Bài giảng Sinh học Lớp 9 - Bài 44: Ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật

MÔN :SINH HỌC 9 KIỂM TRA BÀI CŨCâu hỏi : Nhiệt độ của môi trường có ảnh hưởng tới đặc điểm hình thái và hoạt động sinh lí của sinh vật như thế nào ?Trả lời : Mỗi loài sinh vật chỉ sống được trong một giới hạn nhiệt độ nhất định.- Nhiệt độ ảnh hưởng tới các đặc điểm hình thái (thực vật rụng lá, có lớp bần dày, có vảy mỏng bao bọc chồi lá..., động vật có lông dày).- Nhiệt độ có ảnh hưởng tới hoạt động sinh lí của sinh vật như quang hợp, hô hấp,...- Nhiệt độ có ảnh hưởng tới tập tính của động vật như tập tính tránh nóng , tránh lạnh như ngủ đông,...ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬTBÀI 44I/ QUAN HỆ CÙNG LOÀI:Đàn voi rừngRừng thôngBài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬTDừa nướcĐàn kiếnNhóm cá thểCaùc sinh vaät cuøng loaøi soáng gaàn nhau vaø lieân heä vôùi nhau, hình thaønh nhoùm caù theå. I/ QUAN HỆ CÙNG LOÀI:Vậy trong một nhóm cá thể có những mối quan hệ nào?Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT- Mối quan hệ hỗ trợ và mối quan hệ cạnh tranhI. QUAN HEÄ CUØNG LOAØI :Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT1. QUAN HỆ HỖ TRỢKhi nào các sinh vật trong nhóm cá thể hỗ trợ nhau ?Khi điều kiện sống đầy đủ ( thức ăn , nơi ở, đối tượng mùa sinh sản )QUAN HỆ CÙNG LOÀI –HỖ TRỢ H 1: HT LIỀN RỄ Ở CÂY THÔNGH 2 :CÂY MỌC GẦN NHAU CÙNG NHAU CHỐNG LẠI GIÓ BÃOH 3 : THỤ PHẤN KẾT HẠT TỐT H 4 :BẢO VỆ NHAU -ĐÀN TRÂU RỪNG HỢP SỨC ĐUỔI SƯ TỬH 5 : ĐÀN SƯ TỦ HỢP TÁC SĂN MỒI –TÌM THỨC ĂN DỄ DÀNGĐẢM BẢO SINH SẢNI. QUAN HEÄ CUØNG LOAØI :Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT1. QUAN HỆ HỖ TRỢ* Thực vật - Hiện tượng liền rễ - Chống gió bão - Thụ phấn kết hạt tốt * Động vật - Bảo vệ nhau - Tìm thức ăn dễ dàng hơn - Đảm bảo sinh sản.I. QUAN HEÄ CUØNG LOAØI :Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬTHỗ trợ nhau là thế nhưng khi nào các sinh vật cùngloài chuyển qua cạnh tranh ? Khi gặp điều kiện bất lợi ( Thiếu thức ăn , nơi ở, tranh giành nhau con cái trong mùa sinh sản )2. QUAN HỆ CẠNH TRANHI. QUAN HEÄ CUØNG LOAØI :Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT2. QUAN HỆ CẠNH TRANH- Nhóm 2 lên trình bày bài chuẩn bị mối quan hệ cạnh tranh H1 :HIỆN TƯỢNG TỰ TỈA THƯA Ở THỰC VẬT ( TỈA CÀNH TỰ NHIÊN ) QUAN HỆ CÙNG LOÀI – CẠNH TRANHH2, 3 :CÂY CẠNH TRANH VỀ ÁNH SÁNG , THÂN CÂY CÒI CỌC H 6 :ĂN THỊT ĐỒNG LOẠI H 4 ,5 :ĐÁNH NHAU ĐỂ TRANH GIÀNH THỨC ĂN, NƠI Ở, ĐỰC CÁI TRONG MÙA SINH SẢNI. QUAN HEÄ CUØNG LOAØI :Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT2. QUAN HỆ CẠNH TRANH- Các cá thể cạnh tranh gay gắt, dẫn đến hiện tượng tách nhóm.- Khi điều kiện bất lợi sinh vật cùng loài cạnh tranh nhau.Một số cá thể phải tách ra khỏi nhóm. Bài tập: tìm câu đúng trong các câu sau: 1. Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm tăng khả năng cạnh tranh giữa các cá thể.2. Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm cho nguồn thức ăn cạn kiệt nhanh chóng.3. Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm giảm nhẹ cạnh tranh giữa các cá thể, hạn chế sự cạn kiệt nguồn thức ăn.3. Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm giảm nhẹ cạnh tranh giữa các cá thể, hạn chế sự cạn kiệt nguồn thức ăn.I. QUAN HEÄ CUØNG LOAØI :Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT2. QUAN HỆ CẠNH TRANHLiên hệ thực tế: Trong chăn nuôi, cần phải làm gì để tránh sự cạnh tranh gay gắt giữa các cá thể, làm giảm năng suất vật nuôi? Nuôi gà đàn, lợn đàn . với mật độ hợp lí, cung cấp đủ thức ăn, nước uống, đảm bảo tỉ lệ giới tính .cho chúng. Các con vật sẽ tranh nhau ăn, chúng sẽ ăn nhiều hơn → mau lớn.II. QUAN HEÄ KHÁC LOAØI :Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT Quan hệ Đặc điểmBảng 44: Các mối quan hệ khác loàiHỗ trợĐối địchCộng sinhCạnh tranhHội sinhKí sinh nửa kí sinhSinh vật ăn sinh vật khác Sự hợp tác cùng có lợi giữa các loài sinh vật Các sinh vật khác nhau tranh giành thức ăn, nơi ở và các điều kiện sống khác của môi trường. Các loài kìm hãm sự phát triển của nhau. Sự hợp tác giữa hai loài sinh vật, trong đó một bên có lợi còn bên kia không có lợi và cũng không có hại Sinh vật sống nhờ trên cơ thể sinh vật khác, lấy các chất dinh dưỡng, máu từ sinh vật đó. Gồm các trường hợp: động vật ăn thịt con mồi, động vật ăn thực vật, thực vật bắt sâu bọ. I. QUAN HEÄ CUØNG LOAØI:II. QUAN HEÄ KHAÙC LOAØI:Quan heä khaùc loaøi Hoã trôïÑoái ñòch Coäng sinh Caïnh tranh Kí sinh vaø nöûa kí sinh Sinh vaät aên sinh vaät khaùcHoäi sinhBài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT1. ÔÛ ñòa y, caùc sôïi naám huùt nöôùc vaø muoái khoaùng töø moâi tröôøng cung caáp cho taûo, taûo haáp thu nöôùc, muoái khoaùng vaø naêng löôïng aùnh saùng maët trôøi toång hôïp neân caùc chaát höõu cô, naám vaø taûo ñeàu söû duïng caùc saûn phaåm höõu cô do taûo toång hôïp (H.44.2)2. Treân moät caùnh ñoàng luùa, khi coû daïi phaùt trieån, naêng suaát luùa giaûm .3. Höôu, nai vaø hoå cuøng soáng trong moät caùnh röøng. Soá löôïng höôu, nai bò khoáng cheá bôûi soá löôïng hoå .4. Raän vaø beùt soáng baùm treân da traâu, boø. Chuùng soáng ñöôïc nhôø huùt maùu cuûa traâu, boø.5. Ñòa y soáng baùm treân caønh caây.6. Caù eùp baùm vaøo ruøa bieån, nhôø ñoù caù ñöôïc ñöa ñi xa.7. Deâ vaø boø cuøng aên coû treân moät caùnh ñoàng.8. Giun ñuõa soáng trong ruoät ngöôøi.9. Vi khuaån soáng trong noát saàn ôû reã caây hoï Ñaäu (hình 44.3)10. Caây naép aám baét coân truøng. Quan hệ Ví dụ Cộng sinhHỗ trợCạnh tranhHội sinhĐối địchKí hiệuKí sinh nửa kí sinhSinh vật ăn sinh vật khác + ++ 0- -+ -+ , -1, 95, 62,74, 8 3, 10+ : CÓ LỢI- : CÓ HẠI0 : KHÔNG HẠI, KHÔNG LỢI1/ Ở địa y, các sợi nấm hút nước và muối khoáng từ môi trường cung cấp cho tảo, tảo hấp thụ nước và muối khoáng và năng lượng ánh sáng mặt trời tổng hợp nên các chất hữu cơ, nấm và tảo đều sử dụng các sản phẩm hữu cơ do tảo tổng hợp (H 42.2).H4 2.2 ĐỊA YHỖ TRỢ (Cộng sinh)I/QUAN HỆ CÙNG LOÀI:II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI:Tảo đơn bàoSợi nấm9/ Vi khuẩn sống trong nốt sần ở rễ cây họ đậu (H43.3)Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT5/ Địa y sống bám trên cành câyHỖ TRỢ ( Hội sinh )I/QUAN HỆ CÙNG LOÀI:II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI:6/ Cá ép bám vào rùa biển, nhờ đó cá được đưa đi xa.CÁ ÉPRÙA BIỂNBài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT2/ Trên một cánh đồng lúa, khi cỏ dại phát triển năng suất lúa giảmLúaCỏ dạiĐỐI ĐỊCH (Cạnh tranh)I/QUAN HỆ CÙNG LOÀI:II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI:7/ Dê và bò cùng ăn cỏ trên một cánh đồng.Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT4/ Rận và ve bét sống bám trên da trâu, bò. Chúng sống được nhờ hút máu của trâu, bò.ĐỐI ĐỊCH (Kí sinh , nửa kí sinh)I/QUAN HỆ CÙNG LOÀI:II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI:8/ Giun đũa sống trong ruột người.Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT3/ Hươu, nai và hổ cùng sống trong một cánh rừng. Số lượng hươu, nai bị khống chế bởi số lượng hổ.ĐỐI ĐỊCH (Sinh vật ăn sinh vật khác)I/QUAN HỆ CÙNG LOÀI:II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI:10/ Cây nắp ấm bắt côn trùng.Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬTNuôi mèo bắt chuột Vịt ăn ốc bươu vàng, ăn sâu Trong nông nghiệp con người đã lợi dụng mối quan hệ đối địch giữa các sinh vật khác loài để :- Dùng thiên địch tiêu diệt sinh vật có hại. 	- Đây là biện pháp sinh học, diệt được sinh vật gây hại mà không gây ô nhiễm môi trường. Quan hệ Đặc điểmBảng 44: Các mối quan hệ khác loàiHỗ trợĐối địchCộng sinhCạnh tranhHội sinhSinh vật ăn sinh vật khác Kí sinh, nửa kí sinh+ : CÓ LỢI0 : KHÔNG HẠI, KHÔNG LỢI- : CÓ HẠI+ ++ 0- -+ -+ -I. QUAN HEÄ CUØNG LOAØI:II. QUAN HEÄ KHAÙC LOAØI:Quan heä khaùc loaøi Hoã trôïÑoái ñòch Coäng sinh (+,+) Caïnh tranh (-,-) Kí sinh vaø nöûa kí sinh (+,-) Sinh vaät aên sinh vaät khaùc (+,-)Hoäi sinh (+,0)Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬTHợp tác đơn giản ( +,+ )Ức chế cảm nhiễm (+,-)CON NGƯỜILàm việc theo nhóm . “ Đoàn kết là sức mạnh ”Chiến tranhTRÒ CHƠITrên cây nhãn có một số loài sinh vật . Em hãy xác định các mối quan hệ có trên cây nhãn ?1. Bọ xít hút nhựa cây2. Tò vò bắt nhện3. Phong lan bám vào cây nhãn 4. Nhện chăng tơ bắt bọ xítĐáp án :1. Kí sinh, nửa kí sinh2. Sinh vật ăn sinh vật khác3. Hội sinh 4. Sinh vật ăn sinh vật khácHöôùng daãn veà nhaø Trả lời câu 1,2, 3, 4 SGK trang 134. Kẻ bảng 45.1; 45.2; 45.3 của bài thực hành 45-46 SGK.