Bài giảng môn Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 111+112: Chiếc lược ngà (Nguyễn Quang Sáng)

PHềNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO LẠNG GIANGBài GIANGCHIẾC lực ngà Ngữ văn 9GV thiết kế: Phạm Mai *****Đơn vị cụng tỏc: Trường THCS An Bỡnh	TIẾT : 111-112CHIẾC LƯỢC NGÀ (Nguyễn Quang Sỏng) MỤC TIấU CẦN ĐẠT CẢ BÀI(GV căn cứ vào thực tế dạy xỏc định mục tiờu từng tiết)I) Mục tiờu cần đạt1) Kiến thức1.1Trỡnh bày những nột chớnh về tỏc giả Nguyễn Quang Sỏng và hoàn cảnh ra đời của truyện ngắn “Chiếc lược ngà”,túm tắt được đoạn trớch.1.2. Phõn tớch được tỡnh cảm cha con sõu nặng của ụng Sỏu và bộ Thu.Thấy được nghệ thuật xõy dựng tỡnh huống truyện đặc sắc của nhà văn Nguyễn Quang Sỏng.2) Kĩ năng2.1.Cú được kĩ năng đọc – hiểu một văn bản truyện hiện đại , liệt kờ được cỏc sự việc, nhận biết cỏc chi tiết miờu tả tõm trạng của nhõn vật.2.2 .Cú kĩ năng làm việc theo nhúm, giao tiếp, thuyết trỡnh, tổ chức, điều khiển. 3) Thỏi độ: Trõn trọng tỡnh cảm cha con của ụng Sỏu.	I.Đọc - hiểu chú thích:1.Đọc và túm tắt:(Trích)Yờu cầu HS :-Nờu cỏch đọc-Đọc văn bản.-Nhận xột bạn đọcYờu cầu HS :Túm tắt đoạn trớch theo cỏc bức tranh minh họa.Tiết 21,22 Văn bản: chiếc lược ngà ( Nguyễn Quang Sáng)* Kể tóm tắt nội dung đoạn trích Ông Sáu về thăm gia đình. Bé Thu không nhận ba vì vết thẹo trên mặt. Thu nhận ra ba cũng là lúc ông Sáu phải ra đi. Ông Sáu dồn hết tình cảm vào làm chiếc lược ngà Trước lúc hi sinh, ông còn kịp đưa cây lược cho người bạn I.Đọc - hiểu chú thích:1.Đọc và túm tắt:(Trích) Tóm tắt văn bản Ông Sáu xa nhà đi kháng chiến, khi về thăm nhà, bé Thu không nhận ra ba vì vết thẹo trên mặt làm ba em không giống với người trong bức ảnh chụp chung với má. Em đối xử với ba như một người xa lạ. Đến lúc Thu nhận ra cha, thì cũng là lúc ông Sáu phải lên đường.ở khu căn cứ ông Sáu làm một chiếc lược bằng ngà voi để tặng con. Nhưng ông đã hi sinh khi chưa kịp trao cây lược cho con. Tiết 21,22 Văn bản: chiếc lược ngà ( Nguyễn Quang Sáng)I.Đọc - hiểu chú thích: 1. Đọc-túm tắt: 2.Chỳ thớch:a.Tỏc giả: (Trích)Dựa vào chỳ thớch SGK em hóy giới thiệu về cuộc đời và sự nghiệp sỏng tỏc của Nguyễn Quang Sỏng? Tiết 21,22 Văn bản: chiếc lược ngà ( Nguyễn Quang Sáng)I.Đọc - hiểu chú thích: 1. Đọc-túm tắt: 2.Chỳ thớch:a.Tỏc giả: *.Cuộc đời :(Trích)- Nguyễn Quang Sáng sinh năm 1932, quê ở huyện Chợ Mới, tỉnh An Giang.- Ông là nhà văn đã từng tham gia hai cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ cứu nước. Tiết 21,22 Văn bản: chiếc lược ngà ( Nguyễn Quang Sáng) *. Sự nghiệp sáng tác: + Truyện ngắn: “Con chim vàng” (1957), “Chiếc lược ngà”(1966) + Truyện vừa: “Câu chuyện bên trận địa pháo” (1966), “Cái áo thằng hình rơm” (1975) + Tiểu thuyết: “Nhật kí người ở lại” (1962), “Dòng sông thơ ấu” (1985) + Kịch bản phim: “Mùa gió chướng” (1977) “Cánh đồng hoang” (1978) (Trích)I.Đọc - hiểu chú thích: a. Tác giả: *. Cuộc đời:Tiết 21,22 Văn bản: chiếc lược ngà ( Nguyễn Quang Sáng)*. Sự nghiệp sáng tác: *. Phong cách sáng tác: - Cốt truyện hấp dẫn, tình huống bất ngờ hợp lí. - Ngôn ngữ mang đậm màu sắc Nam Bộ nhưng cũng rất dễ hiểu. Tác giả Nguyên An nhận xét: “Truyện ngắn của Nguyễn Quang Sáng thường hấp dẫn người đọc bằng những tình huống bất ngờ mà tự nhiên hợp lí, bằng mạch kể chậm rãi, từ tốn mà đượm chất xung đột của kịch. Ngôn ngữ Nam bộ trong sáng tác của ông cũng vừa phải, có chỗ đậm đặc song vẫn dễ gần”.(Trích)I.Đọc - hiểu chú thích: a. Tác giả: *. Cuộc đời :Dựa vào chỳ thớch em hóy nờu phong cỏch sỏng tỏc của Nguyễn Quang Sỏng?Tiết 21,22 Văn bản: chiếc lược ngà ( Nguyễn Quang Sáng)b. Tác phẩm: (Trích)I.Đọc - hiểu chú thích: a. Tác giả:* Hoàn cảnh sáng tác: * Vị trí đoạn trích: 	- Nằm phần giữa của truyện “ Chiếc lược ngà”. Năm 1966-khi Nguyễn Quang Sáng đang hoạt động tại chiến trường Nam Bộ.Tiết 21,22 Văn bản: chiếc lược ngà ( Nguyễn Quang Sáng)Dựa vào chỳ thớch em hóy hoàn cảnh sỏng tỏc và vị trớ của đoạn trớch?I.Đọc và tìm hiểu chú thích: a. Tác giả: b. Tác phẩm: c. Giải nghĩa từ khó: (Trích)Từ ngữ địa phương vết sẹo. nói trống không với người khác. lúi húi. cái muôi.+ Thẹo+ Nói trổng+ Lui cui+ Cái váTừ ngữ toàn dânTruyện được kể ở ngụi thứ mấy? Ngụi kể đú cú tỏc dụng gỡ?d. Ngụi kể.Ngụi 1 lời của bỏc Ba.- Truyện được kể ở ngụi thứ nhất (Nhõn vật bỏc Ba, bạn của ụng Sỏu)Tạo độ tin cậy và tớnh khỏch quan cho cõu chuyện. Người kể chủ động điều khiển nhịp kể theo trạng thỏi cảm xỳc, xen vào ý kiến bỡnh luận, suy nghĩ. Cỏc nhõn vật, chi tiết trong truyện được bộc lộ rừ hơn, ý nghĩa tư tưởng của truyện thờm sức thuyết phục.Tiết 21,22 Văn bản: chiếc lược ngà ( Nguyễn Quang Sáng)g. Bố cục: + Phần 1: “ Từ đầu tuột xuống” Diễn biến tõm lớ và tỡnh cảm của bộ Thu trong lần ụng Sỏu về thăm nhà.Bố cục 2 phần+ Phần 2: Cũn lại Tỡnh cha con sõu nặng và cao đẹp của ụng Sỏu.I.Đọc và tìm hiểu chú thích: a. Tác giả: b. Tác phẩm: c. Giải nghĩa từ khó:d.Phương thức biểu đạt.e.Ngôi kể Tiết 21,22 Văn bản: chiếc lược ngà ( Nguyễn Quang Sáng)Qua đọc và soạn bài em hóy nờu bố cục của đoạn trớch?Truyện cú mấy nhõn vật? Nhõn vật nào là nhõn vật chớnh?-Nhõn vật chớnh là ụng Sỏu và bộ ThuII:Đọc-hiểu văn bản.1.Nhõn vật bộ Thu.a.Lỳc mới gặp cha.I.Đọc và tìm hiểu chú thích: Tỡm chi tiết miờu tả hành động của bộ Thu khi mới gặp ba ? - Nghe gọi, giật mỡnh, trũn mắt nhỡn, ngơ ngỏc, lạ lựng Chớp mắt nhỡn như muốn hỏi Mặt tỏi đi, vụt chạy và kờu thột lờn ?Những chi tiết đú diễn tả tõm trạng,cảm xỳc gỡ ở bộ Thu? Ngỡ ngàng, ngờ vực,lo lắng, hoảng sợ Nếu đặt mỡnh vào trường hợp của bộ Thu, em sẽ phản ứng như thế nào trước tỡnh huống ấy ? Vỡ sao ?Tiết 21,22 Văn bản: chiếc lược ngà ( Nguyễn Quang Sáng)II:Đọc-hiểu văn bản.1.Nhõn vật bộ Thu.a.Lỳc mới gặp cha.b.Những ngày sau đú.I.