Giáo án Lịch sử Lớp 9 - Bài 22: Cao trào cách mạng tiến tới tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945 - Năm học 2020-2021 - Trường THCS Nam Ninh

Tuần 22 	Ngày soạn: 30/01/2021 
Tiết 25,26 	 Ngày dạy: 03, 05/2/2021
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Kiến thức
- Tình cảnh nhân dân dưới hai tầng áp bức của Nhật – Pháp; các chủ trương của Hội nghị Trung ương Đảng tháng 5/1941 (chú ý việc đặt vấn đề dân tộc lên hàng đầu và vai trò của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc). 
- Sự ra đời của Mặt trận Việt Minh và việc xây dựng lực lượng chính trị, lực lượng vũ trang trên khắp các vùng trong cả nước.
- Cao trào kháng Nhật cứu nước: Nét chính về diễn biến, khí thế cách mạng sôi nổi, rộng khắp trong cả nước, bước phát triển mới của lực lượng chính trị và lực lượng vũ trang, sự kết hợp giữa đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang, chính quyền cách mạng bắt đầu hình thành.
2. Năng lực
- Biết sưu tầm tư liệu, tái hiện được các của phong trào dân chủ những năm 1936-1939. Nâng cao năng lực phân tích, đánh giá thông qua xem xét các sự kiện lịch sử quan trọng.
- Năng lực: Tự chủ, tự học, giao tiếp, hợp tác.
3. Phẩm chất
- Bồi dưỡng lòng tự hào dân tộc, niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh. Trân trọng những giá trị lịch sử, sự hi sinh lớn lao của các thế hệ cách mạng cho độc lập tự do của dân tộc.do của dân tộc.
- Phẩm chất: Trách nhiệm, nhân ái, yêu nước.
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
1. Đối với giáo viên
Máy tính, máy chiếu, phiếu học tập, sưu tầm và chọn lọc tư liệu dạy học, video, thẻ học tập, trò chơi.
2. Đối với học sinh 
Hoàn thành nhiệm vụ được giao theo nhóm (Sưu tầm tài liệu; tìm hiểu trước kiến thức liên quan đến chủ đề; vở ghi, )
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
A. Hoạt động 1: Khởi động
a. Mục tiêu
Tạo tình huống mâu thuẫn giữa hiểu biết đã có của HS về Cao trào tiến tới Tổng khởi nghĩa tháng Tám 1945.
b. Nội dung hoạt động
Dựa vào hiểu biết của em, hãy trao đổi với bạn những hiểu biết của mình về Cao trào tiến tới Tổng khởi nghĩa tháng Tám 1945.
c. Sản phẩm học tập
- Học sinh trả lời được câu hỏi gợi ý của giáo viên.
d. Tổ chức hoạt động
- Học sinh quan sát tranh nói lên được sự kiện thế giới và trong nước.
- Sau đó GV dẫn dắt vào bài.
B. Hoạt động 2: Hình thành kiến thức
a. Mục tiêu
- Tình cảnh nhân dân dưới hai tầng áp bức của Nhật – Pháp; các chủ trương của Hội nghị Trung ương Đảng tháng 5/1941 (chú ý việc đặt vấn đề dân tộc lên hàng đầu và vai trò của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc). 
- Sự ra đời của Mặt trận Việt Minh và việc xây dựng lực lượng chính trị, lực lượng vũ trang trên khắp các vùng trong cả nước.
- Cao trào kháng Nhật cứu nước: Nét chính về diễn biến, khí thế cách mạng sôi nổi, rộng khắp trong cả nước, bước phát triển mới của lực lượng chính trị và lực lượng vũ trang, sự kết hợp giữa đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang, chính quyền cách mạng bắt đầu hình thành.
b. Nội dung hoạt động
- Huy động hiểu biết đã có của bản thân và nghiên cứu sách giáo khoa quan sát tranh ảnh suy nghĩ cá nhân, thảo luận nhóm trả lời các câu hỏi của giáo viên.
- Thảo luận nhóm, hoạt động cá nhân.
c. Sản phẩm học tập
I. Mặt trận Việt Minh ra đời (19/05/1941)
- Chiến tranh thế giới thứ hai bước sang năm thứ ba. Ở Đông Dương, thực dân Pháp ra sức đàn áp cách mạng. Ngày 28/01/1941, Nguyễn Ái Quốc về nước trực tiếp lãnh đạo cách mạng Việt Nam. Người chủ trì Hội nghị Trung ương lần thứ 8 họp tại Pắc Bó (Cao Bằng) từ ngày 10 đến ngày 19/05/1941.
- Hội nghị chủ trương trước hết phải giải phóng được các dân tộc Đông Dương ra khỏi ách Pháp - Nhật. Tạm gác khẩu hiệu “Đánh đổ địa chủ, chia lại ruộng đất cho dân cày”, thực hiện khẩu hiệu “Tịch thu ruộng đất của đế quốc và Việt gian chia cho dân cày nghèo ”. Hội nghị chủ trương thành lập Mặt trận Việt Minh.
- Sự phát triển lực lượng cách mạng: 
+ Lực lượng chính trị: Mặt trận Việt Minh được thành lập 19/5/1941 bao gồm các đoàn thể cứu quốc trong cả nước.
+ Lực lượng vũ trang: Duy trì đội du kích Bắc Sơn, phát triển thành Cứu quốc quân, phát động chiến tranh du kích, thành lập đội Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân 22/12/1944.
II. Cao trào kháng Nhật, cứu nước tiến tới Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945
1. Nhật đảo chính Pháp (9/3/1945)
- Chiến tranh bước vào giai đoạn kết thúc, nước Pháp được giải phóng. Ở mặt trận Thái Bình Dương phát xít Nhật bị nguy khốn. Quân Pháp ở Đông Dương cũng ráo riết chuẩn bị, chờ thời cơ để giành lại địa vị thống trị cũ. Tình thế trên buộc Nhật phải đảo chính Pháp, độc chiếm Đông Dương.
- Đêm 9/3/1945 Nhật đảo chính Pháp trên toàn Đông Dương, Pháp nhanh chóng đầu hàng.
2. Tiến tới tổng khởi nghĩa tháng Tám
- Ngay khi Nhật đảo chính Pháp, Ban thường vụ Trung ương Đảng họp hội nghị mở rộng và ra chỉ thị “Nhật – Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”, xác định kẻ thù chính, cụ thể trước mắt là phát xít Nhật.
- Hội nghị quyết định phát động cao trào “Kháng Nhật cứu nước” mạnh mẽ làm tiền đề cho cuộc Tổng khởi nghĩa.
- Từ tháng 3/1945, cách mạng chuyển sang cao trào đấu tranh vũ trang và khởi nghĩa từng phần. Ở căn cứ Cao – Bắc – Lạng nhiều xã, châu, huyện được giải phóng.
- Ngày 15/4/1945, Hội nghị quân sự Bắc Kỳ họp, thống nhất các lực lượng vũ trang thành Việt Nam giải phóng quân, Uỷ ban Quân sự Bắc Kỳ được thành lập, khu giải phóng Việt Bắc ra đời (6/1945).
- Khẩu hiệu “Phá kho thóc, giải quyết nạn đói” đã dấy lên phong trào đánh chiếm kho thóc của Nhật chia cho dân nghèo. Không khí khởi nghĩa sôi sục trong cả nước,
+ Cao trào kháng Nhật cứu nước làm tiền đề cho Tổng khởi nghĩa trong cả nước.
d. Tổ chức hoạt động
I. Mặt trận Việt Minh ra đời (19/05/1941)
- Giáo viên gợi nhớ cho học sinh tình hình thế giới có nhiều chuyển biến: Phát xít Đức đã chiếm phần lớn Châu Âu, tháng 6/1941 phát xít Đức tấn công Liên Xô. 
? Sau khi Liên Xô tham chiến, tính chất cuộc chiến tranh thay đổi như thế nào?
- Giáo viên nhận xét, bổ sung, kết luận. Sau đó giới thiệu cho học sinh biết sau 30 năm tìm đường cứu nước và hoạt động ở nước ngoài, ngày 28/01/1941 Người đã trực tiếp lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Người đã triệu tập Hội Nghị trung ương lần thứ Tám từ ngày 10 19/05/1941 taïi Paéc Boù – Cao Baèng.
? Những chủ trương mới Đảng ta đề ra trong hội nghị trung ương Tám như thế nào?
- Giáo viên nhận xét, bổ sung, kết luận.
- Giáo viên giới thiệu cho học sinh biết sự phát triển của lực lượng chính trị và phong trào đấu tranh từ Mặt trận Việt Minh ra đời nhất là ở Cao Bằng nơi thí điểm cuộc vận động xây dựng các hội cứu quốc trong Mặt trận Việt Minh.
