Bài giảng Sinh học Lớp 9 - Tiết 47: Ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật - Trường THCS Hòa Bình

PHÒNG GIÁO DỤC ĐÀO TẠO ĐỒNG NAITRƯỜNG THCS HÒA BÌNHCHÀO MỪNG QUÝ THẦY, CÔ GIÁO ĐẾN DỰ GIỜ SINH HOẠT!MÔN SINH HỌC 9Tiết 47: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬTGiáo viên thực hiện: KIỂM TRA BÀI CŨ	 Câu hỏi: Em hãy nêu đặc điểm của hai nhóm sinh vật hằng nhiệt và biến nhiệt ? Cho ví dụ về mỗi nhóm ĐÁP ÁN: - Sinh vật biến nhiệt: Nhiệt độ cơ thể không ổn định, biến đổi theo nhiệt độ của môi trường. VD:Thực vật, động vật không xương sống, lớp cá . - Sinh vật hằng nhiệt: Nhiệt độ cơ thể luôn ổn định, không biến đổi theo nhiệt độ môi trường. VD: Động vật lớp chim, thú, con người.? Những bức ảnh này cho em suy nghĩ gì về mối quan hệ giữa các sinh vật ?Báo đang săn mồiGia đình BáoHươu và bò trên cánh đồngTiết 47:ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬTI. Quan hệ cùng loài :II. Quan hệ khác loài :__________I.Quan hệ cùng loài:Quan sát các hình trên và trả lời các câu hỏi:Hình 44.1 a Các cây thông mọc gần nhau trong rừngHình 44.1 b Cây bạch đàn đứng riêng lẻ bị gió thổi nghiêng về một bênHình 44.1 cTrâu rừng sống thành bầy có khả năng tự vệ chống lại kẻ thù tốt hơnCâu 1: Khi có gió bão, thực vật sống thành nhóm có lợi gì so với sống riêng rẽ ?Hình 44.1 a Các cây thông mọc gần nhau trong rừngHình 44.1 b Cây bạch đàn đứng riêng lẻ bị gió thổi nghiêng về một bênĐáp án: CÂU 1: Khi có gió bão, thực vật sống thành nhóm có tác dụng giảm bớt sức thổi của gió, làm cây ít bị đổ ngãTrâu rừng sống thành bầy có khả năng tự vệ chống lại kẻ thù tốt hơnKiến sống thành đàn có khả năng tìm mồi tốt hơnCâu 2 : Trong thiên nhiên, động vật sống thành bầy đàn có lợi gì ? Đây thuộc loại quan hệ gì?Đáp án:Câu 2 : Động vật sống thành bầy đàn có lợi trong việc tìm kiếm được nhiều thức ăn hơn, phát hiện kẻ thù tốt hơn.Đây thuộc mối quan hệ hỗ trợEm có kết luận gì về các sinh vật cùng loài sống gần nhau?Các sinh vật cùng loài sống gần nhau, liên hệ với nhau hình thành nên nhóm cá thể như: đàn kiến, bầy trâu, nhóm cây bạch đàn ..Số lượng (mật độ) cá thể của loài ở mức độ nào thì giữa các cá thể cùng loài có quan hệ hỗ trợ?ĐÁP ÁN:Khi số lượng các thể trong loài phù hợp điều kiện sống của môi trườngKhi vượt quá mức độ đó sẽ xảy ra hiện tượng gì? Hậu quả?ĐÁP ÁN:Khi số lượng cá thể trong đàn vượt quá giới hạn sẽ xãy ra quan hệ cạnh tranh cùng loài -> một số cá thể tách khỏi nhóm(ĐV), hoặc sự tỉa thưa ở TV? Học sinh nghiên cứu thông tin mục I SGK trang 131. Hãy tìm câu đúng trong số các câu sau:a. Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm tăng khả năng cạnh tranh giữa các cá thể.b. Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm cho nguồn thức ăn cạn kiệt nhanh chóng.c. Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm giảm nhẹ cạnh tranh giữa các cá thể, hạn chế sự cạn kiệt nguồn thức ăn trong vùng.