Đề thi môn Ngữ văn Lớp 9 - Kỳ thi chọn học sinh giỏi cấp tỉnh - Năm học 2019-2020 - Sở GD & ĐT Tỉnh Thanh Hóa (có đáp án)

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO 
TỈNH THANH HÓA
KÌ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI CẤP TỈNH
NĂM HỌC 2019 - 2020
 ĐỀ THI ĐỀ XUẤT
 Môn thi: NGỮ VĂN - LỚP 9 
 Thời gian: 150 phút (không kể thời gian giao đề) 
 (Đề thi gồm có 01 trang, 06 câu)
I. Đọc hiểu (6.0 điểm). Đọc văn bản sau và trả lời các câu hỏi phía dưới:
Đôi khi cuộc sống dường như muốn cố tình đánh ngã bạn. Nhưng hãy đừng mất lòng tin. Tôi biết chắc chắn rằng, điều duy nhất đã giúp tôi tiếp tục bước đi chính là tình yêu của tôi dành cho những gì tôi đã làm. Các bạn phải tìm ra được cái các bạn yêu quý. Điều đó luôn đúng cho công việc và cho cả những người thân yêu của bạn. Công việc sẽ chiếm phần lớn cuộc đời bạn và cách duy nhất để thành công một cách thực sự là hãy làm những việc mà bạn tin rằng đó là những việc tuyệt vời. Và cách để tạo ra những công việc tuyệt vời là bạn hãy yêu việc mình làm. Nếu như các bạn chưa tìm thấy nó, hãy tiếp tục tìm kiếm. Đừng bỏ cuộc bởi vì bằng trái tim bạn, bạn sẽ biết khi bạn tìm thấy nó. Và cũng sẽ giống như bất kì một mối quan hệ nào, nó sẽ trở nên tốt dần lên khi năm tháng qua đi. Vì vậy hãy cố gắng tìm kiếm cho đến khi nào bạn tìm ra được tình yêu của mình, đừng từ bỏ.
(Theo Steve Jobs với những phát ngôn đáng nhớ)
Câu 1 (1.0 điểm). Chỉ ra ít nhất 05 cụm từ trong đoạn trích có tính chất kêu gọi, động viên, khích lệ.
Câu 2 (1.5 điểm). Em hiểu thế nào về câu: "Đôi khi cuộc sống dường như muốn cố tình đánh ngã bạn"?
Câu 3 (1.5 điểm). Theo em, vì sao tác giả cho rằng: "Các bạn phải tìm ra được cái các bạn yêu quý."?
Câu 4 (2.0 điểm). Thông điệp nào từ đoạn trích trên có ý nghĩa nhất đối với em?
II. Phần tạo lập văn bản (14.0 điểm)
Câu 1: (4.0 điểm)
Hãy viết 01 đoạn văn (khoảng 200 chữ) trình bày suy nghĩ của em về ý kiến của Steve Jobs: Cách duy nhất để thành công một cách thực sự là hãy làm những việc mà bạn tin rằng đó là những việc tuyệt vời.
Câu 2: (10.0 điểm)
Có ý kiến cho rằng: “Đọc tác phẩm văn học, ta luôn bắt gặp những khoảnh khắc vô tận: ngắn ngủi về thời gian vật lí nhưng vô tận về ý nghĩa nhân sinh”.
Hãy làm sáng tỏ Những khoảnh khắc vô tận về ý nghĩa nhân sinh qua đoạn trích truyện ngắn Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang Sáng, liên hệ với truyện ngắn Lão Hạc của Nam Cao.
 Hết
Cán bộ coi thi không giải thích gì thêm
Họ tên thí sinh........................................................................... Số BD..................
Giám thị số 01....................................... Giám thị số 02..........................................
SỞ GD & ĐT THANH HÓA
KÌ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI CẤP TỈNH
NĂM HỌC 2019 - 2020
HƯỚNG DẪN CHẤM MÔN NGỮ VĂN LỚP 9
 ( Hướng dẫn chấm gồm 06 câu, 04 trang )
Câu
Nội dung
Điểm
I. Phần đọc hiểu (6.0 điểm)
Câu 1
1.0 điểm
HS nêu được 05 trong số các cụm từ: “đừng mất lòng tin”, “đừng bỏ cuộc”, “hãy cό gắng”, “hãy tiếp tục”, “hãy yêu việc mình làm”, “đừng từ bỏ” 
1.0 điểm
Câu 2
1.5 điểm
HS trình bày cách hiểu của mình một cách hợp lí, thuyết phục. Ví dụ:
- Câu nói cho thấy trong cuộc sống, đôi khi chúng ta đã cố gắng rất nhiều nhưng thất bại vẫn diễn ra liên tiếp.