? Lực lượng vũ trang được phát triển như thế nào?
- Giáo viên nhận xét, kết luận. Đồng thời kết hợp sử dụng tranh “Đội Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân ” để giới thiệu sự ra đời của sự kiện này: Bức hình ghi lại hình ảnh tuyên thệ của các chiến sỹ trong buổi thành lập đội ngày 22/12/1944 tại khu rừng nằm giữa hai tổng Hoàng Hoa Thám và Trần Hưng Đạo ở Châu Nguyên Bình – Cao Bằng.
II. Cao trào kháng Nhật, cứu nước tiến tới Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945
1. Nhật đảo chính Pháp (9/3/1945)
? Vì sao Nhật đảo chính Pháp?
- Giáo viên gợi ý:
+ Tình hình chiến trường Châu Âu ? 
+ Ở mặt trận Thái Bình Dương?
+ Tại Đông Dương?
? Trình bày cuộc đảo chính?
? Như vậy tình hình Đông Dương lúc này như thế nào?
2. Tiến tới tổng khởi nghĩa tháng Tám
? Thời cơ tổng khởi nghĩa đến chưa? (Một kẻ thù gục ngã, nhưng vẫn còn kẻ thù mới là phát xít Nhật, vì vậy tình thế cách mạng đã đến nhưng thời cơ thì chưa đến) 
? Trước việc Nhật đảo chính Pháp, Đảng ta có chủ trương gì mới?
? Tại sao Đảng ta phải phát động cao trào kháng Nhật cứu nước?
- Học sinh dựa vào nội dung đã tìm hiểu và sự hiểu biết để trả lời: Căn cứ tình hình thế giới và trong nước có những chuyển biến mau lẹ có lợi cho cách mạng Việt Nam Đảng ta quyết định phát động cao trào kháng Nhật cứu nước làm tiền đề cho Tổng khởi nghĩa.
- Giáo viên tường thuật, giới thiệu cho học sinh tái hiện lại Cao trào kháng Nhật cứu nước diễn ra sôi nổi hào hùng của những ngày tiền khởi nghĩa.
? Ngày 15/04/1945 Hội nghị quân sự cách mạng Bắc kỳ họp có nội dung gì?
? Khu giải phóng Việt Bắc bao gồm những tỉnh nào? (Cho học sinh lên bảng chỉ trên lược đồ).
? Uỷ ban lâm thời khu giải phóng đã làm gì cho nhân dân? 
? Nạn đói năm 1945, Đảng ta có khẩu hiệu gì?
- Giáo viên kể lại cho học sinh biết một số hình ảnh nạn đói năm 1945.
C. Hoạt động 3: Luyện tập 
a. Mục tiêu
- Củng cố kiến thức đã học.
- Làm được các bài tập trắc nghiệm, tự luận GV giao. 
b. Nội dung hoạt động
- Cá nhân, cặp đôi, nhóm.
c. Sản phẩm học tập
- Trả lời được các câu hỏi trắc nghiệm.
- Đáp án phần tự luận:
Câu 1: Đảng Cộng sản Đông Dương chủ trương thành lập Mặt trận Việt Minh trong hoàn cảnh nào?
- Cuộc Chiến tranh thế giới thứ hai đã bước sang năm thứ ba. Sau khi chiếm phần lớn lục địa châu Âu, tháng 6-1941, phát xít Đức đã mở cuộc tấn công Liên Xô, thế giới đã hình thành hai trận tuyến, một bên là các lực lượng dân chủ do Liên Xô đứng đầu và một bên là khối phát xít Đức, I-ta-li-a, Nhật Bản. Trong nước, thực dân Pháp câu kết chặt chẽ với phát xít Nhật để bóc lột nhân dân Đông Dương.
- Vì vậy, ngay từ đầu Đảng ta đã xác định cuộc đấu tranh của nhân dân ta đã là một bộ phận trong cuộc đấu tranh của các lực lượng dân chủ.
- Trước tình hình đó, sau 30 năm hoạt động ở nước ngoài, Nguyễn Ái Quốc đã về nước để lãnh đạo cách mạng, triệu tập Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương tại Pác Bó (Cao Bằng) từ ngày 10 đến ngày 19-5-1941 để kịp thời để ra đường lối lãnh đạo cách mạng trong tình hình mới.
