Giáo án Ngữ văn Lớp 9 - Chương trình học kỳ I - Năm học 2019-2020

Tuần 1 Ngày soạn: 25/8/2019
Tiết 1,2
CẢ NHÀ LƯU Ý : CỘT THỨ NHẤT GHI HĐ CỦA THẦY VÀ TRÒ
PHONG CÁCH HỒ CHÍ MINH 
(Lê Anh Trà)
I. MỤC TIÊU
1. Kiến thức : 
- Một số biểu hiện của phong cách Hồ Chí Minh trong đời sống và trong sinh hoạt.
- Ý nghĩa của phong cách Hồ Chí Minh trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.
- Đặc điểm của kiểu bài nghị luận xã hội qua một đoạn văn cụ thể.
2. Kỹ năng : 
- Nắm bắt nội dung văn bản nhật dụng thuộc chủ đề hội nhập với thế giới và bảo vệ bản sắc văn hóa dân tộc
- Vận dụng các biện pháp nghệ thuật trong việc viết văn bản về một vấn đề thuộc lĩnh vực văn hóa, lối sống.
3. Thái độ
- Giáo dục HS ý thức học tập theo phong cách Hồ Chí Minh.
4. Tích hợp giáo dục ANQP:
- Tình cảm của nhân dân ta và bè bạn khắp năm châu dành cho Chủ tịch Hồ Chí Minh
- Lòng tự hào về truyền thống chống giặc ngoại xâm của dân tộc, biết ơn các vị anh hùng dân tộc .
- Tinh thần quả cảm sẵn sàng bảo vệ và xây dựng tổ quốc, yêu nước, yêu quê hương 
5. Định hướng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh.
a. Các phẩm chất:
- Yêu quê hương đất nước.
- Tự lập, tự tin, tự chủ.
b. Các năng lực chung:
- Năng lực tự học; năng lực giải quyết vấn đề; năng lực tư duy; năng lực giao tiếp; năng lực sử dụng CNTT; năng lực hợp tác; năng lực sử dụng ngôn ngữ.
c. Các năng lực chuyên biệt:
- Năng lực sử dụng ngôn ngữ.
- Năng lực cảm thụ văn học.
III. CHUẨN BỊ
1. Thầy: - Bảng phụ. Nghiên cứu SGV- SGK, tư liệu về nhà văn,về tác phẩm, 
 - Sưu tầm tranh ảnh, tư liệu và những mẩu chuyện về Bác.
- Chuẩn kiến thức kĩ năng, SGK,SGV, SBT.
2. Trò: - Tìm hiểu và sưu tầm các thông tin về tác giả, tác phẩm.
- Soạn và trả lời các câu hỏi phần Đọc- hiểu văn bản ra vở bài tập.
- Trả lời các câu hỏi và làm các bài tập trong sách BT trắc nhiệm.
 - Xem lại bài “Đức tính giản dị của Bác Hồ” (SGK Ngữ văn lớp 7).
IV. TỔ CHỨC DẠY VÀ HỌC:
* Bước I. Ổn định tổ chức lớp(1p): Kiểm tra sĩ số lớp.
* Bước II. Kiểm tra bài cũ:( 3p)
1. Khoanh tròn vào đáp án đúng nhất:
 Thế nào là một văn bản nhật dụng?
A. Là văn bản được sử dụng trong các cơ quan hành chính
B. Là văn bản sử dụng trong giao tiếp hàng ngày
C. Là những văn bản có nội dung gần gũi, bức thiết đối với cuộc sống trước mắt của con người và cộng đồng xã hội.
D. Là những văn bản có sự phối hợp của các phương thức biểu đạt như miêu tả,biểu cảm, tự sự...
2. Kể tên những văn bản em đã học, đã đọc về Bác.
 - Đức tính giản dị của Bác Hồ, Đêm nay Bác không ngủ.
* Bước III: Tổ chức dạy và học bài mới:
HOẠT ĐỘNG 1: KHỞI ĐỘNG
+ Mục tiêu:Tạo tâm thế và định hướng chú ý
+ Phương pháp: thuyết trình 	
+ Thời gian: 1-2p
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY
HOẠT ĐỘNG CỦA TRÒ
- GV thuyết trình: HCM không những là nhà yêu nước, nhà cách mạng vĩ đại mà còn là danh nhân văn hoá thế giới ( Người được UNESCO phong tặng danh hiệu này năm 1990 ).Vẻ đẹp văn hoá chính là nét nổi bật trong phong cách HCM. Để giúp cho các em hiểu thêm về phong cách của Người, hôm nay chúng ta tìm hiểu bài "Phong ... Minh" của Lê Anh Trà.
- Ghi tên bài 
 - HS nghe thuyết trình.
- HS lĩnh hội kiến thức theo dẫn dắt giới thiệu của thầy.
- Ghi tên bài
HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
+ Mục tiêu: Nắm được cách đọc, những nét cơ bản về tác giả, tác phẩm và các từ khó. 
- Bước đầu biết kết hợp làm việc cá nhân và hợp tác qua kĩ thuật động não.
+ Phương pháp: Đọc, vấn đáp, thuyết trình
+ Kĩ thuật: Dạy học theo kĩ thuật động não.
+ Thời gian: Dự kiến (5-7P’)
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY
KIẾN THỨC CẦN ĐẠT
I. HD HS đọc- tìm hiểu chú thích
I. Đọc- Chú thích.
1. GV HD HS đọc
1. Đọc.
H. Theo em, VB cần đọc với giọng ntn?
* Gọi 2 H.S đọc: đoạn 1 và đoạn 2.
* GV gọi 1 H.S nhận xét, đánh giá phần đọc của bạn.
* GV đọc mẫu đoạn 3.
- Đọc to, rõ ràng, khúc triết, tường minh.
- Giọng đọc truyền cảm, chú ý đến chuỗi liên kết giữa các câu trong mạch lập luận của tác giả.
2. GV HD HS tìm hiểu chú thích
2. Chú thích.
H. Nêu xuất xứ của văn bản? 
a/ Tác giả, tác phẩm
- Xuất xứ: Rút trong bài: “Phong cách Hồ Chí Minh, cái vĩ đại gắn với cái giản dị” của Lê Anh Trà.
H. Em hiểu “phong cách” là gì? Phong cách HCM là ntn?
*GV gọi trả lời, gọi nhận xét. GV bổ sung.
b/ Từ khó.
- Phong cách: chú thích 1/sgk/7.
- Phong cách HCM: lối sống, sinh hoạt, làm việc của Bác.
-> Từ Hán Việt
II. HD HS đọc - tìm hiểu văn bản
II. Tìm hiểu văn bản
1. Bước 1: HD HS tìm hiểu khái quát văn bản.
A/ Tìm hiểu khái quát
* GV yêu cầu HS thảo luận nhóm bàn, trả lời một số câu hỏi khái quát, gọi nhận xét, bổ sung, 
. H:Lê Anh Trà thể hiện bài viết bằng kiểu văn bản nào? vỡ sao ông chọn kiểu văn bản đó?
H. Nêu chủ đề của văn bản? Có thể nêu một số chủ đề mà văn bản nhật dụng đề cập và em đã học ? 
H. Xác định phương thức biểu đạt chính của VB ? 
H. .VB có thể chia làm mấy đoạn? Ý mỗi đoạn?
- Kiểu văn bản : nhật dụng 
. Chủ đề: Sự hội nhập với văn hoá thế giới và vấn đề giữ gìn bản sắc dân tộc.
 - PTBĐ : nghị luận+ thuyết minh
2. Bước 2. HD HS tìm hiểu chi tiết văn bản
B/ Tìm hiểu chi tiết.
Gọi HS đọc đoạn 1
H. Giải thích” truân chuyên” , “uyên thâm”nghĩa là gì?
H. Đoạn văn đã khái quát vốn tri thức văn hoá của Bác Hồ ntn? Đọc câu văn để CM?
* GV liên hệ con đường hoạt động Cách mạng cứu nước, cứu dân hơn 30 năm đầy gian nan, vất vả từ năm 1911 đến năm 1941 
1. Quá trình hình thành vốn tri thức văn hóa nhân loại của chủ tịch Hồ CHí Minh
-Vốn tri thức của Bác hết sức sâu rộng, uyên thâm.
* Gv tổ chức cho HS thảo luận nhóm câu hỏi( Thời gian: 5 phút)
H. Để có thể tiếp thu và tìm hiểu kho tri thức văn hóa nhân loại, Người đã có những biện pháp gì? dùng phương tiện gì ? Động lực nào giúp Người có những hiểu biết phong phú về văn hoá nhân loại như vậy ? 
+ Người đi qua nhiều nơi, tiếp xúc với nhiều nền văn hoá=> Hiểu biết sâu rộng nền văn hoá 
+ Nói viết thạo nhiều ngoại ngữ: Anh, Pháp, Nga, Hoa.(Nắm vững phương tiện giao tiếp là ngôn ngữ)
+ Làm nhiều nghề: quét tuyết, làm bếp, bồi bàn, thợ ảnh (Qua lao động mà học hỏi)
 + Bác ham học hỏi, ham tìm hiểu đến mức khá uyên thâm. 
H. Người đã tiếp thu tinh hoa văn hoá ntn ? Em có nhận xét gì về sự tiếp thu văn hóa nhân loại của Bác ?
-> Tiếp thu một cách có chọn lọc tinh hoa văn hóa nhân loại, tiếp thu trên nền tảng văn hoá dân tộc.
H. Tác giả đã sử dụng phương thức lập luận nào khi ca ngợi vẻ đẹp phong cách HCM ? Nhận xét cách lập luận, nêu tác dụng ?
- Phương thức lập luận: kết hợp kể, giải thích, bình luận
H. Kết quả của sự tiếp thu những điều kì lạ đã tạo nên một Phong cách HCM như thế nào ?
* Tích hợp GD-ANNQP: chiếu hình ảnh Bác Hồ và chốt: năm 1990 Hồ Chí Minh được UNSECO đã công nhận và suy tôn là “Anh hùng dân tộc, danh nhân văn hoá thế giới”.
Với tầm nhìn vĩ mô của nhà văn hoá lớn, tư tưởng của Bác là tư tưởng hội nhập chứ không hoà tan. Đó là những giá trị văn hoá làm nên phong cách Hồ Chí Minh. 
* Chuyển ý: 
- Kết hợp hài hoà giữa bản sắc văn hoá dân tộc và tinh hoa văn hoá nhân loại: Hình thành một nhân cách rất VN, rất phương Đông rất mới, rất hiện đại. Đây chính là những yếu tố cơ bản của một người Việt Nam chân chính.
*GV gọi 1HS đọc lại đoạn 2.
H. Lối sống của Bác được tác giả Lê Anh Trà chứng minh trên mấy phương diện. Đó là những phương diện nào?
2. Vẻ đẹp trong phong cách sinh hoạt của Bác
*GV hướng dẫn HS thảo luận nhóm bằng kĩ thuật KTB: Chia lớp làm 3 nhóm và thảo luận theo 3 nội dung trên 3 cột trên bảng.
* Thầy phát phiếu thảo luận cho 3 nhóm:
- Nhóm 1: Tìm những chi tiết viết về nơi ở và làm việc của Bác. Qua những chi tiết ấy em rút ra kết luận gì?
- Nhóm 2: Hãy tìm các chi tiết viết về trang phục và hành trang của Bác. Nhận xét của em thế nào về nét đẹp trong lối sống của Bác qua các chi tiết này?
- Nhóm 3: Nếp sống ăn uống thường ngày của Bác được nhà văn thể hiện thế nào? Cảm nhận của em về nếp sống ấy?
H. Qua sự tìm hiểu ở trên em nhận thấy Bác có lối sống như thế nào?
* Nơi ở, nơi làm việc đơn sơ: 
* Trang phục giản dị 
* Ăn uống thanh sơ, đạm bạc: 
->Thanh cao mà giản dị. ® cũng là phong cách sống của nhân dân Việt Nam 
H. Nói về nét đẹp trong lối sống của Bác, em đã học và thuộc những câu thơ nào?
H. Viết về phong cách sinh hoạt của Bác, người viết đã so sánh Bác với các nhà hiền triết xưa như Nguyễn Trãi, Nguyễn Bỉnh Khiêm. Lối sống ấy có gì giống và khác nhau?
* GV chốt kết luận: 
Cách sống của Bác đúng như lời của tác giả về Bác qua 2 câu thơ của Nguyễn Bỉnh Khiêm:
“Thu ăn măng trúc, đông ăn giá
- Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao.”
GV liên hệ với môn học công dân trong bài 1 lớp 7 cũng từng học lối sống giản dị. Đây là một nếp sống đẹp ta nên học tập ở Bác.
- Lối sống của Bác so với các nhà hiền triết xưa:
H. Tác giả đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật gì khi thuyết minh nội dung này? Tác dụng? 
* GV gọi trả lời GV bổ sung.
GV tích hợp chờ về vai trò của yếu tố nghệ thuật trong văn bản nhật dụng khi dùng văn thuyết minh? (- Sử dụng khéo léo các biện pháp nghệ thuật liệt kê, so sánh và lối lập luận vững vàng.
(tích hợp chờ tiết 4, 5)
H. Vậy theo em những vẻ đẹp nào đã tập hợp tạo nên phong cách HCM?
- Nghệ thuật kể kết hợp với bình luận.
- Phép liệt kê, so sánh 
- Nghệ thuật đối lập: 
- Kết hợp chứng minh 
- Cách viết giản dị, thân mật, trân trọng, ngợi ca. 
-> Phong cách HCM vừa mang vẻ đẹp trí tuệ vừa mang vẻ đẹp đạo đức 
->Kết hợp hài hoà giữa truyền thống VH dân tộc và tinh hoa VH nhân loại, là sự kết hợp giữa cái vĩ đại và bình dị , giữa truyền thống và hiện đại.
H. Là một học sinh, em đã làm gì để hưởng ứng cuộc vận động này?
+ Cuộc vận động sống và làm việc theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh.
=>Trong thời kì đất nước mở cửa và hội nhập thì mỗi người Việt Nam, đặc biệt là thế hệ trẻ cần học tập và phấn đấu xây dựng bảo vệ đất nước, giữ gìn bản sắc dân tộc đem lại cuộc sống ý nghĩa.
III. Hướng dẫn HS thực hiện phần ghi nhớ.
III. Ghi nhớ.
H.Để nêu bật vẻ đẹp phong cách HCM t/g không sử dụng những biện pháp nghệ thuật nào?
A.Kết hợp giữa kể, bình luận, chứng minh.
B.Sử dụng phép đối lập.
C.Sử dụng phép nói quá.
D.So sánh và sử dụng nhiều từ Hán Việt.
H:Nội dung văn bản Phong cách Hồ Chí Minh nói về vấn đề gì ?
A. Sự tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại và lối sống giản dị của Bác.
B. Lối sống giản dị,thanh đạm và phong cách làm việc của Bác.
C. Phong cách sống và phong cách làm việc của Bác.
D. Sự tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại và cách làm việc của Bác.
*GV cho các nhóm thảo luận: 
- Phát biểu ý kiến về một số hiện tượng trong lớp có các bạn ăn, mặc chạy theo mốt đua đòi hiện nay. ? Được học hiểu thêm về cách sống của Bác, em suy nghĩ gì về nhiệm vụ của thanh niên hiện nay?
1. Nghệ thuật
- Dẫn chứng chọn lọc, xác thực, lập luận chặt chẽ.
- Biện pháp đối lập, thủ pháp so sánh 
- Kết hợp nhuần nhuyễn giữa kể và bình luận.
2. Nội dung
- Phong cách HCM là sự kết hợp giữa văn hoá dân tộc và tinh hoa VH nhân loại.
- Phong cách vừa mang vẻ đẹp của trí tuệ mang vẻ đẹp của đạo đức.
3. Ý nghĩa.
 HOẠT ĐỘNG 3: LUYỆN TẬP
Mục tiêu: Làm được bài tập từ SGK, các bài tập khắc sâu kiến thức chính.
Nhiệm vụ: Trao đổi hoạt động nhóm, động não, tư duy độc lập .