- Câu nói cho thấy trong cuộc sống, đôi khi có những khó khăn khách quan bất ngờ xảy ra khiến chúng ta thất bại.
1.5 điểm
HS trình bày cách hiểu của mình một cách hợp lí, thuyết phục:
Mỗi người cần phải tìm ra được cái mình yêu quý - đó có thể là một công việc hoặc một con người. Đó là công việc/ con người mà chúng ta thích thú, đam mê, theo đuổi và tin tưởng là tuyệt vời. Chỉ khi đó chúng ta mới có động lực để làm việc hoặc sống có trách nhiệm hơn.
1.5 điểm
Câu 4
2.0 điểm
HS trình bày hợp lí, thuyết phục về thông điệp của đoạn trích có ý nghĩa nhất đối với mình. Ví dụ một trong số thông điệp sau:
- Phải luôn có lòng tin vào những việc mình làm.
- Phải yêu quý những công việc mình làm.
- Không được bỏ cuộc khi thất bại.
- Hãy kiên trì và cố gắng liên tục.
2.0 điểm
II. Phần tạo lập văn bản
Câu 1
4.0 điểm
a) Hình thức: HS viết đoạn văn nghị luận, khoảng 200 chữ (theo một trong các cách diễn dịch, quy nạp hoặc tổng - phân - hợp, ); Xác định đúng vấn đề cần nghị luận (cách duy nhất để thành công một cách thực sự là hãy làm những việc mà bạn tin rằng đó là những việc tuyệt vời); thể hiện quan điểm về vấn đề cần nghị luận bằng cách giải thích ý kiến, nêu cảm nhận hoặc bình luận về ý kiến (thể hiện sự đồng tình/ phản đối/ vừa đồng tình, vừa phản đối, ); lí lẽ và dẫn chứng hợp lí, thuyết phục.
b) Nội dung: Có thể triển khai đoạn văn theo các hướng sau:
- Đồng tình với ý kiến: khẳng định niềm tin, tình yêu đối với công việc (tin rằng đó là những việc tuyệt vời) sẽ là động lực mạnh mẽ để mỗi người vượt qua những khó khăn, trở ngại (bao gồm cả những yếu tố khách quan và chủ quan) để thành công. Người ta không thể thành công nếu không có niềm tin vào công việc và không tin đó là việc tốt (tuyệt vời).
- Phản đối ý kiến: để thành công trong công việc, nếu chỉ có niềm tin, tình yêu thôi thì chưa đủ, cần phải có hiểu biết kiến thức về công việc, kĩ năng và kĩ xảo để thực hiện công việc đó, ngoài ra, các yếu tố khách quan và sự may mắn cũng ảnh hưởng không nhỏ đến thành công của mỗi người trong công việc.
- Vừa đồng tình, vừa phản đối ý kiến: kết hợp hai cách lập luận trên.
c) Sáng tạo: có cách diễn đạt độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải mới mẻ về vấn đề
1.0 điểm
1.0 điểm
1.0 điểm
0.5 điểm
0.5 điểm
2
1. Yêu cầu về kĩ năng: Đảm bảo là một bài văn nghị luận văn học hoàn chỉnh; có hệ thống lập luận chặt chẽ, bố cục hợp lí; hành văn trong sáng, có hình ảnh, cảm xúc; không mắc lỗi chính tả, từ ngữ, ngữ pháp, 
1.0 điểm
2. Yêu cầu về kiến thức: Thí sinh có thể trình bày theo nhiều cách khác nhau nhưng cần đảm bảo những ý cơ bản sau:
2.1. Giới thiệu khái quát vấn đề cần nghị luận
2.2. Giải thích ý kiến 
- Khoảnh khắc là thời gian hết sức ngắn.
- Khoảnh khắc vô tận: là khoảng thời gian ngắn ngủi về “thời gian vật lí” nhưng để lại nhiều cảm xúc, suy nghĩ về con người và cuộc đời vô tận về ý nghĩa nhân sinh.
=> Ý kiến trên đã khẳng định: Khi đọc các tác phẩm văn học ta có thể bắt gặp nhiều khoảnh khắc vô tận ấn tượng, đáng nhớ, giàu ý nghĩa nhân sinh trong cuộc sống.
0.5 điểm
0.5 điểm
Bàn luận
- Đặc trưng của văn học là tính hàm súc, gợi nhiều hơn tả. Tác giả chỉ chọn ra một khoảnh khắc để miêu tả, nhưng khoảnh khắc ấy lại khiến người đọc phải suy ngẫm nhiều để rút ra bài học về tư tưởng, lẽ sống 
- Những khoảnh khắc vô tận về ý nghĩa nhân sinh chính là những điểm nút quan trọng trong tình huống truyện quyết định sự phát triển của mạch truyện, khẳng định giá trị nội dung của tác phẩm và tài năng nghệ thuật của tác giả. Qua đó tác giả gửi gắm nhiều thông điệp mang ý nghĩa nhân sinh đến người đọc.
1.0 điểm
2.4 Chứng minh những khoảnh khắc vô tận vể ý nghĩa nhân sinh qua đoạn trích truyện ngắn Chiếc lược ngà 
a. Khoảnh khắc vô tận về ý nghĩa nhân sinh được thể hiện qua tình cảm của con dành cho cha.
- Khoảnh khắc bé Thu khước từ tình cha bằng ánh mắt lạnh lùng, sợ hãi, vụt chạy kêu má, bé không nhận ông Sáu là ba là một khoảnh khắc vô tận khiến ta phải day dứt, nó tố cáo tội ác của chiến tranh: chiến tranh là hủy diệt (liên hệ), chiến tranh làm cho vợ phải xa chồng con phải xa cha, chiến tranh gây nên những hiểu lầm không đáng có 
- Những khoảnh khắc vô tận tô đậm thêm ý nghĩa nhân sinh còn được thể hiện: Trong những ngày ông Sáu ở nhà Thu thơ ơ, lạnh nhạt, càng yêu thương ông Sáu trong tấm hình chụp chung với má bao nhiêu Thu càng hắt hủi xa lánh ông Sáu ngoài đời bấy nhiêu. Còn gì đau đớn hơn đối với một người lính, ở khoảng khắc vô tận ấy tiếng thở dài của ông Sáu như tỏa sang cả trái tim ta. Là người lính ông hi sinh cả một thời thanh xuân cho quê hương đất nước, ngày trở về bị con khước từ do hiểu lầm thơ trẻ 
- Chi tiết nhỏ làm nên nhà văn lớn, Nguyễn Quang Sáng đã biết cách tạo nên những khoảnh khắc làm nhói đau trái tim của mọi người khiến người đọc ám ảnh khôn nguôi. Để tất cả nhận ra một sự thật là: chiến tranh là tội ác! Qua đó tác giả muốn tố cáo cuộc chiến tranh phi nghĩa mà đế quốc Mĩ gây ra ở đất nước ta.
- Những khoảnh khắc vô tận giàu ý nghĩa nhân sinh còn được thể hiện qua tiếng thở dài như người lớn, trằn trọc, lăn lộn của đứa bé tám tuổi rất yêu cha và kịp nhận ra cha qua lời giải thích của bà ngoại=> Ngòi bút của nhà văn đầy ắp yêu thương và giàu sức chiến đấu để vạch ra tội ác của kẻ thù và làm nổi bật tình cảm mãnh liệt của người con dành cho cha trong thời chiến 
- Trong tất cả những khoảnh khắc nhân sinh vô tận ấy, người đọc đã phải ôm lấy trái tim mình như vòng tay bé Thu lần đầu tiên ôm chặt lấy cha khi chứng kiến cảnh nhận ba và giây phút chia tay bịn rịn khó rời của cha con Thu => Đó là lần đầu tiên và cũng là lần cuối cùng Thu được bày tỏ tình yêu và nỗi nhớ cho người cha bé mong ngóng tháng ngày 
b. Khoảnh khắc vô tận có ý nghĩa nhân sinh được thể hiện qua tình cảm của cha dành cho con.
- Vừa về đến nhà, xuồng chưa cập bến ông Sáu đã vội nhảy lên bờ với mong muốn mau được đến bên con => khoảnh khắc này không có một thước phim màu nào có thể đặt góc quay để ghi lại được tốc độ tình thương nỗi nhớ mà ông Sáu dành cho con sau tám năm xa cách ... khiến con xuồng chao đảo...
- Trong những ngày ở nhà ông luôn gần gũi vỗ về con, gắp thức ăn ngon cho con, nghiêm khắc dạy dỗ con khi con ương bướng => Những khoảnh khắc của Tình yêu con vô bờ bến 
- Trong buổi chia tay, ông cố gắng không để con nhìn thấy mình khóc, dỗ dành vỗ về con, hứa với con ngày về sẽ mua cho con cây lược => Khoảnh khắc người cha cố kìm nén nhưng vang vọng ngân rung trong trái tim mình khi con bày tỏ tình yêu thương...