Đáp án: CCÁC SINH VẬT CÙNG LOÀI CÓ MỐI QUAN HỆ VỚI NHAU NHƯ THẾ NÀO ?- Các SV cùng loài sống gần nhau, liên hệ với nhau hình thành nên nhóm cá thể.- Các sinh vật trong 1 nhóm có những mối quan hệ: + Hỗ trợ: khi nơi ở rộng rãi, nguồn sống đầy đủ  Giúp sinh vật được bảo vệ tốt hơn, kiếm được nhiều thức ăn. + Cạnh tranh: khi gặp điều kiện bất lợi ngăn ngừa sự gia tăng số lượng cá thể và sự cạn kiệt nguồn thức ăn. KẾT LUẬN:- Các sinh vật cùng loài sống gần nhau, liên hệ với nhau hình thành nên nhóm cá thể.- Các sinh vật trong 1 nhóm có những mối quan hệ: + Quan hệ hỗ trợ. + Quan hệ cạnh tranh.Liên hệ thực tế: trong chăn nuôi người ta lợi dụng mối quan hệ cạnh tranh cùng loài để làm gì ? Trả lời:Nuôi vịt đàn, lợn đàn để tranh nhau ăn và sẽ lớn nhanhII. Quan hệ khác loài:Tìm hiểuBảng 44. Các mối quan hệ khác loài.Quan heäÑaëc ñieåmHoã trôïCoäng sinhSöï hôïp taùc cuøng coù lôïi giöõa caùc loaøi sinh vaät .Hoäi sinhSöï hôïp taùc giöõa hai loaøi sinh vaät , trong ñoù moät beân coù lôïi coøn beân kia khoâng coù lôïi vaø cuõng khoâng coù haïi .Ñoái ñòchCaïnh tranhCaùc sinh vaät khaùc loaøi tranh giaønh nhau thöùc aên , nôi ôû vaø caùc ñieàu kieän soáng khaùc cuûa moâi tröôøng . Caùc loaøi kìm haõm söï phaùt trieån cuûa nhau .Kí sinh , nöûa kí sinhSinh vaät soáng nhôø treân cô theå cuûa sinh vaät khaùc , laáy caùc chaát dinh döôõng , maùu . . . töø nhöõng sinh vaät ñoù .Sinh vaät aên sinh vaät khaùcGoàm caùc tröôøng hôïp : ñoäng vaät aên thòt con moài , ñoäng vaät aên thöïc vaät , thöïc vaät baét saâu boï . . . ? Hãy phân tích và gọi tên các mối quan hệ của các sinh vật trong tranhHình 44.2 Địa ya)Tảo đơn bàob)Sợi nấmHình 43.3Vi khuẩn trong nốt sần ở rễ cây họ đậu Trong caùc ví duï sau ñaây , quan heä naøo laø hoã trôï vaø ñoái ñòch ? THẢO LUẬN NHÓM ( 5 phút)1/ ÔÛ ñòa y, caùc sôïi naám huùt nöôùc vaø muoái khoaùng töø moâi tröôøng cung caáp cho taûo, taûo haáp thu nöôùc, muoái khoaùng vaø naêng löôïng aùnh saùng maët trôøi toång hôïp neân caùc chaát höõu cô, naám vaø taûo ñeàu söû duïng caùc saûn phaåm höõu cô do taûo toång hôïp . H.44.2 2/ Treân moät caùnh ñoàng luùa , khi coû daïi phaùt trieån , naêng suaát luùa giaûm .3/ Höôu , nai vaø hoå cuøng soáng trong moät caùnh röøng. Soá löôïng höôu, nai bò khoáng cheá bôûi soá löôïng hoå .4/ Raän vaø beùt soáng baùm treân da traâu, boø. Chuùng soáng ñöôïc nhôø huùt maùu cuûa traâu, boø.5/ Ñòa y soáng baùm treân caønh caây.6/ Caù eùp baùm vaøo ruøa bieån, nhôø ñoù caù ñöôïc ñöa ñi xa.7/ Deâ vaø boø cuøng aên coû treân moät caùnh ñoàng.8/ Giun ñuõa soáng trong ruoät ngöôøi.9/ Vi khuaån soáng trong noát saàn ôû reã caây hoï Ñaäu ( hình 44.3) .10/ Caây naép aám baét coân truøng.Quan heäVí dụHoã trôïÑoái ñòchCoäng sinhHoäi sinhCaïnh tranhKí sinh, nöûa kí sinhSinh