Bài giảng Vật lý Lớp 9 - Chương II: Điện từ học - Tiết 23, Bài 21: Nam châm vĩnh cửu - Năm học 2019-2020

Năm 1820 nhà bác học ơ-xtét ngưười Đan Mạch phát kiến về sự liên hệ giữa điện và từ (mà hàng nghìn năm về trưước con ngưười vẫn coi là hai hiện tưượng tách biệt, không liên hệ gì với nhau), là cơ sở cho sự ra đời của động cơ điện giải phóng sức lao động cho con ngưười. Với những ý nghĩa quan trọng đó cụ, trò chúng ta sẽ nghiên cứu điện và từ qua chưƯơng II. Điện từ họcchƯương II: ĐIệN Từ HọCNam châm điện có đặc điểm gì giống và khác nam châm vĩnh cửu?Từ trưường tồn tại ở đâu? Làm thế nào để nhận biết từ trưường? Biểu diễn từ trưường bằng hình vẽ nhưư thế nào?Lực điện từ do từ trưường tác dụng lên dòng điện chạy qua dây dẫn thẳng có đặc điểm gì ?Trong điều kiện nào thì xuất hiện dòng điện cảm ứng?Máy phát điện xoay chiều có cấu tạo và hoạt động nhưư thế nào?Vì sao ở hai đầu mỗi đưường dây tải điện phải đặt máy biến thế? Tiết 23. Bài 21. NAM CHÂM VĨNH CỬULạc Long, ngày 13 tháng 11 năm 2019VẬT LÍ 9chƯương II: ĐIệN Từ HọCỞ Trung Quốc thế kỉ V Tổ Xung Chi là nhà phát minh của Trung Quốc thế kỉ V. Ông đã chế ra xe chỉ nam. Đặc điểm của xe này là dù xe có chuyển động theo hưướng nào thì hình nhân trên xe cũng chỉ tay về hưướng Nam. Bí quyết nào đã làm cho hình nhân trên xe của Tổ Xung Chi luôn luôn chỉ hưướng Nam?Tiết 23. Bài 21: NAM CHÂM VĨNH CỬUI. Từ tính của nam châm:1. Thí nghiệm:C1: Nhớ lại kiến thức về từ tính của nam châm ở lớp 5 và lớp 7, em hãy đề xuất và thực hiện một phưương án thí nghiệm để phát hiện xem một thanh kim loại có phải là nam châm hay không? Đưặt thanh kim loại lại gần vụn sắt, thộp. Nếu thanh kim loại đú hút vụn sắt, thộp thì đó là nam châm.Em hóy nhắc lại kiến thức về từ tính của nam châm mà em đó học ở lớp 5 và lớp 7?? Có phải mọi kim loại đều bị nam châm hút không? Muốn trả lời câu hỏi này em làm thí nghiệm nhưư thế nào ?Đặt thanh nam châm lại gần các mẫu kim loại. Quan sát hiện tượng. C2: Đặt kim nam châm trên giá thẳng đứng nhưư hình 21.1+ Khi đã đứng cân bằng, kim nam châm nằm dọc theo hưướng nào?+Xoay cho kim nam châm lệch khỏi hưướng vừa xác định, buông tay. Khi đã đứng cân bằng trở lại, kim nam châm còn chỉ hưướng nhưư lúc đầu nữa không? Làm lại thí nghiệm hai lần và cho nhận xét?Trả lời C2:+ Khi đã đứng cân bằng, kim nam châm nằm dọc theo hưướng Nam - Bắc địa lí.+ Khi đã đứng cân bằng trở lại, nam châm vẫn chỉ hưướng Nam - Bắc nhưư cũ. - Ngưười ta sơn các màu khác nhau để phân biệt các từ cực của nam châm. Nhiều khi trên nam châm có ghi chữ N (tiếng Anh viết là North) chỉ từ cực Bắc, chữ S (tiếng Anh viết là South) chỉ từ cực Nam.Cực Bắc (N)Cực Nam (S)Tiết 23. Bài 21: NAM CHÂM VĨNH CỬUI. Từ tính của nam châm: 1. Thí nghiệm: 2. Kết luận:- Ngoài sắt, thộp nam chõm cũn hỳt được cụ ban, niken cỏc kim loại này là những vật liệu từ. Nam chõm hầu như khụng hỳt đồng, bạc, nhụm và cỏc kim loại khụng thuộc vật liệu từ- Bỡnh thường kim nam chõm hay thanh nam chõm tự do khi đó đứng cõn bằng luụn chỉ hướng Nam - Bắc. Một cực của nam chõm (cũn gọi là từ cực) luụn chỉ hướng Bắc được gọi là cực Bắc, cực kia luụng chỉ hướng Nam được gọi là cực Nam. 	Trên hình vẽ là ảnh chụp một số nam châm vĩnh cửu (thưường gọi là nam châm) đưược dùng trong phòng thí nghiệm và đời sống.Nam châm chữ UNam châm thẳngKim nam châmEm hãy phân biệt các cực của nam châm hiện có trong phòng thí nghiệm?Trong sách giáo khoa quy ưước : Đối với các hình nam châm, đầu có màu ghi nhạt ứng với cực Nam (S), đầu có màu đậm ứng với cực Bắc (N)Cực BắcCực NamC3: Đặt từ cực của hai nam châm lại gần nhau (Hình 21.3 ). Quan sát hiện tưượng và cho nhận xét. Hình 21.3C4: Đổi đầu của một trong hai nam châm rồi đặt lại gần nhau. Có hiện tưượng gì xảy ra với các nam châm?1. Thí nghiệm: Hình 21.3 sgkTiết 23. Bài 21: NAM CHÂM VĨNH CỬUI. Từ tính của nam châm: 1. Thí nghiệm: 2. Kết luận:II. Tương tỏc giữa hai nam châm:Bài 21: Nam châm vĩnh cửuTiết 23. Bài 21: NAM CHÂM VĨNH CỬUI. Từ tính của nam châm: 1. Thí nghiệm: 2. Kết luận:II. Tương tỏc giữa hai nam châm: 1. Thí nghiệm: 2. Kết luận:Khi đưa từ cực của hai nam chõm lại gần nhau thỡ + Chỳng hỳt nhau nếu cỏc cực khỏc tờn + Chỳng đẩy nhau nếu cỏc cực cựng tờn. C5: Theo em, có thể giải thích thế nào hiện tưượng hình nhân trên xe của Tổ Xung Chi luôn luôn chỉ hưướng Nam?Trả lời C5: Có thể nhà phát minh ngưười Trung Quốc - ụng Tổ Xung Chi đã lắp trên xe một thanh nam châm. Tiết 23. Bài 21: NAM CHÂM VĨNH CỬUI. Từ tính của nam châm: 1. Thí nghiệm: 2. Kết luận:II. Tương tỏc giữa hai nam châm: 1. Thí nghiệm: 2. Kết luận:III. Vận dụng:III. Vận dụngC6: Ngưười ta dùng la bàn để xác định hưướng Bắc, Nam. Tìm hiểu cấu tạo của la bàn. Hãy cho biết bộ phận nào của la bàn có tác dụng chỉ hướng. Giải thích? Biết rằng mặt số của la bàn có thể quay độc lập với kim nam châm. Trả lời C6: Bộ phận chỉ hưướng của la bàn là kim nam châm. Bởi vì tại mọi vị trí trên Trái Đất (trừ hai cực) kim nam châm luôn chỉ hưướng Nam - BắcIII. Vận dụngC8: Xác định tên các từ cực của thanh nam châm trên hình 21.5.Hình 21.5NS Bài tập 1: Quan sát hai thanh nam châm trên hình vẽ. Giải thích tại sao thanh nam châm 2 lại lơ lửng trên thanh nam châm 1?III. Vận dụng12Đáp án : Thanh nam châm 2 không rơi mà lơ lửng, vì hai cực để gần nhau của hai nam châm có cùng tên, nên đẩy nhau.III. Vận dụngBài tập 2: Trên thanh nam châm chỗ nào hút sắt mạnh nhất ?A. Phần giữa của thanh.B. Chỉ có từ cực Bắc.C. Cả hai từ cực.D. Mọi chỗ đều hút sắt mạnh nhưư nhau.III. Vận dụng Bài tập 3. Nếu có một thanh nam châm thẳng bị gãy tại chính giữa của thanh, hỏi lúc này một nửa của thanh nam châm sẽ nhưư thế nào?Chỉ còn từ cực BắcChỉ còn từ cực NamCòn một trong hai từ cực Vẫn có hai từ cực Nam và từ cực BắcHOẠT ĐỘNG TèM TềI, MỞ RỘNG:Có thể em chưƯa biếtVào năm 1600, nhà vật lí ngưười Anh W. Ghin-bớt, đã đặt ra giả thuyết trái đất là một nam châm khổng lồ. Để kiểm tra giả thuyết của mình, W. Ghin-bớt đã làm một quả cầu lớn bằng sắt nhiễm từ, gọi là “ Trái Đất tí hon” và đặt các cực từ của nó ở các địa cực. Đặt la bàn lại gần trái đất tí hon ông thấy trừ hai từ cực, còn ở mọi điểm trên quả cầu, kim la bàn đều chỉ hưướng Nam –Bắc. Hiện nay vẫn chưưa có sự giải thích chi tiết và thoả đáng về nguồn gốc từ tính của trái đất. HOẠT ĐỘNG TèM TềI, MỞ RỘNG:Bài tập . Trên hình vẽ mô tả tính chất từ của Trái Đất. Các từ cực và các cực địa lí của Trấi Đất có trùng nhau không? Hỏi từ cực nằm gần cực Bắc địa lí là từ cực gì?Cực Bắc địa líTừ cực NamHướng dẫn về nhà.*Nắm vững phần ghi nhớ Sgk trang 60.*Làm các bài tập 21 trong Sbt *Tiếp tục tìm hiểu về ứng dụng của nam châm vĩnh cửu trong cuộc sống hàng ngày.Xin chân thành cám ơn các thầy cô giáo và các em học sinh.