Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 107: Tiếng Việt Hội thoại

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY, CÔ VỀ DỰ GIỜTẬP THỂ LỚP 8A2 Kiểm tra bài cũ : Câu 1: Nêu những kiểu hành động nói thường gặp? Câu 2: Đọc tình huống sau và trả lời : A hỏi : - Mấy giờ thì đá trận chung kết ? B đáp : - Mười chín giờ ! Câu nghi vấn của A thực hiện hành động gì ?Trả lời : Câu 1: Các kiểu hành động nói :	 + Hỏi + Trình bày	 + Hứa hẹn 	+ Bộc lộ cảm xúc	 + Điều khiển Câu 2: Câu nghi vấn của A thực hiện hành động hỏi. Một hôm cô đến bên tôi cười hỏi: - Hồng ! Mày có muốn vào Thanh Hóa chơi với mẹ mày không ? [. . .] Nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu ốc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội là hóa chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến [. . .] Tôi cũng cười đáp lại cô tôi: - Không ! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về. Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt ngào: - Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu ! Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cuối đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khóe mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng: -Mày dạy quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ [. . .] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi: - Sao cô biết mợ cháu có con ? Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn [. . .] Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ , tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi. Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị : - Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia – chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao ? Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp: - Mấy lại rằm thánh tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ ? (Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu) Tiết 107: Tiếng Việt HỘI THOẠII/. Vai xã hội trong hội thoại : 1.Vai xã hội trong hội thoại là gì? - Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại . - Vai Xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội : Một hôm cô đến bên tôi cười hỏi: - Hồng ! Mày có muốn vào Thanh Hóa chơi với mẹ mày không ? [. . .] Nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu ốc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội là hóa chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến [. . .] Tôi cũng cười đáp lại cô tôi: - Không ! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về. Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt ngào: - Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu ! Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cuối đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khóe mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng: -Mày dạy quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ [. . .] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi: - Sao cô biết mợ cháu có con ? Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn [. . .] Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ , tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi. Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị : - Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia – chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao ? Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp: - Mấy lại rằm thánh tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ ? (Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu) Tiết 107: Tiếng Việt HỘI THOẠII/. Vai xã hội trong hội thoại : 1.Vai xã hội trong hội thoại là gì? - Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại . - Vai Xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội : + Quan hệ trên – dứơi Đọc tình huống sau và trả lời câu hỏi : Lan: Hôm qua bạn có giải xong bài tập không? Hồng: Mình chưa giải được. Minh: Mình tưởng là các cậu đã giải xong rồi. Mình cũng không thể giải được. Lan: Vậy tí nữa chúng mình sẽ nhờ cô giáo giảng lại. hay ngang hàng Một hôm cô đến bên tôi cười hỏi: - Hồng ! Mày có muốn vào Thanh Hóa chơi với mẹ mày không ? [. . .] Nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu ốc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội là hóa chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến [. . .] Tôi cũng cười đáp lại cô tôi: - Không ! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về. Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt ngào: - Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu ! Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cuối đầu xuống đất : lòng tôi càng thắt lại, khóe mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng: -Mày dạy quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ [. . .] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi: - Sao cô biết mợ cháu có con ? Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn [. . .] Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ , tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi. Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị : - Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia – chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao ? Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp: - Mấy lại rằm thánh tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ ? (Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu) Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:Tôi lại im lặng cuối đầu xuống đất :Tôi cười dài trong tiếng khóccổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng.Tiết 107: Tiếng Việt HỘI THOẠII/. Vai xã hội trong hội thoại : 1.Vai xã hội trong hội thoại là gì? - Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại . - Vai Xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội : + Quan hệ trên – dứơi hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội).Tiết 107: Tiếng Việt HỘI THOẠI I/. Vai xã hội trong hội thoại : 1.Vai xã hội trong hội thoại là gì? - Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại . - Vai Xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội : + Quan hệ trên – dứơi hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội).? Qua hai tình huống trên, vai xã hội ngoài việc đựơc xác định bằng quan hệ trên – dưới hay ngang hàng còn được xác định bằng quan hệ nào ? - Quan hệ thân – sơ . + Quan hệ thân – sơ? Em hiểu quan hệ thân là quan hệ gì ? Quan hệ sơ là quan hệ như thế nào ? Vậy quan hệ thân – sơ nghĩa là quan hệ như thế nào ? - Quan hệ thân có 2 nghĩa : 1. Thân : Có quan hệ gần gũi, gắn bó mật thiết (Đôi bạn thân tình ; Thân nhau từ nhỏ) 2. Thân : Có quan hệ họ hàng, ruột thịt, trái với người dưng (Người thân trong gia đình ; Sống giữa người thân). - Quan hệ sơ (Sơ thường dùng đi đôi với thân) : Có nghĩa là quan hệ không thân, thường là mới quen biết (Trước sơ sau thân ; Kẻ thân người sơ).-> Quan hệ thân – sơ : Có nghĩa là mối quan hệ thân mật, đằm thắm hoặc xa xôi, hững hờ (Bè bạn thân sơ).Tiết 107: Tiếng Việt HỘI THOẠI I/. Vai xã hội trong hội thoại : 1.Vai xã hội trong hội thoại là gì? - Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại . - Vai Xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội : + Quan hệ trên – dứơi hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội). + Quan hệ thân – sơ (theo mức độ quen biết, thân tình). 2. Lưu ý :Mét häc sinh líp 8ë nhµ (trong gia đình)ë tr­êng (ngoµi x· héi)¤ng bµCha mĐAnh chÞEmThÇy c«Anh chÞ khèi 9B¹n cïng khèiC¸c em khèi 6,7Ch¸uConEmAnh-chÞHäc trßEmB¹n bÌAnh-chÞ* C¸c mèi quan hƯ cđa vai x· héi.Vai d­íiVai trªnVai d­íiVai ngang hµng Vai trªnĐa d¹ng Tiết 107: Tiếng Việt HỘI THOẠI I/. Vai xã hội trong hội thoại : 1.Vai xã hội trong hội thoại là gì? - Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại . - Vai Xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội : + Quan hệ trên – dứơi hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội). + Quan hệ thân – sơ (theo mức độ quen biết, thân tình). 2. Lưu ý : Quan hệ xã hội vốn rất đa dạng nên vai xã hội của mỗi người cũng đa dạng, nhiều chiều. Khi tham gia hội thoại, mỗi người cần xác định đúng vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp.Tiết 107: Tiếng Việt HỘI THOẠII/. Vai xã hội trong hội thoại : 1.Vai xã hội trong hội thoại là gì? 2. Lưu ý : Quan hệ xã hội vốn rất đa dạng nênvai xã hội của mỗi người cũng đa dạng,nhiều chiều. Khi tham gia hội thoại, mỗingười cần xác định đúng vai của mình đểchọn cách nói cho phù hợp.II/. Luyện tập :BT 1:- Nghiêm khắc: Nay các ngươi nhìn chủnhục mà không biết lo, thấy nước nhục màkhông biết thẹn .- Khoan dung: Nếu các ngươi biết chuyêntập sách này, theo lời dạy bảo của ta, thìmới phải đạo thần chủ . . . Ta viết ra bàihịch này để các ngươi biết bụng ta . [ ] Nay các ngươi nhìn chủ nhục màkhông biết lo, thấy nước nhục mà khôngbiết thẹn . Làm tướng triều đình phải hầuquân giặc mà không biết tức; nghe nhạcthái thường để đãi yến ngụy sứ mà không biết căm. Hoặc lấy việc chọi gà mà vuiđùa, hoặc lấy việc đánh bạc mà tiêu khiển;hoặc vui thú vườn ruộng, hoặc quyến luyếnvợ con; hoặc lo làm giàu mà quên việcnước, hoặc ham săn bắn mà quên việcbinh; hoặc thích rượu ngon, hoặc mê tiếnghát [ ] [ ] Nay ta chọn binh pháp các nhà hợplàm một quyển gọi là Binh thư yếu lược.Nếu các ngươi biết chuyên tập sách này,theo lời dạy bảo của ta, thì mới phải đạothần chủ [ ] [ ] Ta viết ra bài hịch này để các ngươibiết bụng ta . (Trần Quốc Tuấn, Hịch Tướng Sĩ)Nếu các ngươi biết chuyên tập sách này,theo lời dạy bảo của ta, thì mới phải đạothần chủ Ta viết ra bài hịch này để các ngươi biết bụng ta . Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà khôngbiết thẹn .Nhóm 1:Xác định vai xã hội của hai nhân vật tham gia cuơc hội thoại trên.Nhóm 2:Tìm những chi tiết cho thấy thái độ vừa kính trọng, vừa thân tình của nhân vật ơng giáo đối với Lão Hạc.Nhóm 3:Tìm những chi tiết nĩi lên thái độ vừa quý trọng vừa thân tình của lão đối với ơng giáo?Nhóm 4: Những chi tiết nào thể hiện tâm trạng khơng vui và sự giữ ý của lão Hạc?Bµi tập 2:THẢO LUẬN NHÓM Đọc đoạn trích sau và thảo luận : Tôi nắm lấy cái vai gầy của lão, ôn tồn bảo : - Chẳng kiếp gì sung sướng thật, nhưng có cái này là sung sướng : bây giờ cụ ngồi xuống phản này chơi, tôi đi luộc mấy củ khoai lang, nấu một ấm nước chè tươi thật đặc ; ông con mình ăn khoai, uống nước chè, rồi hút thuốc lào Thế là sung sướng. - Vâng ! Ông giáo dạy phải ! Đối với chúng mình thì thế là sung sướng. Lão nói xong lại cường đưa đà. Tiếng cười gượng nhưng nghe đã hiền hậu lại. Tôi vui vẻ bảo : - Thế là được, chứ gì ? Vậy cụ ngồi xuống đây, tôi đi luộc khoai, nấu nước. - Nói đùa thế, chứ ông giáo cho để khi khác. (Nam Cao, Lão Hạc) Tiết 107: Tiếng Việt HỘI THOẠII/. Vai xã hội trong hội thoại :II/. Luyện tập : BT 1:- Nghiêm khắc: Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục màkhông biết thẹn . . .- Khoan dung: Nếu các ngươi biết chuyên tập sách này, theo lời dạy bảo của ta, thìmới phải đạo thần chủ . . . Ta viết ra bài hịch này để các ngươi biết bụng ta . BT 2: Nhóm 1: Nhận xét vai xã hội. - Địa vị: ông giáo vai trên, lão Hạc vai dưới - Tuổi tác: lão Hạc vai trên, ông giáo vai dưới. Nhóm 2: Thái độ vừa kính trọng vừa thân tình của ông giáo đối với lão Hạc: - Mời lão hút thuốc, uống nước, ăn khoai - Gọi lão Hạc là “cụ”, xưng hô gộp “ông con mình” Nhóm 3:Thái độ vừa quý trọng vừa thân tình của lão đối với ông giáo: - Gọi là “ông giáo”, dùng từ “dạy” thay cho từ “nói”. - Xưng hô gộp “ chúng mình”, cách nói chuyện xuề xoà. Nhóm 4: Chi tiết thể hiện tâm trạng không vui và sự giữ ý của lão Hạc: Lão Hạc chỉ cười như đưa đà, cười gượng, thoái thác lời mời của ông giáo.Tiết 107: Tiếng Việt HỘI THOẠII/. Vai xã hội trong hội thoại : 1.Vai xã hội trong hội thoại là gì? 2. Lưu ý :II/. Luyện tập : BT 1: BT 2: Nhóm 1: Nhận xét vai xã hội. - Địa vị: ông giáo vai trên, lão Hạc vai dưới - Tuổi tác: lão Hạc vai trên, ông giáo vai dưới. Nhóm 2: Thái độ vừa kính trọng vừa thân tình của ông giáo đối với lão Hạc: - Mời lão hút thuốc, uống nước, ăn khoai - Gọi lão Hạc là “cụ”, xưng hô gộp “ông con mình” Nhóm 3: Thái độ vừa quý trọng vừa thân tình của lão đối với ông giáo: - Gọi là “ông giáo”, dùng từ “dạy” thay cho từ “nói”.  - Xưng hô gộp “ chúng mình”, cách nói chuyện xuề xoà. Nhóm 4: Chi tiết thể hiện tâm trạng không vui và sự giữ ý của lão Hạc:  Lão Hạc chỉ cười như đưa đà, cười gượng, thoái thác lời mời của ông giáo. BT3: - Thuật lại một cuộc trò chuyện mà em đã được đọc, đã chứng kiến hoặc tham gia? - Phân tích vai xã hội của những người tham gia cuộc thoại ? Câu chuyện tham khảo : Nhân sinh nhật của cô giáo chủ nhiệm, chúng em rủ nhau mua bó hoa thật đẹp để đến chúc mừng cô. Khi đến cổng nhà cô thì chúng em thấy trong nhà cô rất đông khách cho nên tất cả đều dừng lại, phân vân . . . Giữa lúc ấy thì cô giáo bước ra tươi cười: - Cô chào các em, sao không vào nhà mà lại đứng cả ở cổng thế này? Tất cả đồng thanh : - Chúng em chào cô ạ! Cái Linh là đứa lém lỉnh nhất trong bọn, nói: - Thưa cô, nhân ngày sinh nhật của cô, chúng em kính tặng cô một bó hoa tươi ạ! Chúng em chúc cô và gia đình luôn mạnh khỏe, hạnh phúc! Cô giáo mỉm cười : - Cảm ơn các em! Nhưng tặng hoa cho cô thì phải vào nhà chứ, ai lại đứng đây? Cái Linh nhăn nhó : -Trong nhà cô đông khách quá, mà chúng em thì rất ngại nói chuyện với người lạ, cô ạ! Cô giáo nheo mắt: -Người Việt Nam ta có câu trước lạ sau quen kia mà! Nào, các em hãy cùng vào với cô! Khi chúng em đi vào tới cửa, cô giáo dừng lại giới thiệu: - Xin giới thiệu các bạn, đây là các em học sinh trong lớp mình chủ nhiệm và cũng xin giới thiệu với các em, đây là những người bạn cùng học với cô ở trường sư phạm! Chúng em liền đồng thanh : - Chúng em chào các thầy, cô ạ! Những người bạn của cô giáo cũng vui vẻ gật đầu đáp lại lời chào của chúng em. Một người đứng dậy, ra bắt tay từng đứa và tấm tắc: - Các em ngoan lắm! Đúng là cô nào trò nấy . . . - Cô giáo thực hiện hai “vai” : + Vai cô giáo đối với các học trò đến tặng hoa. + Vai bạn bè, đồng nghiệp với những người cùng học sư pạm. - Học sinh chỉ thực hiện một “vai” đối với cô giáo chủ nhiệm và bạn của cô giáo. - Các bạn của cô giáo thực hiện hai “vai” : + Vai bạn bè với cô giáo . + Vai người trên đối với các em học sinh . www.themegallery.comCompany Logo Học bài, hoàn thành tất cả các bài tập. Soạn bài : Hội thoại ( tt ) + Đọc lại đoạn trích ( SGK trang 92, 93 ). + Trong cuộc thoại đĩ, mỗi nhân vật nĩi bao nhiêu lượt ? + Sự im lặng của Hồng thể hiện thái độ gì?