vaät aên sinh vaät khaùc PHIẾU HỌC TẬPĐáp án1/ ÔÛ ñòa y , caùc sôïi naám huùt nöôùc vaø muoái khoaùng töø moâi tröôøng cung caáp cho taûo , taûo haáp thu nöôùc , muoái khoaùng vaø naêng löôïng aùnh saùng maët trôøi toång hôïp neân caùc chaát höõu cô , naám vaø taûo ñeàu söû duïng caùc saûn phaåm höõu cô do taûo toång hôïp ( H.44.2 ) .Hình 44.2 Địa ya)Tảo đơn bàob)Sợi nấmHOà TRÔÏ ( coäng sinh )Đáp án2/ Treân moät caùnh ñoàng luùa , khi coû daïi phaùt trieån , naêng suaát luùa giaûm .LUÙACOÛ DAÏIĐỐI ĐỊCH ( Cạnh tranh)Đáp án3/ Höôu , nai vaø hoå cuøng soáng trong moät caùnh röøng. Soá löôïng höôu, nai bò khoáng cheá bôûi soá löôïng hoå .ÑOÁI ÑÒCH ( sinh vaät aên sinh vaät khaùc )Đáp án4/ Raän vaø beùt soáng baùm treân da traâu, boø. Chuùng soáng ñöôïc nhôø huùt maùu cuûa traâu, boø.ÑOÁI ÑÒCH ( kyù sinh)Đáp án5/ Ñòa y soáng baùm treân caønh caây.Ñòa yThaân caâyHOà TRÔÏ ( hoäi sinh )Đáp án6/ Caù eùp baùm vaøo ruøa bieån, nhôø ñoù caù ñöôïc ñöa ñi xa.RUØA BIEÅNCAÙ EÙPHOà TRÔÏ (hoäi sinh)7/ Deâ vaø boø cuøng aên coû treân moät caùnh ñoàng.ÑOÁI ÑÒCH (caïnh tranh)Đáp án8/ Giun ñuõa soáng trong ruoät ngöôøi.ÑOÁI ÑÒCH(kyù sinh)Đáp án9/ Vi khuaån soáng trong noát saàn ôû reã caây hoï Ñaäu ( hình 44.3) .HOà TRÔÏ (coäng sinh)Đáp án10/ Caây naép aám baét coân truøng.ÑOÁI ÑÒCH (sinh vaät aên sinh vaät khaùc) Quan hệ Đặc điểmBảng 44: Các mối quan hệ khác loàiHỗ trợĐối địchCộng sinhCạnh tranhHội sinhKí sinh nửa kí sinhSinh vật ăn sinh vật Sự hợp tác cùng có lợi giữa các loài sinh vật Các sinh vật khác nhau tranh giành thức ăn, nơi ở và các điều kiện sống khác của môi trường. Các loài kìm hãm sự phát triển của nhau. Sự hợp tác giữa hai loài sinh vật, trong đó một bên có lợi còn bên kia không có lợi và cũng không có hại. Sinh vật sống nhờ trên cơ thể sinh vật khác, lấy các chất dinh dưỡng, máu .. từ sinh vật đó. Gồm các trường hợp: động vật ăn thịt con mồi, động vật ăn thực vật, thực vật bắt sâu bọ.VD5, 61, 92, 74, 83,10BÀI TẬP:1/ Dùng các kí hiệu sau đây để nêu đặc điểm của các mối quan hệ: + : CÓ LỢI - : CÓ HẠI 0 : KHÔNG CÓ HẠI Quan hệĐặc điểmHỗ trợĐối địchCộng sinhHội sinhCạnh tranhKí sinh, nửa kí sinh Sinh vật ăn sinh vật khác+ ++ 0- -+ -+ -+ : CÓ LỢI - : CÓ HẠI 0 :KHÔNG CÓ HẠISöï hôïp taùc cuøng coù lôïi giöõa caùc loaøi sinh vaät .Moät beân coù lôïi coøn beân kia khoâng coù lôïi vaø cuõng khoâng coù haïi . Caùc loaøi kìm haõm söï phaùt trieån cuûa nhau .Sinh vaät soáng nhôø treân cô theå cuûa sinh vaät khaùc , laáy caùc chaát dinh döôõng , maùu . . . töø nhöõng sinh vaät ñoù .Goàm caùc tröôøng hôïp : ñoäng vaät aên thòt con moài , ñoäng vaät aên thöïc vaät , thöïc vaät baét saâu boï . . . 