Bài giảng Vật lý Lớp 9 - Tiết 23, Bài 22: Tác dụng từ của dòng điện. Từ trường

KIỂM TRA BÀI CŨA - Phần giữa của thanh nam châm.B - Chỉ có từ cực bắc.C - Cả hai từ cực.D - Mọi chỗ đều hút sắt mạnh như nhau.Câu 2 Trên thanh nam châm, chỗ nào hút sắt mạnh nhất?Câu 1 Có một số quả cầu bằng đồng và một số quả cầu bằng sắt mạ đồng. Nêu cách nhận biết?A – Dùng cân để xác định khối lượng của mỗi chiếc.B – Dùng nam châmC – Quan sát màu sắc. D – Dùng dũa mài 1 điểm nào đó trên quả cầu để kiểm tra.BCI. Lực từC1. Đóng khoá K. Quan sát và cho biết:+ Có hiện tượng gì xảy ra với kim nam châm? + Lúc đã nằm cân bằng kim nam châm còn song song với dây dẫn nữa hay không?Tiết 23. Bài 22: TÁC DỤNG TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN - TỪ TRƯỜNG1. Thí nghiệmOnOff+ 1.5 V -Thí nghiệm:I. Lực từC1. Đóng khoá K. Quan sát và cho biết:+ Có hiện tượng gì xảy ra với kim nam châm? + Lúc đã nằm cân bằng kim nam châm còn song song với dây dẫn nữa hay không?+ Ngắt khoá K Thì hiện tượng gì xảy với kim nam châm?Bài 22: TÁC DỤNG TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN - TỪ TRƯỜNG1. Thí nghiệmKim nam châm lệch khỏi vị trí ban đầu. Kim nam châm không còn song song với dây dẫn nữa.Kim nam châm trở về vị trí ban đầu, nằm dọc theo hướng Bắc Nam. Thí nghiệm trên hình 22.1 được gọi là thí nghiệm Ơ-xtét do nhà vật lý học người Đan Mạch H.C.Ơ-xtét (HansChristian Oersted, 1777-1851), tiến hành năm 1820. Phát kiến của Ơ-xtét về sự liên hệ giữa điện và từ (mà hàng ngàn năm về trước con người vẫn coi là hai hiện tượng tách biệt, không có liên hệ gì với nhau ) mở đầu cho bước phát triển mới của điện từ học thế kỷ XIX và XX. Thí nghiệm về tác dụng từ của dòng điện của Ơ-xtét là cơ sở cho sự ra đời của động cơ điện.CÓ THỂ EM CHƯA BIẾTI. Lực từBài 22: TÁC DỤNG TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN - TỪ TRƯỜNG1. Thí nghiệm Ơ-xtétĐặt một dây dẫn song song với kim nam châm đang đứng yên trên một trục quay thẳng đứng. Cho dòng điện chạy qua dây dẫn, ta thấy kim nam châm bị lệch đi, không còn nằm song song với dây dẫn nữa. Khi ngắt dòng điện chạy qua dây dẫn, kim nam châm lại trở về vị trí ban đầu.Khi cho dòng điện chạy qua dây dẫn thẳng hay một dây dẫn có hình dạng bất kỳ, kim nam châm bị lệch đi. Hiện tượng này chứng tỏ điều gì?Dòng điện chạy qua dây dẫn thẳng hay một dây dẫn có hình dạng bất kỳ đều gây ra tác dụng lực lên kim nam châm đặt gần nó. Lực đó gọi là lực từ.2. Kết luậnĐiều đó chứng tỏ, dòng điện tác dụng lực lên kim nam châm thử. Ta nói dòng điện có tác dụng từ. C4: Nếu có một kim nam châm thì em làm thế nào để phát hiện ra trong dây dẫn AB có dòng điện hay không? Đặt kim nam châm lại gần dây dẫn AB. Nếu kim nam châm lệch khỏi hướng Nam Bắc thì dây dẫn AB có dòng điện chạy qua và ngược lại.I. Lực từBài 22: TÁC DỤNG TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN - TỪ TRƯỜNGII. Từ trường1. Thí nghiệmMột KNC (gọi là nam châm thử) được đặt tự do trên trục thẳng đứng, đang chỉ hướng Nam-Bắc. Đưa nó đến các vị trí khác nhau xung quanh dây dẫn có dòng điện hoặc xung quanh nam châm,C2 Có hiện tượng gì xảy ra với kim nam châm? SNBài 22: TÁC DỤNG TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN - TỪ TRƯỜNGI. Lực từII. Từ trường1. Thí nghiệmC3: Ở một vị trí, sau khi nam châm đã đứng yên, xoay cho nó khỏi hướng vừa xác định, buông tay. Nhận xét hướng của kim nam châm sau khi đã trở lại vị trí cân bằng.Kim nam châm luôn luôn chỉ một hướng xác định2. Kết luận:Không gian xung quanh nam châm, xung quanh dòng điện tồn tại một từ trường. Nam châm hoặc dòng điện đều có khả năng tác dụng lực lên kim nam châm đặt gần nó. Nơi nào trong không gian có lực từ tác dụng lên kim nam châm thì nơi đó có từ trường.Bài 22: TÁC DỤNG TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN - TỪ TRƯỜNGI. Lực từII.Từ trường1. Thí nghiệm2. Kết luận3. Cách nhận biết từ trường Từ trường của dây dẫnTừ trường của Trái Đất Bài 22: TÁC DỤNG TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN - TỪ TRƯỜNG+ Trong không gian, từ trường và điện trường tồn tại trong một trường thống nhất là điện từ trường. Sóng điện từ là sự lan truyền của điện từ trường biên thiên trong không gian.+ Các sóng radio, sóng vô tuyến, ánh sáng nhìn thấy, tia X, tia gama cũng là sóng điện từ. Các sóng điện từ lan truyền mang theo năng lượng. Năng lượng sóng điện từ phụ thuộc vào tần số và cường độ sóng.Bài 22: TÁC DỤNG TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN - TỪ TRƯỜNG- Xây dựng các trạm phát sóng điện từ xa khu dân cư.- Sử dụng điện thoại di động hợp lý, đúng cách; không sử dụng điện thoại di động để đàm thoại quá lâu để giảm thiểu tác hại của sóng điện từ đối với cơ thể, tắt điện thoại khi ngủ hoặc để xa người.- Giữ khoảng cách giữa các trạm phát sóng phát thanh truyền hình một cách hợp lý- Tăng cường sử dụng truyền hình cáp, điện thoại cố định; chỉ sử dụng điện thoại di động khi thật cần thiết. Bài 22: TÁC DỤNG TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN - TỪ TRƯỜNGBài 22: TÁC DỤNG TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN - TỪ TRƯỜNGI. Lực từII. Từ trườngIII. Vận dụngC6 Tại một điểm trên bàn làm việc, người ta thử đi thử lại vẫn thấy kim nam châm luôn nằm dọc theo một hướng xác định, không trùng với hướng Nam – Bắc. Từ đó có thể rút ra kết luận gì về không gian xung quanh kim nam châm ?C6 Không gian xung quanh kim nam châm có từ trường.Bài tập 1.Ta nói rằng tại một điểm A trong không gian có từ trường khi:Một vật nhẹ để gần A bị hút về phía A.Một thanh đồng để gần A bị đẩy ra xa A Một kim nam châm đặt tại A bị quay lệch khỏi hướng Nam-Bắc.Một kim nam châm đặt tại A bị nóng lên.Bài tập 2Có một số Pin để lâu ngày và một đoạn dây dẫn. Nếu không có bóng đèn pin để thử, có cách nào để kiểm tra được Pin còn điện hay không khi chỉ có một kim nam châm?Mắc 2 đầu dây dẫn vào hai cực của Pin. Đưa kim nam châm lại gần dây dẫn. Nếu kim nam châm lệch khỏi hướng Nam-Bắc thì Pin còn điện.GHI NHỚ :Không gian xung quanh nam châm, xung quanh dòng điện tồn tại một từ trường. Nam châm hoặc dòng điện đều có khả năng tác dụng lực từ lên kim nam châm.Người ta dùng kim nam châm (gọi là nam châm thử) để nhận biết từ trường.Bài tập 3: Hãy ghép nội dung của mỗi thành phần a, b, c, d với một thành phần 1, 2, 3, 4 để được câu đúng:a) Ng­ười ta dùng kim nam châm để 1) Chúng sẽ tương tác nhau.b) Đặt kim nam châm gần dòng điện. 2) Kim nam châm sẽ bị lực từ tác dụngc) Hai dòng điện đặt gần nhau. 3) Nhận biết từ trường. d) Xung quanh nam châm và dòng điện luôn luôn có. 4) Từ tr­ường.a) Người ta dùng kim nam châm để 3) Nhận biết từ trường.b) Đặt kim nam châm gần dòng điện2) Kim nam châm sẽ bị lực từ tác dụng.c) Hai dòng điện đặt gần nhau1) Chúng sẽ tương tác nhau.d) Xung quanh nam châm và dòng điện luôn luôn có4) Từ trường.Bài 22: TÁC DỤNG TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN - TỪ TRƯỜNGBài 22.1: Trong phòng thí nghiệm phát hiện tác dụng từ của dòng điện, dây dẫn AB được bố trí như thế nào?A. Tạo với kim nam châm một góc bất kỳB. Song song với kim nam châmC. Vuông góc với kim nam châmD. Tạo với kim nam châm một góc nhọnB. Song song với kim nam châmBài 22: TÁC DỤNG TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN - TỪ TRƯỜNG Hướng dẫn về nhà- Học kỹ bài- Làm bài tập 22.2, 22.4 trang 27-SBT.