Đọc và tìm hiểu chú thích: Tập trung vào sgk/ 196 đoạn văn từ “Vỡ đường xa bơi qua sụng”.Hoạt động nhúm bàn: 4 phỳt?Tỡm những chi tiết miờu tả lời núi và hành động của bố Thu với ụng Sỏu?Những lời núi hành động đú cho thấy thỏi độ gỡ của bộ Thu?- Hành động:+ Núi trổng vụ ăn cơm cơm sụi rồi, chắt nước giựm cỏi... nhóo bõy giờ. Hất cài trứng cỏ mà ba gắp cho.- Khi bị ba đỏnh Thu nhảy xuống xuồng...cố ý khua rổn rảng. Kiờn quyết khụng chấp nhận ụng Sỏu là Ba? Những cử chỉ hành động đú cho thấy Thu là một cụ bộ như thế nào?? =>Là cụ bộ ương ngạnh,bướng bỉnh cú cỏ tớnh mạnh mẽ,tỡnh cảm chõn thậtCó ý kiến cho rằng: Hành động không thừa nhận ông Sáu là ba lại chứng tỏ bé Thu rất yêu ba. Em có đồng ý như vậy không? Vì sao?Thảo luậnGợi ý: Đây là một nhận xét tinh tế, sâu sắc. Lúc này bé Thu chưa nhận ra ông Sáu là cha vì trong tâm hồn em ẩn chứa niềm kiêu hãnh trẻ thơ về một tình yêu dành cho người cha trong tấm hình chụp chung với má. Hành động em không thừa nhận ông Sáu chính là hành động “bảo vệ” tình yêu ấy.Tiết 21,22 Văn bản: chiếc lược ngà ( Nguyễn Quang Sáng)II:Đọc-hiểu văn bản.1.Nhõn vật bộ Thu.a.Lỳc mới gặp cha.b.Những ngày sau đú.c.Khi chia tay ba.Tập trung vào sgk/ 198 – 199 đoạn văn từ “Đến lỳc chia tay tuột xuống”.? Sỏng hụm sau, ụng Sỏu phải lờn đường Thu cú thỏi độ và hành động gỡ? Thỏi độ: vẻ mặt sầm lại...- Hành động:+ Kờu thột lờn...+ ụm chặt lấy cổ, hụn túc, hụn cổ, hụn vai và hụn cả vết thẹo+ Hai chõn cõu chặt lấy ba...Sự nghi ngờ được ngoại giải tỏa.Cuống quýt, õn hận, hối tiếc khụng muốn ba đi.=> Yờu cha mónh liệt, sõu sắc.? Vỡ sao Thu lại thay đổi thỏi độ và chịu gọi ụng Sỏu là ba?? Em cú nhận xột gỡ về thỏi độ và hành động của Thu khi nhận ra cha? Tỡnh cảm Thu dành cho ba như thế nào?? Em cú nhận xột gỡ về nghệ thuật khắc họa nhõn vật của tỏc giả? Qua miờu tả của tỏc giả em thấy Thu là một cụ bộ ntn?=>Thu là một cụ bộ rất cỏ tớnh,tỡnh cảm thật sõu sắc mạnh mẽ nhưng cũng thật dứt khoỏt, rạch rũi.Tiết 21,22 Văn bản: chiếc lược ngà ( Nguyễn Quang Sáng)II:Đọc-hiểu văn bản.1.Nhõn vật bộ Thu.2.Nhõn vật ụng SỏuI.Đọc và tìm hiểu chú thích: ?Tỡm những chi tiết miờu tả cử chỉ, hành động của ụng Sỏu khi vừa thấy bộ Thu?Trong những ngày nghỉ phộp ở nhà?Những cử chỉ hành động đú diễn tả tõm trạng,tỡnh cảm gỡ của ụng?Làm cỏ nhõnTiết 21,22 Văn bản: chiếc lược ngà ( Nguyễn Quang Sáng) 2. Nhõn vật ụng Sỏu:* Lần đầu tiờn gặp con: + ..nhỳn chõn nhảy thút lờn,+..bước vội vàng với những bước dài...gọi con!+...mặt anh sầm lại hai tay buụng xuống như bị góy...”. Vui mừng khụn xiết,khỏt khao được gặp con. ->Hụt hẫng, đau đớn,thất vọng khi con bỏ chạy.*Những ngày nghỉ phộp+ “... anh chẳng đi đõu xa,lỳc nào cũng vỗ về con...+mong được nghe một tiếng ba của con+...khổ tõm đến nỗi khụng khúc được...+trong bữa cơm...vung tay đỏnh con...”.Quan tõm đến con.Đau đớn tột cựng khi con khụng nhận cha.Tiết 21,22 Văn bản: chiếc lược ngà ( Nguyễn Quang Sáng) 2. Nhõn vật ụng Sỏu:*Lỳc chia tay: “... chỉ đứng nhỡn buồn rầu...? Lỳc chia tay tõm trạng của ụng Sỏu như thế nào?-ụm con, một tay rỳt khăn lau nước mắt...” Sung sướng,hạnh phỳc nghẹn ngào khi được đún nhận tỡnh cảm của conTiết 21,22 Văn bản: chiếc lược ngà ( Nguyễn Quang Sáng) 2. Nhõn vật ụng Sỏu:*Lỳc chia tay: * Khi ở căn cứ:- Ân hận khi đó lỡ đỏnh con.- Làm cõy lược cho con+ Gũ lưng, tẩn mẩn khắc từng nột trờn chiếc lược.+ Mài lờn túc cho búng, mượt.- Trước khi hy sinh nhờ bỏc ba trao chiếc lược ngà cho con gỏi.=> Yờu thương con vụ bờ bến.? Những ngày ở căn cứ ụng Sỏu cú tõm trạng và hành động như thế nào?? Qua tất cả những chi tiết trờn ta thấy tỡnh cảm của ụng Sỏu dành cho con như thế nào?Tiết 21,22 Văn bản: chiếc lược ngà ( Nguyễn Quang Sáng) Kĩ thuật trỡnh bày 1 phỳt (ghi ra vở) Theo em hỡnh ảnh cõy lược ngà cú ý nghĩa như thế nào? Yờu nhớ tặng Thu con của ba - Là kỉ vật cuối cựng của người cha trước lỳc hi sinh dành cho con chứa đựng bao nhiờu tỡnh cảm yờu mến nhớ thương mong đợi của người cha đối với đứa con xa cỏch.- Chiếc lược ngà đó kết tinh trong nú tỡnh phụ tử mộc mạc mà đằm thắm sõu xa, đơn sơ mà kỡ diệu biết bao !- Chứng tớch của nỗi đau do chiến tranh và kẻ thự xõm lược gõy ra.II:Đọc-hiểu văn bản.1.Nhõn vật bộ Thu.2.Nhõn vật ụng Sỏu.3.Tỡnh huống truyệnI.Đọc và tìm hiểu chú thích: Để làm nổi bật tỡnh cảm của cha con ụng Sỏu tỏc giả đó xõy dựng những tỡnh huống nào?Em cú nhận xột gỡ về cỏc tỡnh huống đú?Thảo luậnTiết 21,22 Văn bản: chiếc lược ngà ( Nguyễn Quang Sáng) Một tuổi- ba đI kháng chiếnNhững năm tuổi thơ đợi chờ mòn mỏiTám năm sau – ba trở vềBa ngày ba ở nhà- không nhận raNhận ra ba- chia tayTình huống éo le Tỡnh huống 1Tỡnh cảm của bộ Thu dành cho cha“ Khi nào ba về ba mua cho con một cây lược nghe ba !” Ra đi, mang theo lời dặn của con ở chiến khu, nhớ con da diết Hi sinh, không kịp trao cho conGửi lại cho đồng độiTình huống éo le Làm chiếc lược ngàTình yêu của cha dành cho con không thể chếtTỡnh huống 2Tình huống éo le* Tình huống 1: Ông Sáu về phép thăm nhà, nhưng thật trớ trêu bé Thu đã không nhận ông là ba, đến lúc hiểu ra sự thật thì ba con phải chia tay Tình cảm mãnh liệt của bé Thu với ba.* Tình huống 2: ở khu căn cứ, Ông dồn hết tình thương, mong nhớ làm cây lược để tặng con, nhưng ông đã hi sinh chưa kịp trao món quà cho con Tình cảm sâu sắc của ba với con.bất ngờ hợp líIII. Tổng kếtNội dungTình cảm cha con sâu nặng và cao đẹp trong hoàn cảnh éo le của chiến tranh Nghệ thuật Tình huống bất ngờ, hợp líMiêu tả tâm lí, xây dựng nhân vật thành công? Từ đoạn trớch rỳt ra ý nghĩa gỡ ? 