2/ Neâu söï khaùc nhau chuû yeáu giöõa quan heä hoã trôï vaø quan heä ñoái ñòch giöõa caùc sinh vaät khaùc loaøi ?Quan heä hoã trôïQuan heä ñoái ñòch- Laø quan heä coù lôïi ( hoaëc ít nhaát laø khoâng haïi )- 1 beân sinh vaät ñöôïc lôïi , coøn 1 beân bò haïi hoaëc caû 2 cuøng bò haïi .Liên hệ thực tế trong chăn nuôi và trồng trọt:1. Để tránh sự cạnh tranh gay gắt giữa các cá thể sinh vật, làm giảm năng suất vật nuôi, cây trồng ta cần phải chú ý những công việc gì? - Áp dụng kĩ thuật: tỉa thưa, tách đàn - Cung cấp thức ăn đầy đủ, vệ sinh môi trường- Mật độ hợp lýTrả Lời 2.Trong nông nghiệp con người đã lợi dụng mối quan hệ giữa các sinh vật khác loài để làm gì ? Điều đó có ý nghĩa gì ? Cho ví dụ ?Trả lời:- Dùng sinh vật có ích tiêu diệt sinh vật có hại.-Ý nghĩa: đây là biện pháp sinh học không gây ô nhiễm môi trường.-Ví dụ:Ong mắt đỏ đẻ trứng vào sâu đục thân ôû luùa Kiến vàng tiêu diệt rệp hại cây cam, quýt.KẾT LUẬN-Các sinh vật khác loài có quan hệ hỗ trợ hoặc đối địch.-Các mối quan hệ khác loài ( bảng 44)Quan heä khaùc loaøi Hoã trôïÑoái ñòch Coäng sinhHoäi sinh Caïnh tranh Kí sinh vaø nöûa kí sinh Sinh vaät aên sinh vaät khaùc GHI NHỚTìm từ thích hợp điền vào chỗ trống?CỦNG CỐ BÀI HỌC:- Trong tự nhiên, thường không có sinh vật nào sống tách biệt với các sinh vật khác.Thông qua các mối quan hệ và ,các sinh vật luôn hỗ trợ hoặc cạnh tranh nhau.Các sinh vật cùng loài hỗ trợ lẫn nhau trong các nhóm cá thể. Tuy nhiên khi gặp điều kiện bất lợi các cá thể cùng loài .dẫn tới một số cá thể sống tách ra khỏi nhóm.Trong mối quan hệ khác loài,các sinh vật hoặc hoặc với nhau.Quan hệ hỗ trợ là mối quan hệ có lợi(hoặc ít nhất không có hại)cho tất cả các sinh vật.Trong quan hệ đối địch,một bên sinh vật được lợi còn bên kia bị hại hoặc cả hai bên cùng bị hại. cùng loài khác loàiđối địchhỗ trợcạnh tranhDùng các từ cho trước hoàn thành thông tin sau:CNGỘSINHCNHẠTRANHVQANUHỆSINHẬTHISỘINHKSIÍNHNIỆHTĐỘĐNGỘVẬTQANUGHỢP2134567Ô số 6 gồm 7 chữ cái: Cụm từ chỉ nhóm sinh vật có khả năng di chuyển, có hệ thần kinh, giác quan dinh dưỡng nhờ chất hữu cơ có sẵn.Ô số 1gồm 8 chữ cái: Cụm từ chỉ mối quan hệ trong đó cả hai bên cùng có lợi.Ô số 2 gồm 9 chữ cái: Cụm từ chỉ loại quan hệ về các sinh vật khác loài tranh giành thức ăn, nơi ở Ô số 3 gồm 7 chữ cái: Cụm từ chỉ mối quan hệ có lợi cho một bênÔ số 4 có 6 chữ cái: Cụm từ chỉ mối quan hệ lấy chất dinh dưỡng từ vật chủ.Ô số 5 gồm 7 chữ cái: Cụm từ chỉ một nhân tố sinh thái tác động nên sinh vật tạo ra 2 nhóm sinh vật biến nhiệt và hằng nhiệt.Ô số 7 gồm 8 chữ cái: Cụm từ chỉ vai trò chính của chất diệp lục trong lá.GIẢI Ô CHỮ SINH HỌCVQANUHỆSINHẬTDAËN DOØ- Hoïc thuoäc baøi, traû lôøi caâu hoûi vaø baøi taäp 1, 2, 3, 4 SGK trang 134.- Ñoïc muïc “Em coù bieát” trang 134.- Ñoïc tröôùc baøi 45 “Thöïc haønh: tìm hieåu moâi tröôøng vaø aûnh höôûng cuûa moät soá nhaân toá sinh thaùi leân ñôøi soáng sinh vaät”- Söu taàm tranh aûnh veà sinh vaät soáng ôû caùc moâi tröôøng.CẢM ƠN QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM