Bài giảng Sinh học Lớp 9 - Tiết 19, Bài 19: Mối quan hệ giữa Gen và tính trạng - Lê Quốc Thắng

----------------- * ---------------Bản quyền thuộc THCS Nam SơnMÔN SINH HỌC 9Tiet 19 Bai 19 Moi quan he giua Gen va tinh trang.ppt Óm tra bµi cò:Lµm bµi tËp sau: Lùa chän ý ®óng trong c¸c c©u sau: Câu 1. Tính đa dạng và đặc thù của Prôtêin được qui định bởi những yếu tố nào?a. Số lượng, thành phần và trình tự sắp xếp các axit amin.b. Các chức năng quan trọng của Prôtêin.c. Các dạng cấu trúc không gian của Prôtêin.d. Cả a và c.Câu 2. Chức năng không có ở Prôtêin là:a. là thành phần cấu trúc chủ yếu của tế bào và giúp bảo vệ cơ thể.b. có khả năng tự nhân đôi để đảm bảo tính đặc trưng và ổn định của nó.c. biểu hiện thành tính trạng của cơ thể thông qua các hoạt động sống.d. là chất xúc tác và điều hoà các quá trình trao đổi chất. GENNhân tế bàoKhuôn mẫuQui định cấu trúc TÍNH TRẠNG CỦA CƠ THỂQui định ?Biểu hiệnPRÔTÊINGEN mARN ực hiện: Lê Quốc ThắngTrung học cơ sở Nam sơnTiết 19 - Bài 19Mối quan hệ giữa Gen và tính trạngBản quyền thuộc THCS Nam Sơn ết 19 – Bài 19. Mối quan hệ giữa Gen và tính trạng.I. Mối quan hệ giữa ARN và prôtêin:1. Vai trò của mARN:Yªu cÇu: C¸ nh©n ng. cøu th«ng tin SGK/57 kÕt hîp víi kiến thức đã học về gen, mARN và Prôtêin, tr¶ lêi c©u hái phần : Hãy cho biết cấu trúc không gian và vai trò của nó trong mối quan hệ giữa gen và prôtêin?- Cấu trúc không gian: mARN. - Vai trò của mARN: tổng hợp chuỗi axit amin (truyền đạt thông tin về cấu trúc Prôtêin).mARNADNmARNNhânChấttế bào ết 19 – Bài 19. Mối quan hệ giữa Gen và tính trạng. I. Mối quan hệ giữa ARN và prôtêin: 1. Vai trò của mARN:mARN sau khi được hình thành rời khỏi nhân ra chất tế bào để tổng hợp chuỗi axit amin (thực chất là xác định trật tự sắp xếp của các axit amin). Điều đó phản ánh mối quan hệ giữa ARN và prôtêin với nhau.mARN là dạng trung gian trong mối quan hệ giữa gen và prôtêin, có vai trò truyền đạt thông tin về cấu trúc của prôtêin sắp được tổng hợp từ nhân ra chất tế bào. Tiết 19 – Bài 19. Mối quan hệ giữa Gen và tính trạng. I. Mối quan hệ giữa ARN và prôtêin: 1. Vai trò của mARN:mARN là dạng trung gian trong mối quan hệ giữa gen và prôtêin, có vai trò truyền đạt thông tin về cấu trúc của prôtêin sắp được tổng hợp từ nhân ra chất tế bào.2. Quá trình hình thành chuỗi axit amin (chuỗi polypeptit):Yªu cÇu: C¸ nh©n quan sát H 19.1, kÕt hîp víi kiến thức đã học về ARN và Prôtêin, tr¶ lêi c©u hái:Bản quyền thuộc THCS Nam Sơn Quá trình hình thành chuỗi axit amin (chuỗi polypeptit):Yªu cÇu: C¸ nh©n quan sát H 19.1, kÕt hîp víi kiến thức đã học về ARN và Prôtêin, tr¶ lêi c©u hái sau: Nơi diễn ra quá trình tổng hợp chuỗi axit amin (prôtêin)? Hãy theo dõi quá trình hình thành chuỗi axit amin trong đoạn phim minh họa sau Có những loại ARN nào tham gia vào quá trình tổng hợp chuỗi axit amin (prôtêin)? ơ đồ tổng hợp chuỗi axit amin (Prôtêin)Bản quyền thuộc ÔXÔMCÁC AXÍT AMINAUGTirMetAUXXGGArgGXXArgXAUValAGGSerUGGThrCác tARN mang AXÍT AMIN tương ứngGGGGGGXXXXXUUUUUAAAAUXAGMà MỞ ĐẦUMà KẾT THÚCmARN (mạch khuôn)RIBÔXÔM ác axit amin được liệt kê đầy đủ dưới bảng sau:Tên axit aminViết tắtTính chấtGlycineGlyKhông phân cực, kỵ nướcAlanineAlaValineValLeucineLeuIsoleucineIleMethionineMetPhenylalaninePheTryptophanTrpProlineProTên axit aminViết tắtTính chấtSerineSerPhân cực, ưa nướcThreonineThrCysteineCysTyrosineTyrAsparagineAsnGlutamineGlnAspartic acidAspTích điện (axit)Glutamic acidGluLysineLysTích điện (bazơ)ArginineArgHistidineHisMetArgValTirSerThr à MỞ ĐẦUMà KẾT THÚCmARN (mạch khuôn) ản quyền thuộc ản quyền thuộc ỗi axit amin Các loại nuclêôtit nào ở mARN và tARN liên kết với nhau? Các loại nuclêôtit ở mARN và tARN liên kết với nhau thành từng cặp theo NGUYÊN TẮC BỔ SUNG: A – U, G - X và ngược lại.- Tương quan về số lượng giữa axit amin và nuclêôtit của mARN khi ở trong ribôxôm? Tương quan: 3 Nu (mARN) 1 axit amin (Prôtêin). µm bµi tËp sau:1. Sự hình thành chuỗi axit amin diễn ra theo những nguyên tắc nào?	a. Bổ sung. 	c. Bổ sung và khuôn mẫu.	b. Bán bảo toàn. 	d. Cả b và c.2. Cụ thể hoá mối quan hệ giữa Gen (ADN), ARN và Prôtêin theo sơ đồ sau về số lượng nuclêôtit (Nu) và axit amin:	............ Nu (gen) ..... Nu (mARN) ... tARN .... Axit amin3 cặp311Điều đó có ý nghĩa gì? Trình tự sắp xếp các Nu (mARN) qui định trình tự sắp xếp các axit amin trong chuỗi polypeptit.	Bổ sung và khuôn mẫu. Tiết 19 – Bài 19. Mối quan hệ giữa Gen và tính trạng. I. Mối quan hệ giữa ARN và prôtêin: Vai trò của mARN:2. Quá trình hình thành chuỗi axit amin (chuỗi polypeptit):Sự hình thành chuỗi axit amin (prôtêin) được thực hiện dựa trên khuôn mẫu của mARN và diễn ra theo nguyên tắc bổ sung.II. Mối quan hệ giữa Gen và tính trạng:Yªu cÇu: Quan sát sơ đồ trên và H19.2, thảo luận nhóm, giải thích các nội dung ở phần  SGK/58:Gen (1 đoạn ADN ) mARN Prôtêin Tính trạng123 (1 đoạn ADN) mARN Prôtêin Tính trạng123Giải thích các nội dung trên sơ đồ:- Mối quan hệ giữa các thành phần trong sơ đồ:1. Gen (ADN) là khuôn mẫu tổng hợp mARN (ở nhân tế bào).2. mARN là khuôn mẫu tổng hợp Prôtêin (ở chất tế bào).3. Prôtêin biểu hiện thành tính trạng của cơ thể.- Bản chất của mối quan hệ trong sơ đồ:Trình tự các Nu/mạch khuôn ADN qui định trình tự các Nu/mạch ARN.Trình tự các Nu/mạch khuôn của mARN qui định trình tự các axit amin 	(cấu trúc bậc 1 của prôtêin).Prôtêin: tham gia vào cấu trúc và hoạt động của tế bào 	 biểu hiện thành tính trạng của cơ thể.Mạch khuônMạch khuôn GENNhân tế bàoKhuôn mẫuKhuôn mẫu Qui định cấu trúc TÍNH TRẠNG CỦA CƠ THỂQui định Biểu hiệnPRÔTÊINGEN mARN Qui định Tiết 19 – Bài 19. Mối quan hệ giữa Gen và tính trạng. I. Mối quan hệ giữa ARN và prôtêin: Vai trò của mARN:2. Quá trình hình thành chuỗi axit amin (chuỗi polypeptit):II. Mối quan hệ giữa Gen và tính trạng:Gen (1 đoạn ADN ) mARN Prôtêin Tính trạng123Thông qua prôtêin: Gen qui định tính trạng của cơ thể. Ø CHÔI O CHÖÕTrò chơi ô chữ123456789389498973????????AXITAMIN 1. Coù 8 chöõ caùi: Ñaây laø ñôn phaân caáu taïo cuûa phaân töû  proâteâin.?????????AÏTTÍNNHRG 2. Coù 9 chöõ caùi: Ñaây laø ñaëc ñieåm veà hình thaùi, caáu taïo,  sinh lí cuûa cô theå.????NNHAÂ3.Coù 4 chöõ caùi:Laø moät thaønh phaàn cuûa teá baøo, nôi chöùa NST.?????????AÏHHMCKUOÂN 4.Coù 9 chöõ caùi: Töø duøng ñeå chæ maïch cuûa gen treân ADN  tröïc tieáp toång hôïp mARN.????????5.Coù 8 chöõ caùi: Loaïi chaát coù thaønh phaàn caáu taïo laø proâteâin, thöïc hieän chöùc naêng baûo veä cô theå. GHHKNAÙTEÅ???????6.Coù 7 chöõ caùi: Loaïi chaát höõu cô ñöôïc caáu taïo töø caùc 	axit amin. ITROÂNPEÂ?????????7.Coù 9 chöõ caùi: Töø duøng ñeå chæ ñaëc ñieåm caáu taïo chung cuûa	 ADN, ARN vaø proâteâin.IAÏTHAÂNPÑÖÛ??????8.Coù 3 chöõ caùi: Vieát taét cuûa axit ñeâoâxiriboânucleâicNAD9.Coù 3 chöõ caùi: Moät ñoaïn cuûa ADN chöùa thoâng tin qui ñònh 	 caáu truùc cuûa proâteâin.GNETöø khoùaTÍNHTRAÏNG ướng dẫn học ở nhà- Học bài, hoàn thành các bài tập trong vở bài tập.Chuẩn bị cho bài sau: + Ôn lại kiến thức đã học về ADN.+ Nghiên cứu trước bài thực hành để nắm được các bước tiến hành. ADN (mã gốc) ARN (mã sao) Prôtêin Sao mãDịch mãTrình tự sắp xếp các Nu/ADNTrình tự sắp xếp các ribôNu/mARNTrình tự sắp xếp các a.a trên chuỗi polypeptitHướng dẫn làm bài tập 3, 4 sgk/59Gen (1 đoạn ADN) mARN Prôtêin Tính trạng123 ản quyền thuộc THCS Nam SơnBản quyền của Lê Quốc Thắng - Trường THCS Nam SơnLàm bài tập trắc nghiệm sau: Trong cơ thể, Prôtêin luôn được đổi mới qua quá trình: a. Tự nhân đôi. b. Tổng hợp từ mARN sao ra từ khuôn mẫu của gen trên ADN. c. Tổng hợp trực tiếp từ khuôn mẫu của gen. d. Cả a, b, c.  Tìm câu phát biểu sai: a. Trình tự các a. amin trong cấu trúc bậc 1 ccủa Prôtêin phản ánh đúng trình tự các bộ ba nuclêotit trên mARN. b. Sự kết hợp giữa bộ ba Nu/tARN với bộ ba Nu/mARN theo NTBS giúp axit amin tương ứng gắn chính xác vào chuỗi axit amin. c. Việc tổng hợp chuỗi axit amin diễn ra đồng thời với việc tạo nên cấu trúc bậc 2, 3, 4 của Prôtêin. d. Sau khi được hình thành, mARN thực hiện tổng hợp Prôtêin trong nhân của tế bào. – U ; T - AG – X ; X - GBài tập: Nguyên tắc bổ sung được biểu hiện trong mối quan hệ ở sơ đồ sau như thế nào? Gen(1 đoạn AND) mARN Prôtêin tính trạng.A – U ; G – X, và ngược lại. ÛNG COÁSöï hình thaønh chuoãi (1) ñöôïc thöïc hieän döïa treân (2) cuûa mARN. Moái quan heä giöõa (3) vaø tính traïng ñöôïc theå hieän trong (4) gen (moät ñoaïn AND) mARN protein tính traïng.Trong ñoù, trình töï (5) treân AND quy ñònh quy ñònh trình töï caùc nucleotit trong mARN, thoâng qua ñoù ADN (6) trình töï caùc axitamin trong chuoãi axitamin caáu thaønh protein vaø bieåu hieän thaønh tính traïng.Axit aminKhuoân maãugensô ñoàcaùc nucleotit quy ñònh* Ñieàn cuïm töø thích hôïp cho saün (Axitamin, khuoân maãu, gen, sô ñoà, caùc nucleotit, quy ñònh) ñieàn vaøo choã troáng ñeå hoaøn chænh caùc caâu sau: SÁNH CẤU TRÚC PHÂN TỬ PRÔTÊIN VÀ PHÂN TỬ ADN Đặc điểmPrôtêin ADNNguyên tố hoá họcC, H, O, NC, H, O, N, PKích thước, khối lượngHàng triệu đvCHàng chục triệu đvCĐơn phânLà các axit amin. Có hơn 20 loại.Là các nucleotit. Có 4 loại.Tính đa dạng, đặc thùDo số lượng, thành phần, trình tự sắp xếp của các axit amin, và do cấu trúc không gian quy địnhDo số lượng, thành phần và trình tự sắp xếp của các nucleôtitCấu trúc không gianCÓ 4 bậc cấu trúc: bậc 1; bậc 2; bậc 3; bậc 4Gồm 2 mạch song song quấn quanh một trục ß ch¬i gi¶i « ch÷§ a P h © nA R NN u c l ª « t i tt Ý n h t r ¹ n ga x i t n u c l ª i cR i b « x « m A x i t a m i n1234567Lo¹i axit nuclªic cã cÊu tróc mét m¹ch?Nguyªn t¾c cÊu t¹o cña ADN, ARN vµ Pr«tªin?§¬n ph©n cÊu t¹o nªn mARN?§Æc ®iÓm h×nh th¸i, sinh lý, cÊu t¹o cña c¬ thÓ ®­îc gäi lµ g×?Tªn gäi chung cña ADN vµ ARN?N¬i tæng hîp pr«tªin?§¬n ph©n cÊu t¹o nªn pr«tªin?§¸p ¸nPR«TªIn ình bên có thể dùng thay cho Hình ở Slide 5 của bài này (đưa lên để các bạn làm tư liệu)METPROCYSPROTHRChuỗi axit aminBiết tổng số Nu số bộ ba + Số axit amin trong chuỗi axit amin = số bộ ba – 1+ Số axit amin trong phân tử protein = số bộ ba – 2