Bài giảng Sinh học Lớp 9 - Bài 12: Cơ chế xác định giới tính - Trịnh Văn Tình

CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH Bài 12Chào mừng các em đến với tiết học môn sinh học 9Trường THCS Trần Quang KhảiGiáo viên: Trịnh Văn TìnhBốMẹTinh trùngTrứngCơ thểHợp tử13245Cho các cụm từ: “Nguyên phân”, “Giảm phân”, “Thụ tinh” và sơ đồ sau. Hãy điền các cụm từ trên vào các giai đoạn 1, 2, 3, 4 và 5(2n NST)(2n NST)(2n NST)(2n NST)(n NST)(n NST)BốMẹTinh trùngTrứngCơ thểHợp tửGPGPThụ tinhNPNP(2n NST)(2n NST)(2n NST)(2n NST)(n NST)(n NST)Tại sao tôi không phải là con trai mà lại là con gái hoặc tại sao tôi không phải là con gái mà lại là con trai? Cơ chế nào xác định giới tính ở sinh vật? Liệu có cách nào biến đổi con gái thành con trai hay ngược lại không?CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH Bài 12Ruồi giấm đựcRuồi giấm cáiXXXY Nêu những điểm giống và khác nhau của bộ NST ruồi giấm đực và ruồi giấm cái?Bài 12:CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH XXXY Giống nhau: Số lượng: 2n = 8 NSTHình dạng: 1 cặp hình hạt 2 cặp chữ V Khác nhau: : 1 cặp hình que : 1 chiếc hình que 1 chiếc hình móc 6A + XX6A + XYBài 12:CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH XXXY6A + XX6A + XY Ở tế bào lưỡng bội (2n):+ Có các cặp NST thường (A).+ 1 cặp NST giới tính: tương đồng (XX) hoặc không tương đồng (XY).I- NHIỄM SẮC THỂ GIỚI TÍNH:Bài 12:CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH Bộ NST ở ngườiCặp nhiễm sắc thể nào là cặp nhiễm sắc thể giới tính?Cặp NST 23Cặp NST 23I- NHIỄM SẮC THỂ GIỚI TÍNH:2n = 46 NST44A + XX44A + XYBài 12:CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH Ví dụ ở người: TB sinh dưỡng: 44A +XX = nữ	 44A +XY = namTB sinh dục: - Nữ cho 1 loại: 22A + X - Nam cho 2 loại: 22A + Y 22A + X Theo em NST giới tính có ở tế bào nào? Nó có chức năng gì? Trong cơ thể, NST giới tính có mặt ở cả TB sinh dục lẫn TB sinh dưỡng. Bài 12:CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH NST giới tính mang gen quy định giới tính và các tính trạng thường liên quan đến giới tính.Ví dụ: Ở người, NST Y mang gen SRY còn gọi là nhân tố xác định tinh hoàn. NST X mang gen lặn quy định máu khó đông.I- NHIỄM SẮC THỂ GIỚI TÍNH:Bài 12:CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH STTLoàiCặp NST giới tínhĐựcCái1Người, động vật có vú, ruồi giấm, cây gai, cây chua me, XYXX2Ở chim, ếch nhái, bò sát, bướm, dâu tây ..XXXY3Bọ xít, châu chấu, rệp, ..XOXX4Bọ nhảyXXXOGiới tính của các loài sinh vật phụ thuộc vào sự có mặt của cặp NST giới tính trong tế bào.Bài 12:CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH II. Cơ chế NST xác định giới tínhSơ đồ cơ chế NST xác định giới tính ở người44A + XX44A + XY22A + X22A + Y22A + XMẹBố44A + XX44A + XY2n2nnnn2n2nCon gáiCon traiPGpF1Bài 12:CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH II. Cơ chế NST xác định giới tínhCơ chế xác định giới tính là sự phân ly của cặp NST giới tính trong quá trình phát sinh giao tử và tổ hợp lại trong thụ tinh.Tỉ lệ nam : nữ xấp xỉ 1 : 1 là do hai loại tinh trùng mang NST X và NST Y được tạo ra có xác xuất ngang nhau, tham gia thụ tinh với xác xuất ngang nhau. Bài 12:CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH Đa số các loài giới tính được xác định trong thụ tinh.Tuy nhiên ở một số loài giới tính được xác định trước khi thụ tinh. Ví dụ: Trứng ong không được thụ tinh sẽ trở thành ong đực còn nếu được thụ tinh sẽ trở thành ong cái (ong chúa hoặc ong thợ), Bài 12:CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH Tỉ lệ nam : nữ biến đổi theo lứa tuổi (do đột biến gen làm giảm sức khỏe nằm trên NST Y). GiớiLứa tuổiNamNữBào thai114100Lọt lòng10510010 tuổi101100Tuổi già8593Bài 12:CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH Tỉ lệ nam : nữ ảnh hưởng tới mức tăng giảm dân số, sự phân công lao động, chính sách kinh tế, xã hội. Vì vậy phát triển dân số hợp lí bằng cách sinh đẻ có kế hoạch. Bài 12:CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH Sinh con trai hay con gái là do người mẹ đúng hay sai?Bài 12:CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH Sơ đồ cơ chế NST xác định giới tính ở người44A + XX44A + XY22A + X22A + Y22A + XMẹBố44A + XX44A + XY2n2nnnn2n2nCon gáiCon traiPGpF1Bài 12:CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH Quan niệm :“Sinh con trai hay con gái là do người mẹ” là sai.Nguyên nhân quyết định việc sinh con trai hay con gái là:- Người bố đã tạo ra loại tinh trùng nào trong quá trình giảm phân.- Sự kết hợp ngẫu nhiên giữa trứng và loại tinh trùng nào trong quá trình thụ tinh.Bài 12:CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH Yếu tố nào ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính ở sinh vật?Bài 12:CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH III. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tínhDùng mêtyl testostêtrôn -> cá vàng cái có kiểu hình giống cá vàng đực.San hô nấm (Nhật Bản) khi nhiệt độ cực nóng, san hô cái -> san hô đựcBài 12:CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH 1 loài rùa: trứng ủ ở nhiệt độ rùa đực, nếu > 32° C -> rùa cái.Ghép tinh hoàn gà trống (chứa hoocmôn sinh dục đực) vào dưới da gà mái -> gà mái có kiểu hình giống gà trống.Bài 12:CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH Thầu dầu trồng dưới ánh sáng cường độ yếu -> số hoa đực giảm.Cá sấu: trứng ủ > 33°C -> con đực, con cái.Cây thiên nam tinh: rễ củ lớn nhiều dinh dưỡng nảy chồi -> cây chỉ có hoa cái, ngược lại củ nhỏ ít dinh dưỡng -> hoa đực.Bài 12:CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH III. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính- Sự phân hoá giới tính không hoàn toàn phụ thuộc vào cặp NST giới tính mà còn chịu ảnh hưởng của các yếu tố môi trường :+ Môi trường trong : hoocmôn, rối loạn TĐC, + Môi trường ngoài : nhiệt độ, ánh sáng , nồng độ CO2, điều kiện thụ tinh, chế độ dinh dưỡng, Chủ động điều chỉnh tỉ lệ đực, cái phù hợp với mục đích sản xuất. Bài 12:CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH NST giới tínhNST thường Tồn tại thành cặp tương đồng (XX) hoặc không tương đồng (XY). Thường tồn tại với số cặp > 1 trong tế bào lưỡng bội. Chỉ mang gen quy định tính trạng thường của cơ thể.Nêu những điểm khác nhau giữa NST giới tính và NST thường? Bài 12:CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH NST giới tínhNST thườngThường tồn tại 1 cặp trong tế bào lưỡng bội.Tồn tại thành cặp tương đồng (XX) hoặc không tương đồng (XY).Chủ yếu mang gen quy định giới tính của cơ thể.Thường tồn tại với số cặp > 1 trong tế bào lưỡng bội.Luôn luôn tồn tại thành cặp tương đồng.Chỉ mang gen quy định tính trạng thường của cơ thể.Bài 12:CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH Bài 2: Tìm phát biểu sai:A. Ở các loài giao phối, trên số lượng lớn, tỉ lệ đực : cái xấp xỉ 1 : 1.B. Ở đa số loài, giới tính được xác định từ khi là hợp tử.C. Hoocmon sinh dục có ảnh hưởng nhiều đến sự phân hóa giới tính.D. Ở người, việc sinh con trai hay con gái chủ yếu là do người mẹ.Bài 12:CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH