tính trạng số lượng và tính trạng chất lượng. Bố và mẹ của hai em đều là bộ đội, hi sinh năm 1975, lúc hai em mới được 2 tháng tuổi. Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, một người bạn chiến đấu của bố đã đón em Phú về nuôi dạy tại thành phố Hồ Chí Minh. Phú đã tốt nghiệp trường Đại học Thể dục thể thao, hiện là huấn luyện viên điền kinh. Cường được người bạn chiến đấu của mẹ đón về nuôi dạy ở Hà Nội. Cường đã tốt nghiệp trường đại học Tài chính, nay là kế toán trưởng ở một công ti. Hai anh em giống nhau như hai giọt nước, đều có mái tóc đen và hơi quăn, mũi dọc dừa, mắt đen. Họ khác nhau ở ba điểm rất rõ rệt: Phú có nước da rám nắng, cao hơn khoảng 10cm và nói giọng miền Nam, còn Cường có da trắng, nói giọng miền Bắc.Giúp hiểu rõ vai trò của kiểu gen và vai trò của môi trường đối với sự hình thành tính trạngHiểu rõ sự ảnh hưởng khác nhau của môi trường đối với tính trạng số lượng và tính trạng chất lượng Phôi bào tách nhau Sinh đôi cùng trứngTrẻ sinh đôi cùng trứng dính nhauEM CÓ BIẾTTrẻ sinh đôi cùng trứng dính nhauCác cặp sinh đôi đặc biệt nhất thế giớiCặp sinh đôi 2 màu da: Khác nhau về màu da và màu tóc EM CÓ BIẾTCặp sinh đôi ngoại cảm: có khả năng ngoại cảm và dự đoán được tương laiCác cặp sinh đôi đặc biệt nhất thế giớiCặp sinh đôi có mẹ già nhất thế giới: 70 tuổi Các cặp sinh đôi đặc biệt nhất thế giớiCặp sinh đôi có khả năng thần giao cách cảm Các cặp sinh đôi đặc biệt nhất thế giớiLàm thí nghiệm trên người này người kia bị ảnh hưởng	Phương pháp nghiên cứu phả hệ giúp ta biết được điều gì? Tính trạng đang nghiên cứu là trội hay lăn Tính trạng đó do một hay nhiều gen quy định Tính trạng đó có liên kết với giới tính hay không Cả A, B và C Câu số 1ABCDChúc mừng em đã đúngRất tiếc em đã sai	Có phải trẻ đồng sinh thì cùng giới và giống hệt nhau? Đúng như vậy Chỉ những trẻ đồng sinh cùng trứng Chỉ những trẻ đồng sinh khác trứng Cả A, B và C đều saiCâu số 2ABCDChúc mừng em đã đúngRất tiếc em đã sai	Có phải những người đồng sinh thì hoàn toàn giống nhau về thể hình, đạo dức và trí tuệ không...? Đúng như vậy, vì họ giống nhau về tính trạng Không đúng, vì khác nhau về kiểu gen Không đúng, vì còn phụ thuộc vào môi trường sống, học tập và rèn luyện Cả A, B và C đều saiCâu số 3ABCDChúc mừng em đã đúngRất tiếc em đã sai Học bài theo nội dung đã ghi Trả lời câu hỏi 1, 2 SGK; làm bài tập 1, 2, 3, 4 trong sách bài tập. Đọc “ Em có biết” Xem trước bài: Bệnh và tật di truyền ở người. Sưu tầm tranh ảnh hoặc thông tin có liên quan đến bệnh và tật di truyền của người.HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