Cách thực hiện như sau:
1. Bài 1. Trắc nghiệm(từ câu 1-17)/T12-16
2. Bài 2. Câu hỏi SGK HS làm bài
3. Bài 3. Câu hỏi SGK HS làm bài 
4. Bài 4. Câu hỏi SGK HS làm bài
 HOẠT ĐỘNG 4: VẬN DỤNG
 - Mục tiêu: Viết đoạn văn nêu cảm nhận của em sau khi học văn bản
- Phương pháp: nêu vấn đề 
- Kĩ thuật: động não.
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY
HOẠT ĐỘNG CỦA TRÒ
Viết đoạn văn nêu cảm nhận của em sau khi học văn bản?
Vận dụng
- Thực hiện ở nhà
HOẠT ĐỘNG 5: TÌM TÒI, MỞ RỘNG
* Mục tiêu: 
- Học sinh liên hệ thực tiễn, tìm tòi mở rộng kiến thức
- Định hướng phát triển năng lực tự học, sáng tạo
* Phương pháp: Dự án
* Kỹ thuật: Giao việc
* Thời gian: 2 phút
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY
CHUẨN KT, KN CẦN ĐẠT
+ Viết đoạn văn bày tỏ lòng yêu kính và biết ơn Bác.
+ Sưu tầm thơ văn viết về Bác và hát theo đĩa nhạc Hồ Chí Minh đẹp nhất tên Người.
+ Lắng nghe, tìm hiểu, nghiên cứu, trao đổi, làm bài tập,trình bày....
IV. Giao bài và hướng dẫn học bài, chuẩn bị bài ở nhà.
 Bài vừa học.
+ Kể lại một câu chuyện mà em đã được học hay đọc về lối sống giản dị mà cao đẹp của Chủ tịch Hồ Chí Minh 
Chuẩn bị bài mới.ts 
- Các phương châm hội thoại.
GV gợi ý: - Ôn lại kiến thức lớp 8: hội thoại và lượt lời trong hội thoại.
----------------------------------------------------------------------------------------
Tuần 1 Ngày soạn: 26/8/2019
Tiết 3
CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI
I. MỤC TIÊU
1. Kiến thức : 
- Nội dung phương châm về lượng, phương châm về chất.
2. Kỹ năng : 
- Nhận biết và phân tích được cách sử dụng phương châm về lượng và phương châm về chất trong một tình huống giao tiếp cụ thể.
- Vận dụng phương châm về lượng, phương châm về chất trong hoạt động giao tiếp.
3. Định hướng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh.
a. Các phẩm chất:
- Yêu quê hương đất nước.
- Tự lập, tự tin, tự chủ.
b. Các năng lực chung:
- Năng lực tự học; năng lực giải quyết vấn đề; năng lực tư duy; năng lực giao tiếp; năng lực sử dụng CNTT; năng lực hợp tác; năng lực sử dụng ngôn ngữ.
c. Các năng lực chuyên biệt:
- Năng lực sử dụng ngôn ngữ.
- Năng lực cảm thụ văn học.
III. CHUẨN BỊ:
1. Thầy: - bảng phụ.
 - Nghiên cứu SGV- SGK soạn bài, 
 - Chuẩn kiến thức kĩ năng, SGK,SGV, SBT.
2. Trò:	
 - Ôn lại kiến thức về hội thoại trong chương trình NV lớp 8.
 - Xem trướng bài học.
IV. TỔ CHỨC DẠY VÀ HỌC:
* Bước I. Ổn định tổ chức lớp(1’): Kiểm tra sĩ số lớp.
* Bước II. Kiểm tra bài cũ:( 4-5p)
+ Mục tiêu: Kiểm tra thông tin bài mở đầu, kiểm tra đồ dùng, sách vở của HS, rèn ý thức chuẩn bị bài ở nhà.
+ Phương án: Kiểm tra sự chuẩn bị bài của HS.
* Bước III: Tổ chức dạy và học bài mới:
HOẠT ĐỘNG 1: KHỞI ĐỘNG 
+ Mục tiêu: Tạo tâm thế và định hướng chú ý, hứng khởi vào bài mới.
+ Phương pháp: Thuyết trình 	
+ Thời gian: 1-2phút
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY
HOẠT ĐỘNG CỦA TRÒ
- GV nêu yêu cầu: Chương trình ngữ văn lớp 8 học kỳ II, các em đã học những nội dung gì về hội thoại?
* Phương án trả lời:
Về hội thoại, chương trình Ngữ văn lớp 8 học kì II chúng ta đã tìm hiểu và học 2 nội dung sau: 
Khái niệm về vai xã hội trong hội thoại.
Khái niệm về lượt lời trong hội thoại.
Vậy hội thoại là gì ? Hội thoại là nói chuyện với nhau - theo từ điển Hán Việt của Phan văn Các
* Gv chốt, chuyển: Trong giao tiếp ta thường nghe nói " nói phải nghe" hoặc "nói có sách ".Đó chính là bài học kinh nghiệm, là lời khuyên cho mọi người khi giao tiếp. Để giúp chúng ta có thêm kinh nghiệm, sự hiểu biết trong vốn đối xử hàng ngày ta cùng tìm hiểu bài " Các phương châm hội thoại ".
 - HS tái hiện kiến thức cũ, trả lời.
- HS lĩnh hội kiến thức theo dẫn dắt giới thiệu của thầy.
- Ghi tên bài
 HOẠT ĐỘNG 2 ; HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
+ Mục tiêu: Nắm được những hiểu biết cốt yếu về hai phương châm hội thoại: phương châm về lượng, phương châm về chất.
 - Biết vận dụng các phương châm về lượng, phương châm về chất trong hoạt động giao tiếp
+ Phương pháp: Đọc, vấn đáp, thuyết trình
+ Kĩ thuật: Dạy học theo kĩ thuật động não.
+ Thời gian: Dự kiến (15- 17P’)
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY
HOẠT ĐỘNG CỦA TRÒ
I. Hướng dẫn HS tìm hiểu phương châm về lượng
I.HS tìm hiểu phương châm về lượng.
H.Em hãy giải thích nghĩa của từ "phương châm "?
*GV yêu cầu học sinh đọc ví dụ SGK: đọc to, rõ, mạch lạc.
H: Xác định vai XH của An và Ba trong đoạn hội thoại?
H.Bơi nghĩa là gì?
H.Vậy câu trả lời của Ba có mang đầy đủ nội dung mà An cần biết không? Vì sao? 
H. Câu trả lời của Ba thiếu hay thừa thông tin?
H. Qua cuộc đối thoại giữa 2 người, em thấy: muốn cho người nghe hiểu thì người nói phải chú ý điều gì?
(GV yêu cầu trao đổi theo nhóm bàn, trả lời)
*GV: Để hiểu rõ thêm mối quan hệ giữa người nói với người nghe trong phương châm về lượng chúng ta tìm hiểu thêm ví dụ 2.
- Phương châm là hướng phải theo để làm 1 công việc có kết quả.
- Đọc, xác định vai xã hội , lượt lời 
- vai ngang hàng
- Bơi là di chuyển trong nước hoặc trên mặt nước bằng cử động của cơ thể.
- Câu trả lời của Ba không mang đầy đủ nội dung An cần biết vì trong nghĩa của "bơi" đã chứa nghĩa "ở dưới nước" điều mà An muốn biết là 1 địa điểm cụ thể
.. 
*Nhận xét: Khi giao tiếp, muốn cho người nghe hiểu thì người nói cần chú ý xem người nghe hỏi về cái gì? ntn? ở đâu?
* GV gọi HS đọc truyện (VD2). 
H.Yếu tố nào có tác dụng gây cười trong câu chuyện trên?
H: Theo em, anh có “ lợn cưới” và anh có “ áo mới” phải trả lời câu hỏi của nhau như thế nào là đủ?
H. Trong lời đối thoại, em thấy câu hỏi và câu trả lời của 2 nhân vât truyện có gì trái với những lời hỏi đáp bình thường?
* GV chốt kiến thức: Trong hội thoại, muốn hỏi đáp cho chuẩn mực cần chú ý không hỏi thừa, trả lời thừa.
H. Từ câu chuyện “Lợn cưới áo mới” em rút ra kết luận gì khi giao tiếp?
+ 1 HS đọc, 
- Lượng thông tin thừa trong các câu trả lời của cả hai đối tượng giao tiếp.
(lợn cưới, áo mới)
-H: Bác có thấy con lợn chạy qua đây không?
-TL: Tôi không thấy.
+ Suy nghĩ, trả lời cá nhân
- Câu hỏi và câu trả lời của 2 nhân vật truyện có điều trái với những lời hỏi đáp bình thường ở chỗ cả 2 đều dùng thừa từ ngữ.
+ Suy nghĩ, trả lời 
- Khi giao tiếp cần nói cho đúng, đủ, không thừa, không thiếu.
H.Vậy em hiểu ntn về việc tuân thủ phương châm về lượng trong giao tiếp?
* GV khái quát, rút ghi nhớ, gọi đọc
- Làm bài tập nhanh, gọi trả lời nhanh.
+ Khái quát trả lời, HS khác bổ sung.
- HS đọc ghi nhớ 1sgk.
- Làm BT nhanh.
=> Nội dung của lời nói phải đáp ứng yêu cầu của cuộc giao tiếp, không thừa và không thiếu.
* GV hướng dẫn HS làm BT 1/10.
H. Gọi đọc, nêu yêu cầu BT 1, gọi trả lời ?
+1 HS đọc, nêu yêu cầu, trả lời cá nhân, nhận xét, cả lớp làm vào vở.
- 2 câu đều mắc một loại lỗi đó là sử dụng từ ngữ trùng lặp, thêm từ ngữ mà không thêm phần nội dung.
a. Thừa cụm từ “nuôi ở nhà” vì từ “gia súc” đã hàm chứa nghĩa là thú nuôi trong nhà.
b. Thừa cụm từ “có 2 cánh” vì tất cả các loài chim đều có 2 cánh.
II. Hướng dẫn HS tìm hiểu phương châm về chất (10p )
II. HS tìm hiểu phương châm về chất
* Gọi HS đọc truyện SGK 10 
H. Truyện cười Việt Nam thường nhắn gửi ý nghĩa phê phán, đả kích. Truyện cười này nhằm phê phán thói xấu nào?
GV. Đưa lí do không xác thực sẽ ảnh hưởng tới bạn và như vậy là nói dối.
H. Vậy trong giao tiếp có điều gì cần tránh ?
+ Đọc, nghe.
- HS đọc và nghiên cứu ngữ liệu.
- Suy nghĩ, trả lời cá nhân.
- Yếu tố gây cười là quả bí khổng lồ( Cả 2 anh chàng trong truyện đều nói những điều mà ngay chính mình cũng không tin là có thật).
-> phê phán tính nói khoác
*GV đưa ra tình huống : 
H1. Nếu không biết chắc chắn một tuần nữa lớp mình tổ chức đi cắm trại thì em có thông báo với các bạn cùng lớp không ? Vì sao ? 
H2. Nếu không biết chắc chắn bạn mình vì sao nghỉ học thì em có trả lời với thầy cô là bạn ấy nghỉ học vì bị ốm không ?
H3.Trong thực tế đã bao giờ em nói những điều mà không có bằng chứng xác thực chưa ? Nếu nói như vậy sẽ gây hậu quả gì ?
+ Suy nghĩ, lí giải tình huống.
- Không ® Vì nếu có thay đổi ® ảnh hưởng đến các bạn.
+ Gây hậu quả không tốt ®. sẽ làm sai sự thật dẫn tới hiểu lầm; tự mình sẽ làm mất lòng tin, danh dự của bản thân.
+ Đưa ra những ý kiến khác nhau
H. Em hiểu phương châm về chất là ntn ?
* GV khái quát, rút ghi nhớ, gọi đọc ghi nhớ?
* GV củng cố kiến thức bài học bằng BTTN từ câu 18-20/SBTTN/16-17
+ Nêu theo nội dung bài, 1HS đọc ghi nhớ 2, cả lớp ghi nhanh vào vở.
- Làm BTTN, trả lời cá nhân, HS khác nhận xét
 HOẠT ĐỘNG 3: LUYỆN TẬP
Mục tiêu: Làm được bài tập từ SGK, các bài tập khắc sâu kiến thức chính.
Nhiệm vụ: Trao đổi hoạt động nhóm, động não, tư duy độc lập .
Cách thực hiện như sau
*GV gọi đọc, gọi điền nhanh trên bảng phụ , GV sửa chữa.
+ Đọc, suy nghĩ, cá nhân lên bảng điền nhanh, cả lớp theo dõi nhận xét.
a/ Điền: Nói có căn cứ nói có sách, mách có chứng.
b/ Nói sai sự thật nói dối.
c/ Nói một cách hú hoạ nói mò.
d/ Nói nhảm nhí nói nhăng nói cuội.
e/ Nói khoác lác,...nói trạng.
=> Những cách nói trên liên quan đến phương châm về chất.
Câu a: tuân thủ, câu b, c, d, e vi phạm phương châm hội thoại về chất
* Gọi đọc, nêu yêu cầu BT3 ? 
- GV gọi trả lời, GV chữa
+ Đọc, suy nghĩ, xác định yêu cầu. Các bàn trao đổi, tìm phương án trả lời.
- Truyện không tuân thủ yêu cầu của phương châm về lượng.
- Thừa cụm từ làm câu hỏi: “Rồi có nuôi được không?”
* Gọi đọc, nêu yêu cầu BT4 ?
- GV chia làm 4 nhóm thảo luận theo 2 phần, gọi đại diện trả lời, gọi nhận xét, GV sửa.
-HS đọc, nêu yêu cầu, thảo luận theo 4 nhóm theo2 dãy bàn, trả lời, nhận xét, bổ sung.
- đôi khi người nói phải dùng các cách diễn đạt sau:
a. như tôi được biết vì khi giao tiếp để đảm bảo tuân thủ phương châm về chất, người nói phải diễn đạt như vậy nhằm báo cho người nghe biết là: tính xác thực của nhận định và thông báo đó chưa được kiểm chứng.
b. như tôi đã trình bày nhằm để nhấn mạnh hay để chuyển ý, dẫn ý, người nói cần nhắc lại một nội dung nào đó hay giả định là mọi người được biết. Khi đó để đảm bảo phương châm về lượng người nói phải dùng những cách trên để báo cho người nghe biết việc nhắc lại nội dung đã cũ là chủ ý của người nói.
* GV cho HS thảo luận nhóm, mỗi bàn 1 thành ngữ, gọi trình bày , nhận xét, GV sửa chữa cho đúng
-> tất cả đều chỉ những cách nói, nội dung nói không tuân thủ phương châm về chất, chỉ những điều tối kị trong giao tiếp mọi người( nhất là HS) cần tránh
+ HS thảo luận nhóm, mỗi bàn 1 thành ngữ, trình bày , nhận xét, bổ sung
+ Ăn đơm nói đặt : vu khống, đặt điều, bịa chuyện cho người khác.
+ Ăn ốc nói mò : nói không có căn cứ.
+ Ăn không nói có : vu khống, bịa đặt.
+ Cãi chày cãi cối :cố tranh cãi nhưng không có lí lẽ xác đáng.
+ Khua môi múa mép : nói năng ba hoa, khoác lác, phô trương.
+ Nói dơi nói chuột : nói lăng nhăng, linh tinh, không xác thực.
+ Hứa hươu hứa vượn : hứa để được lòng rồi không thực hiện lời hứa. (Hứa một cách vô trách nhiệm, mang màu sắc sự lừa đảo.)
 HOẠT ĐỘNG 4: VẬN DỤNG 
- Mục tiêu: Vận dụng kiến thức làm bài tập ngoài SGK
- Phương pháp: nêu vấn đề 
- Kĩ thuật, Cách thực hiện: động não.
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY
HOẠT ĐỘNG CỦA TRÒ
1. Câu văn : “ Gà là loài gia cầm có giá trị kinh tế nuôi ở nhà” mắc lỗi vi phạm phương châm hội thoại nào ?
A. PC về lượng B. PC về chất C. Không vi phạm PC hội thoại.
2. Người nói dùng cách diễn đạt : như chúng ta đã rõ, như các bạn đã biết, ... là muốn tuân thủ PCHT nòa ?
A. PCvề lượng C. Cả 2 PC về lượng và về chất.
B. PC về chất D. Không theo PC nào.
- Thực hiện
 HOẠT ĐỘNG 5: TÌM TÒI, MỞ RỘNG
* Mục tiêu: 
- Học sinh liên hệ thực tiễn, tìm tòi mở rộng kiến thức
- Định hướng phát triển năng lực tự học, sáng tạo
* Kỹ thuật: Giao việc
* Thời gian: 2 phút
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY
HOẠT ĐỘNG CỦA TRÒ
Gv giao bài tập
-HD: Tìm hiểu nghĩa gốc và nghĩa chuyển của các thành ngữ và rút ra bài học trong giao tiếp.
+ Lắng nghe, tìm hiểu, nghiên cứu, trao đổi, làm bài tập,trình bày....
IV. Giao bài và hướng dẫn học bài, chuẩn bị bài ở nhà.
Bài vừa học
+ Học thuộc các phương châm hội thoại: về lượng, về chất.
 + Hoàn chỉnh các bài tập trên và làm bài tập 5.
Chuẩn bị bài mới
 + Xem và soạn bài: Sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh.
Chuẩn bị tiết 4,5: Đọc và tìm hiểu ngữ liệu; ôn lại lí thuyết văn thuyết minh trong chương trình Ngữ văn lớp 8
*****************************
Tuần 1 Ngày soạn: 27/8/2019
Tiết 4 	
SỬ DỤNG MỘT SỐ BIỆN PHÁP NGHỆ THUẬT
 TRONG VĂN BẢN THUYẾT MINH
I. MỤC TIÊU
1. Kiến thức : 
- Văn bản thuyết minh và các phương pháp thuyết minh thường dùng.
- Vai trò của các biện pháp nghệ thuật trong bài văn thuyết minh.
2. Kỹ năng : 
- Nhận ra các biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong các văn bản thuyết minh.
- Vận dụng các biện pháp nghệ thuật khi viết văn thuyết minh.
3. Định hướng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh.
a. Các phẩm chất:
- Yêu quê hương đất nước.
- Tự lập, tự tin, tự chủ.
b. Các năng lực chung:
- Năng lực tự học; năng lực giải quyết vấn đề; năng lực tư duy; năng lực giao tiếp; năng lực sử dụng CNTT; năng lực hợp tác; năng lực sử dụng ngôn ngữ.
c. Các năng lực chuyên biệt:
- Năng lực sử dụng ngôn ngữ.
- Năng lực cảm thụ văn học.
III. CHUẨN BỊ:
1. Thầy:
- Bảng phụ, phiếu học tập, tư liệu ngữ văn.
- Chuẩn kiến thức, kĩ năng, sách tham khảo.
2. Trò:
- Đọc và trả lời các câu hỏi trong bài.
- Chuẩn bị phiếu học tập, sách BT, BTTN
IV. TỔ CHỨC DẠY VÀ HỌC:
* Bước I. Ổn định tổ chức lớp: Kiểm tra sĩ số lớp và yêu cầu các tổ trưởng báo cáo kết quả kiểm tra việc học và soạn bài ở nhà của lớp.
* Bước II. Kiểm tra bài cũ:(4-5’)
+ Mục tiêu: Kiểm tra ý thức chuẩn bị bài ở nhà.
+ Phương án: Kiểm tra trước khi tìm hiểu bài
- Em đã được học những kiểu văn bản nào? Trong các kiểu văn bản ấy loại văn bản nào cung cấp tri thức bằng phương thức trình bày, giới thiệu, giải thích...
* Bước III: Tổ chức dạy và học bài mới:
HOẠT ĐỘNG 1: KHỞI ĐỘNG
+ Mục tiêu:Tạo tâm thế và định hứng chú ý
+ Phương pháp: thuyết trình
+ Thời gian: 1-2p
+ Kĩ thuật : Động não
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY
HOẠT ĐỘNG CỦA TRÒ
- GV thuyết trình: Văn bản thuyết minh là loại văn bản trình bày, giới thiệu đã đưa vào giảng dạy trong chương trình THCS ở cả 4 khối lớp theo 2 vòng đồng quy. Để chúng ta có những hiểu biết sâu hơn về văn thuyết minh. Tiết này ta đivào tìm hiểu tiếp về các biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong văn bản thuyết minh.
- Ghi tên bài
- HS nghe 
- HS lĩnh hội kiến thức theo dẫn dắt giới thiệu của thầy.
- Ghi tên bài
HOẠT ĐỘNG 2 ; HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
+ Mục tiêu:
- Văn bản thuyết minh và các phương pháp thuyết minh thường dùng.
- Vai trò của các biện pháp nghệ thuật trong bài văn thuyết minh.
- Nhận ra các biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong các văn bản thuyết minh.
- Vận dụng các biện pháp nghệ thuật khi viết văn thuyết minh.
 - Biết kết hợp làm việc cá nhân và hợp tác qua kĩ thuật động não, dùng phiếu học tập.
+ Phương pháp: Đọc, vấn đáp, thuyết trình: Quan sát, phân tích, giải thích, khái quát, vận dụng thực hành, hệ thống hóa kiến thức.
+ Kĩ thuật: Dạy học theo kĩ thuật động não và dùng phiếu học tập (Vở luyện Ngữ Văn).
+ Thời gian: Dự kiến 10-13p 
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY
HOẠT ĐỘNG CỦA TRÒ
I. Hướng dẫn HS tìm hiểu một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh
I. HS tìm hiểu một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh
1. GV HD HS ôn tập lại kiến thức về văn bản thuyết minh.
H. Văn bản thuyết minh là gì, có đặc điểm ra sao?
H.Mục đích của văn bản thuyết minh là gì?
(Khi nào cần dùng yếu tố thuyết minh)
H.Trong văn bản thuyết minh người ta thường vận dụng những phương pháp nào?
H: Các kiểu bài văn thuyết minh đã học?
* GV chốt: Ngoài phạm vi các kiến thức đã học, tiết học hôm nay ta sẽ được trang bị các biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh.
+ Nhớ, tái hiện kiến thức đã học về kiểu văn bản này.
+ Nhắc lại định nghĩa.
+ Nhớ và nhắc lại mục đích biểu hiện.
+ Nhắc lại các phương pháp tạo lập văn bản.
+ Nghe, chuẩn bị tâm thế tiếp nhận kiến thức mới.
2. GV HD HS tìm hiểu văn bản thuyết minh có sử dụng các BPNT.
2. HS tìm hiểu văn bản thuyết minh có sử dụng các BPNT.
* GV yêu cầu HS đọc văn bản Hạ Long - Đá và Nước.
+ Thực hiện yêu cầu của GV
H.Văn bản "Hạ .... nước " thuyết minh đặc điểm gì của đối tượng? Em biết gỡ về vịnh Hạ Long?
H.Theo em, văn bản này thuyết minh vấn đề gì? Vấn đề ấy có khó không? Tại sao?
* GV giảng giải để HS hiểu
- Thuyết minh đối tượng này người viết đã truyền sức sống vào các vật vô tri nhằm truyền cảm xúc tình cảm và sự thích thú tới người đọc.
H.Hãy nêu 1 số vấn đề thuyết minh mà em cho là trừu tượng?
H. Để thuyết minh đặc điểm sự kì lạ của Hạ Long là vô tận chỉ dùng 1 phương pháp thuyết minh đã học thì có được không ?
H.Vấn đề sự kỳ lạ của nước và đá Hạ Long là vô tận được t/g thuyết minh bằng cách nào? Câu văn nào thể hiện?
* GV: Song nếu chỉ sử dụng các phương pháp thuyết minh thì chưa thể nêu được sự kì lạ của Hạ Long.
H:Vậy để làm nổi bật đặc điểm của đối tượng, người viết đã dùng yếu tố nghệ thuật nào? Tác dụng của các yếu tố nghệ thuật đó?
*GVHDHS thấy: Sau mỗi thay đổi góc độ quan sát, tốc độ di chuyển,ánh sáng phản chiếu ... là sự m. tả những biến đổi của h/a đảo đá, biến chúng từ những vật vô tri vô giác thành vật sống động, có hồn.
H.Muốn cho vb thuyết minh được sinh động, hấp dẫn, người ta sử dụng thêm 1 số BPNT gì?
*Đọc ghi nhớ/13
H.Qua việc Tập hiểu văn bản Hạ Long- Đỏ và Nước, em rút ra được những điểm gỡ cần ghi nhớ về cách sử dụng các biện phỏp nghệ thuật trong một văn bản thuyết minh?
- Đối tương thuyết minh: Đá và nước Hạ Long(Vẻ đẹp hấp dẫn, kì diệu)
- Đặc điểm thuyết minh: Sự kì lạ của đá và nước Hạ Long
àlà vấn đề khó thuyết minh vì :
- Đối tượng thuyết minh rất trừu tượng (giống như trí tuệ, tâm hồn, tình cảm, đạo đức )
- Ngoài việc thuyết minh về đối tượng, còn phải truyền được cảm xúc và sự thích thú tới người đọc.
- Một lối sống, một tính cách, nét đẹp về văn hoá 
-Nếu chỉ dùng 1 phương pháp thuyết minh đã học thì không thể làm nổi bật sự kỳ lạ của Hạ Long .
à Vấn đề sự kỳ lạ của nước và đá Hạ Long là vô tận được tác giả thuyết minh bằng cách kết hợp các biện pháp nghệ thuật như : Miêu tả, so sánh... 
*Câu văn thể hiện:
+ Bắt đầu bằng sự miêu tả sinh động: "Chính Nước làm cho Đá sống dậy, làm cho Đá vốn bất động và vô tri bỗng trở nên linh hoạt, có thể động đến vô tận và có tri giác, có tâm hồn." 
+Tiếp theo là thuyết minh (giải thích) vai trò của nước: "Nước tạo nên sự di chuyển. Và di chuyển bằng mọi cách".
+ Tiếp theo là phân tích những nghịch lý trong thiên nhiên: sự sống của đá và nước, sự thông minh của thiên nhiên ..
+ Cuối cùng là một triết lý: "Trên thế gian này, chẳng có gì là vô tri cả. Cho đến cả Đá". 
-“ Chính nước ... có tâm hồn”
-> t/g sử dụng trí tưởng tượng độc đáo, sự liên tưởng phong phú, nhân hoá, giải thích vai trò của nước. 
*Đặc điểm:
+ Nước tạo nên sự di chuyển và khả năng di chuyển theo mọi cách tạo nên sự thú vị của cảnh sắc.
+ Tuỳ theo góc độ và tốc độ di chuyển của du khách, tuỳ theo cả hướng ánh sáng rọi vào các đảo đá mà thiên nhiên tạo nên thế giới sống động, biến hoá đến lạ lùng ...
=>T/g có trí tưởng tượng phong phú , nhờ đó mà vb thuyết minh có