2. í nghĩa văn bản:Cõu chuyện cảm động về tỡnh cha con sõu nặng và những mất mỏt to lớn của chiến tranh mà nhõn dõn ta đó trải qua trong cuộc khỏng chiến chống Mĩ cứu nước.* Ghi nhớ (SGK)? Đọc thờm ghi nhớ sgk/ 202?II:Đọc-hiểu văn bản.1.Nhõn vật bộ Thu.2.Nhõn vật ụng Sỏu.3.Tỡnh huống truyện.III.Tổng kết.I.Đọc và tìm hiểu chú thích: Tiết 21,22 Văn bản: chiếc lược ngà ( Nguyễn Quang Sáng)CHIẾC LƯỢC NGÀNội dungNiềm khao khỏt tỡnh cha của người conNỗi niềm của người cha Nghệ thuậtTỡnh huống truyện ộo leCốt truyện cú yếu tố bất ngờMiờu tả tõm lớ nhõn vậtTỡnh huốngHai cha con gặp nhau sau tỏm năm xa cỏchỞ khu căn cứTớnh cảm của ụng Sỏu đối với bộ ThuNgụi kểNgụi thứ nhấtBỏc Ba ( bạn ụng Sỏu)í nghĩaCõu chuyện cảm động về tỡnh cha conNhững mất mỏt của chiến tranh mà dõn ta gỏnh chịuIV.Luyện tập? Làm bài tập trắc nghiệmII:Đọc-hiểu văn bản.1.Nhõn vật bộ Thu.2.Nhõn vật ụng Sỏu.3.Tỡnh huống truyện.III.Tổng kết.I.Đọc và tìm hiểu chú thích: Tiết 21,22 Văn bản: chiếc lược ngà ( Nguyễn Quang Sáng)Vửứa kể caõu chuyeọn ủửụùc tự nhiên vửứa bày toỷ thaựi ủoọ, tỡnh caỷm ủoỏi vụựi caực nhaõn vaọt trong truyeọn .Caõu chuyeọn trụỷ neõn sinh động, nhiều yếu tố trở nên bất ngờ hơn .Noỏi keỏt tỡnh cha con giửừa oõng Saựu vaứ beự Thu, laứm cho caõu chuyeọn mang tớnh chaõn thaọt hụn.Vửứa daón daột caõu chuyeọn, vửứa noỏi keỏt tỡnh cha con giửừa oõng Saựu vaứ beự Thu.ABDCSai rồi !Ồ ! Tiếc quỏ.Bạn thử lần nữa xem !Chỳc mừng bạn !Truyện kể theo ngôI thứ nhất đặt vào nhân vật bác Ba với kết cấu chuyện lồng trong chuyện có tác dụng là?Vửứa kể caõu chuyeọn ủửụùc tự nhiên vửứa bày toỷ thaựi ủoọ, tỡnh caỷm ủoỏi vụựi caực nhaõn vaọt trong truyeọn .Caõu chuyeọn trụỷ neõn sinh động, nhiều yếu tố trở nên bất ngờ hơn .Noỏi keỏt tỡnh cha con giửừa oõng Saựu vaứ beự Thu, laứm cho caõu chuyeọn mang tớnh chaõn thaọt hụn.Vửứa daón daột caõu chuyeọn, vửứa noỏi keỏt tỡnh cha con giửừa oõng Saựu vaứ beự Thu.ABDCTruyện kể theo ngôI thứ nhất đặt vào nhân vật bác Ba với kết cấu chuyện lồng trong chuyện có tác dụng là?DKết tụ tình cảm của người cha xa con,làm dịu nỗi ân hận,ánh lên niêm hi vọng được gặp lại con Kỉ vật của người cha đã khuất,kỉ vật của chiến tranh-thiêng liêngLà động lực để người con tiếp nối truyền thống cách mạng cha anhVẻ đẹp của người chiến sĩ cộng sản:vừa giàu tình cảm riêng tư vừa yêu nước?Vì sao tác giả không đặt nhan đề truyện “Chiếc lược ngà” là “Tình cha con” ?HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ MỞ RỘNG & TèM TềI:VẬN DỤNG :-HS vẽ bản đồ tư duy khỏi quỏt lại nội dung bài học sau 2 tiết vào vở.- Viết đoạn văn nờu cảm nhận về nhõn vật bộ Thu hoặc nhõn vật ụng Sỏu - Soạn bài: Những ngụi sao xa xụi:+ Đọc trước văn bản.+Túm tắt nội dung văn bản.+Trả lời cỏc cõu hỏi trong SGK vào vở soạn.+Tỡm hiểu thờm về tỏc giả và cỏc thụng tin về cuộc sống chiến đấu của tầng lớp thanh niờn xung phong trong những năm chống Mỹ.