Bài giảng Vật lý Lớp 9 - Tiết 23, Bài 21: Nam châm vĩnh cửu - Lý Minh Dũng

Vật lớGiáo viên: Lý Minh DũngTrưường THCS Thạnh PhỳTiết 23. Bài 21. NAM CHâM VĨNH CỬUVật lí 9 Năm 1820 nhà bác học ơ-xtét người Đan Mạch phát kiến về sự liên hệ giữa điện và từ, (mà hàng nghìn năm về trước con người vẫn coi là hai hiện tượng tách biệt, không liên hệ gì với nhau). Là cơ sở cho sự ra đời của động cơ điện. Giải phóng sức lao động cho con người. Với những ý nghĩa quan trọng đó thầy trò chúng ta sẽ nghiên cứu điện và từ qua chương II. Điện từ họcchương II : ĐIệN Từ HọCNam châm điện có đặc điểm gì giống và khác nam châm vĩnh cửu?Từ trường tồn tại ở đâu? Làm thế nào để nhận biết từ trường? Biểu diễn từ trường bằng hình vẽ như thế nào?Lực điện từ do từ trường tác dụng lên dòng điện chạy qua dây dẫn thẳng có đặc điểm gì ?Trong điều kiện nào thì xuất hiện dòng điện cảm ứng?Máy phát điện xoay chiều có cấu tạo và hoạt động như thế nào?Vì sao ở hai đầu mỗi đường dây tải điện phải đặt máy biến thế? Tổ Xung Chi là nhà phát minh của Trung Quốc thế kỉ V. Ông đã chế ra xe chỉ nam. Đặc điểm của xe này là dù xe có chuyển động theo hưướng nào thì hình nhân trên xe cũng chỉ tay về hưướng Nam. Bí quyết nào đã làm cho hình nhân trên xe của Tổ Xung Chi luôn luôn chỉ hưướng Nam?Tiết 22Bài 21. NAM CHÂM VĨNH CỬUNAM CHÂM VĨNH CỬUC1: Nhớ lại kiến thức về từ tính của nam châm ở lớp 5 và lớp 7, em hãy đề xuất một phương án thí nghiệm để phát hiện xem một thanh kim loại có phải là nam châm không? Đưưa thanh kim loại lại gần vụn sắt. Nếu thanh kim loại nào hút vụn sắt thì đó là nam châm.? Có phải mọi kim loại đều bị nam châm hút không? Muốn trả lời câu hỏi này em làm thí nghiệm nhưư thế nào ?Đưưa thanh nam châm lại gần các mẫu kim loại. Quan sát hiện tưượng. Qua thí nghiệm C1, em hãy nêu Nhận xét về từ tính của nam châm ?C2: Đặt kim nam châm trên giá thẳng đứng nhưư hình 21.1+ Khi đã đứng cân bằng, kim nam châm nằm dọc theo hưướng nào?+Xoay cho kim nam châm lệch khỏi hưướng vừa xác định, buông tay. Khi đã đứng cân bằng trở lại, kim nam châm còn chỉ hưướng như lúc đầu nữa không? Làm lại thí nghiệm hai lần và cho nhận xét?Trả lời C2:+Khi đã đứng cân bằng, kim nam châm nằm dọc theo hưướng Nam Bắc địa lí.+Khi đã đứng cân bằng trở lại, nam châm vẫn chỉ hưướng Nam - Bắc nhưư cũ. 	Trên hình vẽ là ảnh chụp một số nam châm vĩnh cửu (thưường gọi là nam châm) đưược dùng trong phòng thí nghiệm và đời sống.Nam châm chữ UNam châm thẳngKim nam châmBài 21: Nam châm vĩnh cửuTừ tính của nam châmThí nghiệm2. Kết luận:Ngưười ta sơn các màu khác nhau để phân biệt các từ cực của nam châm. Nhiều khi trên nam châm có ghi chữ N ( tiếng Anh viết là North ) chỉ từ cực Bắc, chữ S ( tiếng Anh viết là South ) chỉ từ cực Nam. Cực Bắc (N)Cực Bắc (N)Cực Nam (S)Em hãy phân biệt các cực của nam châm hiện có trong phòng thí nghiệm ?Trong sách giáo khoa quy ưước : Đối với các hình nam châm, đầu có màu ghi nhạt ứng với cực Nam (S), đầu có màu đậm ứng với cực Bắc (N)Cực BắcCực NamC3: Đưa từ cực của hai nam châm lại gần nhau (Hình 21.3 ). Quan sát hiện tưượng và cho nhận xét. Hình 21.3C4: Đổi đầu của một trong hai nam châm rồi đưa lại gần nhau. Có hiện tưượng gì xảy ra với các nam châm?1. Thí nghiệm : hình 21.3 sgkBài 21: Nam châm vĩnh cửuI. Từ tính của nam châmII. Tương tác giữa hai nam châmGhi nhớ :* Nam châm nào cũng có hai cực. Khi để tự do, cực luôn chỉ hưướng Bắc gọi là cực Bắc, còn cực luôn chỉ hưướng Nam gọi là cực Nam.* Khi hai nam châm đặt gần nhau, các từ cực cùng tên đẩy nhau, các từ cực khác tên hút nhau.III. Vận dụngC5: Theo em, có thể giải thích thế nào hiện tưượng hình nhân trên xe của Tổ Xung Chi luôn luôn chỉ hướng Nam?Trả lời C5: Có thể nhà phát minh ngưười Trung Quốc Tổ Xung Chi đã lắp trên xe một thanh nam châm. III. Vận dụngC6: Người ta dùng la bàn để xác định hưướng Bắc, Nam. Tìm hiểu cấu tạo của la bàn. Hãy cho biết bộ phận nào của la bàn có tác dụng chỉ hưướng. Giải thích. Biết rằng mặt số của la bàn có thể quay độc lập với kim nam châm. 180270900TĐNBTrả lời C6: Bộ phận chỉ hướng của la bàn là kim nam châm. Bởi vì tại mọi vị trí trên Trái Đất (trừ hai cực) kim nam châm luôn chỉ hưướng Nam - BắcIII. Vận dụngC8: Xác định tên các từ cực của thanh nam châm trên hình 21.5.Hình 21.5NSTrả lời câu C8: Trên hình 21.5 ( SGK, sát với cực có ghi chữ N (cực Bắc) của thanh nam châm treo trên dây là cực Nam(S) của thanh nam châm. Cực còn lại của thanh nam châm là cực Bắc (N). Bài tập 1: Quan sát hai thanh nam châm trên hình vẽ. Giải thích tại sao thanh nam châm 2 lại lơ lửng trên thanh nam châm 1?III. Vận dụng12Đáp án : Thanh nam châm 2 không rơi mà lơ lửng, vì hai cực để gần nhau của hai nam châm có cùng tên, nên đẩy nhau.III. Vận dụngBài tập 2: Trên thanh nam châm chỗ nào hút sắt mạnh nhất ?A. Phần giữa của thanh.B. Chỉ có từ cực Bắc.C. Cả hai từ cực.D. Mọi chỗ đều hút sắt mạnh như nhau.III. Vận dụng Bài tập 4. Nếu có một thanh nam châm thẳng bị gãy tại chính giữa của thanh, hỏi lúc này một nửa của thanh nam châm sẽ như thế nào?Chỉ còn từ cực BắcChỉ còn từ cực NamCòn một trong hai từ cực Vẫn có hai từ cực Nam và từ cực Bắc*Có thể em chưa biếtVào năm 1600, nhà vật lí người Anh W. Ghin-bớt, đã đưa ra giả thuyết trái đất là một nam châm khổng lồ. Để kiểm tra giả thuyết của mình, W. Ghin-bớt đã làm một quả cầu lớn bằng sắt nhiễm từ, gọi là “ Trái Đất tí hon” và đặt các cực từ của nó ở các địa cực. Đưa la bàn lại gần trái đất tí hon ông thấy trừ hai từ cực, còn ở mọi điểm trên quả cầu, kim la bàn đều chỉ hướng Nam –Bắc. Hiện nay vẫn chưa có sự giải thích chi tiết và thoả đáng về nguồn gốc từ tính của trái đất. Hướng dẫn về nhà.*Nắm vững phần ghi nhớ Sgk trang 60.*Làm các bài tập 21 trong Sbt *Tiếp tục tìm hiểu về ứng dụng của nam châm vĩnh cửu trong cuộc sống hàng ngày.Xin chân thành cám ơn các thầy cô giáo và các em học sinh.III. Vận dụngBài tập 3. Trên hình vẽ mô tả tính chất từ của Trái Đất. Các từ cực và các cực địa lí của Trấi Đất có trùng nhau không? Hỏi từ cực nằm gần cực Bắc địa lí là từ cực gì?Cực Bắc địa líTừ cực Nam