Câu 2: Vì sao Nhật phải đảo chính Pháp?
- Đầu năm 1945, Chiến tranh thế giới thứ hai bước vào giai đoạn kết thúc, nước Pháp được giải phóng. Chính phủ Đờ-Gôn trở về Pa-ri.
- Ở mặt trận Thái Bình Dương, phát xít Nhật bị nguy khốn trước đòn tấn công dồn dập của quân Anh - Mĩ cả ở trên biển và trên bộ.
- Quân Pháp ờ Đông Dương ráo riết chuẩn bị, chờ thời cơ để giành lại địa vị thống trị cũ.
=> Tình thế trên buộc Nhật phải đảo chính Pháp, nhằm độc chiếm Đông Dương.
d. Tổ chức hoạt động
- Học sinh làm các bài tập sau theo cá nhân, cặp đôi.
Câu 1. Tháng 6/1941 tình hình thế giới diễn ra sự kiện gì?
a. Chiến tranh thế giới bùng nổ.
b. Phát xít Đức tận công Liên Xô.
c. Phát xít Đức tấn công Pháp.
d. Phát xít Đức tấn công Bỉ, Hà Lan.
Câu 2. Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc về nước sau bao nhiêu năm xa cách?
a. 15 năm.	b. 20 năm.
c. 25 năm.	d. 30 năm.
Câu 3. Nhà thơ Tố Hữu viết: “Ba mươi năm chân bước không mỏi - Mà đến bây giờ mới tới nơi"
Đó là hai câu thơ nói về quá trình tìm đường cứu nước của Nguyễn Ái Quốc và đến khi Người quay về Tổ quốc. Vậy Nguyễn Ái Quốc về nước vào ngày tháng năm nào? Ở đâu?.
a. Ngày 25/1/1941, tại Pác Bó - Cao Bằng.
b. Ngày 28/1/1941, tại Tân Trào - Tuyên Quang.
c. Ngày 28/1/1941, tại Pác Bó - Cao Bằng.
d. Ngày 28/2/1941, tại Hà Nội.
Câu 4. Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương lần thư VIII tổ chức tại đâu?
a. Pác Bó (Cao Bằng)	b. Bắc Cạn
c. Bắc Sơn (Lạng sơn)	d. Tân Trào (Tuyên Quang)
Câu 5. Hội nghị Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương lần thứ VIII tổ chức trong khoảng thời gian nào?
a. Từ 10-15/5/1941	b. Từ 10-19/5/1941
c. Từ 10-25 /5/1941	d. Từ 10-29/5/1941
Câu 6. Từ 15 đến 19/5/1941, ở Việt Nam đã diễn ra sự kiện lịch sử cơ bản nào?
a. Hội nghị lần thứ VII của BCH Trung ương Đảng.
b. Nguyễn Ái Quốc mới về nước.
c. Quá trình diễn ra Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ VIII.
d. a và c đúng.
- Học sinh làm các bài tập sau theo nhóm.
Câu 1: Đảng Cộng sản Đông Dương chủ trương thành lập Mặt trận Việt Minh trong hoàn cảnh nào?
Câu 2: Vì sao Nhật phải đảo chính Pháp?
D. Hoạt động 4: Vận dụng - mở rộng
a. Mục tiêu
Giúp HS vận dụng được các kiến thức kĩ năng đã học để giải quyết các tình huống cụ thể. Chuẩn bị bài ở nhà, tìm hiểu nội dung giáo viên giao.
b. Nội dung hoạt động
- Cá nhân
c. Sản phẩm học tập
- Học sinh trả lời được nội dung đã học.
d. Tổ chức hoạt động
- Trình bày nguyên nhân Nhật đảo chính Pháp?
- Chủ trương của Đảng và diễn biến của phong trào?
- Giáo viên treo lược đồ Khu giải phóng Việt Bắc, gọi học sinh xác định các địa danh trong khu giải phóng Việt Bắc và nêu nhận xét về cao trào kháng Nhật cứu nước.
- Tìm hiểu tình hình Việt Nam sau khi Nhật đảo chính Pháp.
- Tìm hiểu về đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân.
- Tìm hiểu về vai trò của Nguyễn Ái Quốc đối với mặt trận Việt Minh; Bài 23: Tổng khởi nghĩa T8.1945 và sự thành lập nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa.