Bài giảng môn Sinh học Lớp 9 - Bài 12, Tiết 12: Cơ chế xác định giới tính

Sinh Học 91KIỂM TRA BÀI CŨCâu 1: Thụ tinh là gì?Câu 2: Cho các từ” “ Nguyên phân, Giảm phân, Thụ tinh” và sơ đồ sau. Hãy điền các quá trình đó vào các giai đoạn 1, 2, 3,4,5 ở sơ đồBốMẹTinh trùngTrứngHợp tửCơ thể12345NPGPGPNPThụ tinhTieát 12. Bài 12CÔ CHEÁ XAÙC ÑÒNH GIÔÙI TÍNHI. Nhiễm sắc thể giới tính1. Trong tế bào lưỡng bội của loài có mấy loại NST?1. Trong tế bào lưỡng bội của loài có 2 loại NST: NST thường và NST giới tính2. Nêu đặc điểm của NST thường (số lượng, hình thái) giữa giống đực và giống cái ?2. NST thường tồn tại thành từng cặp tương đồng giống nhau ở cả 2 giới tính.3. Nêu đặc điểm của NST giới tính ?3. NST giới tính tồn tại thành từng cặp tương đồng XX hoặc không tương đồng XYx2323Trong hình trên cặp NST nào là cặp NST giới tính?Hình: Bộ NST ở ngườiNữNamI. Nhiễm sắc thể giới tính:Bộ NST nữBộ NST namBộ NST ở người - Số lượng: 2n = 46 - Cặp số 23 là NST giới tính: + Nữ: Cặp NST tương đồng XX. + Nam: Cặp NST không tương đồng XY. So sánh sự khác nhau giữa NST thường và NST giới tính?22A + XY22A + XXNST giới tính có ở tế bào nào?Trong cơ thể, NST giới tính có mặt ở cả tế bào sinh dục lẫn tế bào sinh dưỡng.I. Nhiễm sắc thể giới tính:SO SÁNHNST GIỚI TÍNHNST THƯỜNGSỐ LƯỢNGHÌNH DẠNGCHỨC NĂNGCó nhiều cặpChỉ có 1 cặp- Có thể tương đồng (XX) hoặc không tương đồng (XY).- Luôn tồn tại thành từng cặp tương đồng.- Các cặp NST thường ở cá thể đực và cái hoàn toàn giống nhau.- Các cặp NST giới tính ở cá thể đực và cái khác nhau.Mang gen quy định các tính trạng thường.Mang gen quy định giới tính và các tính trạng thường có liên quan hoặc không liên quan đến giới tính.I. Nhiễm sắc thể giới tính- Ở TB lưỡng bội: có các cặp NST thường và 1 cặp NST giới tính. + Tương đồng (XX)+ Không tương đồng (XY)- NST giới tính mang gen quy định:+ Tính đực cái+ Tính trạng liên quan giới tính Giới tính ở nhiều loài phụ thuộc vào sự có mặt của cặp XX hoặc XY trong tế bào.- Ởv. v - Ở Giống cái: XX – Giống đực : XYGiống cái: XY- Giống đực: XXv. v NgườiĐộng vật có vúRuồi giấmẾch nháiChimBò sátII. Cơ chế nhiễm sắc thể xác định giới tính:BoáMeï44A + XY(2n)44A + XX(2n)GP22A +X( n)22A +Y(n)22A +X(n)44A + XY(2n)44A + XX(2n)PCon traiCon gáiF1Cơ chế NST xác định giới tính ở người Đọc thông tin sgk/39 kết hợp quan sát H.12.2, thảo luận nhóm: (3 phút)Nhóm 1 + 2: Có mấy loại trứng và tinh trùng được tạo ra qua GP? Nhóm 3 + 4: Sự thụ tinh giữa các loại tinh trùng mang NST giới tính để tạo hợp tử phát triển thành con trai hay gái? Nhóm 5 + 6: Tại sao tỉ lệ con trai và con gái sơ sinh là xấp xỉ 1:1? x II. Cơ chế nhiễm sắc thể xác định giới tính: Ở các loài giao phối, giới tính được xác định trong quá trình thụ tinh.- Cơ chế NST xác định giới tính ở người.P: Nữ ( 44A + XX) x Nam ( 44A + XY ) G: ( 22A + X ) ; ( 22A + Y ), ( 22A + X ) F1: ( 44A + XY ) : ( 44A + XX ) ( Con trai ) : ( Con gái ) - Giới tính được xác định trong quá trình thụ tinh và được tổ hợp của các cặp NST giới tính.Cơ chế xác định giới tính là gì?II. Cơ chế nhiễm sắc thể xác định giới tính: - Vì 2 tinh trùng tạo ra với tỷ lệ ngang nhau và chúng tham gia thụ tinh với xác suất ngang nhau.Tại sao trong cấu trúc dân số tỉ lệ nam: nữ xấp xỉ 1:1Tỉ lệ trai gái xấp xỉ 1:1 trong các trường hợp:Số lượng nghiên cứu phải đủ lớnKhông bị ảnh hưởng bởi thiên tai dịch bệnhTrứng và tinh trùng thụ tinh hoàn toàn ngẫu nhiên GiớiLứa tuổiNamNữBào thai114100Lọt lòng10510010 tuổi101100Tuổi già8593- Tỉ lệ nam : nữ ảnh hưởng tới mức tăng giảm dân số, sự phân công lao động, chính sách kinh tế, xã hội. Vì vậy phát triển dân số hợp lí bằng cách sinh đẻ có kế hoạch. Sinh con trai hay con gái là do người mẹ đúng hay sai?- Quan niệm: “Sinh con trai hay con gái là do người mẹ” là sai.- Nguyên nhân quyết định việc sinh con trai hay con gái là:- Người bố đã tạo ra loại tinh trùng nào trong quá trình giảm phân.- Sự kết hợp ngẫu nhiên giữa trứng và loại tinh trùng nào trong quá trình thụ tinh.Yếu tố nào ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính ở sinh vật?III. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính:Đọc thông tin sgk/40 kết hợp tìm hiểu một số ví dụ. Dùng metyl testêron tác động vào cá vàng cái có thể làm cá cái biến thành cá đực. Trứng được ủ ở nhiệt độ dưới 28°C sẽ nở thành con đực. Còn nhiệt độ trên 32°C sẽ nở thành con cái.III. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính: - Tiêm hooc môn sinh dục cái vào trứng gà trước khi ấp, trứng sẽ nở ra toàn gà mái. - Cắt tinh hoàn gà trống, gà sẽ biến đổi: màu lông bớt sặc sỡ, cựa ngừng phát triển, không còn giao phối với gà mái nữa . . . - Chăm sóc tốt heo nái, tỉ lệ sinh con cái nhiều hơn ( gấp 1,5 lần con đực) - Dưa chuột trồng nơi có nhiều CO2 sẽ cho tỉ lệ hoa cái cao hơn. Sử dụng hooc môn sinh dục kết hợp với giải phÉu, anh Thanyarasmi đã chuyển đổi giới tính thành nữ và đoạt vương miện hoa hậu chuyển đổi giới tính Thái Lan 2002. Nam diễn viên Hàn Quốc Lee Si Yeon đã chuyển đổi thành một cô gái và đã lấy chồng vào năm 2008. III. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính: Hãy nêu những yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hoá giới tính ? - Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính:+ Môi trường trong: các hoocmôn sinh dục.+ Môi trường ngoài: nhiệt độ, ánh sáng, độ ẩm - Ý nghĩa: chủ động điều chỉnh tỉ lệ đực, cái cho phù hợp với mục đích sản xuất.BÀI1/ Cơ chế xác định giới tính là gì?Câu hỏi, bài tập củng cố - Cơ chế xác định giới tính là sự phân li của cặp NST giới tính trong quá trình phát sinh giao tử và được tổ hợp lại qua quá trình thụ tinh.Bài 2: Tìm phát biểu sai:A. Ở các loài giao phối, trên số lượng lớn, tỉ lệ đực : cái xấp xỉ 1 : 1.B. Ở đa số loài, giới tính được xác định từ khi là hợp tử.C. Hoocmon sinh dục có ảnh hưởng nhiều đến sự phân hóa giới tính.D. Ở người, việc sinh con trai hay con gái chủ yếu là do người mẹ.Bài 2: Tìm phát biểu sai:A. Ở các loài giao phối, trên số lượng lớn, tỉ lệ đực : cái xấp xỉ 1 : 1.B. Ở đa số loài, giới tính được xác định từ khi là hợp tử.C. Hoocmon sinh dục có ảnh hưởng nhiều đến sự phân hóa giới tính.D. Ở người, việc sinh con trai hay con gái chủ yếu là do người mẹ.HƯỚNG DẪN TỰ HỌCa. Bài học ở tiết này: Học bài, Trả lời câu hỏi 1,2,3,4,5 sgk/41.