- Vào chiến trường, ông luôn nhớ về con, ân hận vì đã đánh con, ông kì công, tỉ mẩn làm chiếc lược tặng con, khắc lên lược dòng chữ: “Yêu nhớ tặng Thu con của ba” Khoảnh khắc tình cha dành cho con đã được thăng hoa thành phù điêu nghệ thuật kết dệt từ tình thương, nỗi nhớ: một người cha - một người lính - một nghệ nhân chế khắc lược ngà...
- Trước lúc hi sinh, ông chỉ kịp móc cây lược trong túi áo ngực đưa cho ông Ba như một lời nhắn gửi => Khoảnh khắc ghi lại sức mạnh của tình phụ tử mà không một thế lực bạo tàn nào có thể hủy diệt. Vẫn còn đó giai điệu ngọt ngào của bản tình ca về tình cha con ngân nga lắng đọng, trường tồn với thời gian.
=> Chiếc lược ngà: chiếc lược tình cha, quà tặng và kỉ vật của người đã khuất giờ trở thành cầu nối cho một tình cảm cha con nảy nở giữa ông ba và bé Thu. Là lời nhắn gửi của đồng đội đã khuất với người ở lại. Đó là một khoảnh khắc vô tận về ý nghĩa nhân sinh đã trở thành đạo lí Uống nước nhớ nguồn, ân nghĩa thủy chung cùng quá khứ một truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta
c. Để có những khoảnh khắc vô tận về ý nghĩa nhân sinh ấy Nguyễn Quang Sáng đã thành công trong việc xây dựng tình huống truyện tự nhiên mà hợp lí.
- Tình huống thứ nhất: Hai cha con gặp nhau sau tám năm xa cách nhưng thật trớ trêu là bé Thu không nhận ra cha, đến lúc nhận ra ông Sáu đã phải lên đường đi chiến đấu.
- Tình huống thứ hai: Ở chiến trường ông Sáu dồn tất cả tình yêu thương để làm cây lược tặng con nhưng ông đã hi sinh khi chưa kịp trao món quà ấy cho con gái.
- Cốt truyện chặt chẽ, lựa chọn ngôi kể, cảnh kể, ngôn ngữ phù hợp với nhân vật 
- Truyện đã thành công trong việc miêu tả tâm lí và xây dựng tính cách nhân vật, đặc biệt là tâm lí trẻ em.
1.5 điểm
1.5 điểm
1.0 điểm
2.5 Liên hệ với những khoảnh khắc vô tận mang ý nghĩa nhân sinh qua truyện ngắn Lão Hạc của Nam Cao.
- Khoảnh khắc thể hiện nỗi đau, nỗi bất lực của người cha khi không có tiền cưới vợ cho con, nhìn con đi vào đồn điền cao su;
- Những khoảnh khắc lão Hạc chăm bẵm, cưng nựng cậu Vàng như con đẻ 
- Khoảnh khắc đau thương của lão Hạc khi bán chó 
- Khoảnh khắc lão chuẩn bị truớc cho cái chết của mình 
- Ám ảnh hơn cả là khoảnh khắc vô tận mang ý nghĩa nhân sinh sâu sắc: cái chết dữ dội của lão Hạc ( dẫn chứng)
2.0 điểm
2.6. Đánh giá khái quát 
- Chiếc lược ngà và Lão Hạc là hai tác phẩm truyện thể hiện rõ nhất “ những khoảnh khắc vô tân về ý nghĩa nhân sinh” của mỗi nhà văn muốn gửi gắm tới cuộc đời. Dù ra đời ở hai thời kì khác nhau nhưng cả hai tác phẩm đều để lại nhưng rung động khó quên nơi độc giả. Đó là thành công lớn của những người cầm bút có biệt tài sáng tác như Nguyễn Quang Sáng và Nam Cao.
- Những khoảnh khắc vô tận trong hai tác phẩm chính là những giá trị nội dung đặc sắc, những chi tiết nghệ thuật đắt giá góp phần làm nên tác phẩm lớn.
- Những khoảnh khắc vô tận về giá trị nhân sinh trong văn học là kết tinh của biết bao tâm huyết và tài năng của tác giả. Phải nghĩ thật sâu, ngẫm thật nhiều thì mới có thể động bút công phu và đưa vào trang văn những gì tinh túy, chắt lọc, ấn tượng nhất từ những trang đời.
- Để giải mã được những khoảnh khắc vô tận trong tác phẩm nghệ thuật, người đọc phải có năng lực đọc hiểu, vốn sống sâu rộng và tâm hồn tinh tế.
1.0 điểm
HẾT