- Đọc mục: “ Em có biết” sgk/41 để hiểu biết thêm về sự thụ tinh trong ống nghiệm.Hoàn thành vở bài tập.b. Bài mới: “DI TRUYỀN LIÊN KẾT” Xem lại kiến thức bài: Nhiễm sắc thể, lai hai cặp tính trạng, phép lai phân tích.- Đọc thông tin sgk + quan sát hình 13 trả lời các câu hỏi mục  sgk.CAÛM ÔN QUYÙ THAÀY, COÂ GIAÙO CUØNG CAÙC EM HOÏC SINH THAM GIA TIEÁT HOÏC NAØY!NST giới tínhNST thườngTồn tại 1 cặp trong tế bào lưỡng bộiTồn tại nhiều cặp trong tế bào lưỡng bộiTồn tại thành cặp tương đồng(XX) hoặc không tương đồng ( XY).Luôn tồn tại thành cặp tương đồngQuy định giới tính và các tính trạng thường liên quan đến giới tính.Mang gen quy định tính trạng thường2/ So sánh NST thường và NST giới tính(1)(2)(3)Tổng kếtCá biển có thể thay đổi giới tính Ảnh: gofishdirect.Em coù bieát – CAÙ BIEÅN COÙ THEÅ THAY ÑOÅI GIÔÙI TÍNHNhững con cá biển đầu xanh nhỏ tuổi sống trong các rặng san hô có thể thay đổi giới tính tuỳ theo bầy đàn mà chúng chung sống."Rõ ràng ảnh hưởng xã hội quan trọng với cá biển đầu xanh khi chúng quyết định trở thành đực hay cái từ khi còn nhỏ", Philip Munday, tại Trung tâm nghiên cứu rặng san hô tại Đại học James Cook ở Australia, cho biết.Loài cá đã phát triển một cấu trúc giới tính linh hoạt để gia tăng cơ hội sinh sản của chúng. Ban đầu chúng chỉ là những ấu trùng không có giới tính xác định, khi phát triển chúng sẽ trở thành con đực hay con cái.Những con non sẽ dễ chuyển thành cái hơn khi chỉ có một ít con khác trong khu vực bởi chúng sẽ có cơ hội giao phối nhiều hơn. Còn nếu có nhiều con cá cái trong cộng đồng, chúng sẽ chuyển sang thành đực."Điều này cho thấy giới tính không hề được xác định trước như ở động vật có vú và chim", Munday giải thích.Ngoài ra, một số con cá có thể chuyển đổi giới tính cho dù đã lớn, phụ thuộc vào môi trường sinh sản."Khi cá chuyển từ con cái trưởng thành sang con đực trưởng thành, cuộc thay đổi rất khốc liệt. Chúng sẽ trông hoàn toàn khác, bộ phận sinh dục thay đổi, hành vi thay đổi và toàn bộ cuộc sống cũng đổi khác", Munday nói.M.T. (theo AFP) Theo các chuyên gia, lệch lạc giới tính ở vị thành niên không còn là hiện tượng hiếm gặp trong thời điểm hiện nay khi Việt Nam đang trong giai đoạn văn hoá mở. Toàn bộ những trẻ bị nghi ngờ về giới tính được gia đình đưa đến khám phần lớn ở trong độ tuổi chưa định hình nhân cách, lại dễ thần tượng, bắt chước, dễ bị lôi kéo nên nhiều trường hợp chính trẻ cũng hoài nghi về giới tính thật của mình. Điều đáng nói, chính sự thiếu hiểu biết, cách hành xử không đúng của cha mẹ đã góp phần khiến trẻ rối loạn giới tính, đẩy trẻ đến tình trạng lệch lạc nhanh hơn, nặng hơn.“Con trai sinh ẻo lả, con gái chuẩn MEN”