Bài giảng môn Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 19: Cách dẫn trực tiếp. Cách dẫn gián tiếp (tiếp)

KiÓm tra bµi còCâu 1: Việc không tuân thủ các PCHT bắt nguồn từ đâu?C©u 2: Dßng nµo sau ®©y cã chøa nh÷ng tõ ng÷ kh«ng ph¶i lµ tõ ng÷ x­ng h« trong héi tho¹i? A. ¤ng, bµ, bè, mÑ, chó, b¸c, c«, d×, d­îng, B. Chóng t«i, chóng ta, chóng em, chóng nã, C. Anh, nh©n lo¹i, b¹n, cËu, con ng­êi, chóng sinh, D. ThÇy, con, em, ch¸u, t«i, ta, tÝn chñ, ngµi, Theo dõi vào phần khái niệm của lời dẫn trực tiếp và lời dẫn gián tiếp. Nêu đặc điểm của lời dẫn trực tiếp và gián tiếp?- Lời dẫn trực tiếp:+ ND: Nhắc lại nguyên văn lời nói hay ý nghĩ+ HT: Được đặt trong ngoặc kép- Lời dẫn gián tiếp:+ ND: Thuật lại lời nói hay ý nghĩ, có điều chỉnh+ HT: Không đặt trong ngoặc kép §äc vµ t×m hiÓu c¸c ®o¹n v¨n sau (trÝch tõ truyÖn ng¾n LÆng lÏ Sa Pa cña NguyÔn Thµnh Long): “Kh¸ch tíi bÊt ngê, ch¾c cu cËu ch­a kÞp quÐt t­íc dän dÑp, ch­a kÞp gÊp ch¨n ch¼ng h¹n” – Ho¹ sÜ nghÜ thÇm.* Khi chuyÓn ®æi vÞ trÝ hai bé phËn ë (b), ta cã: Nhắc lời nói (có từ “nói”) được tách ra khỏi phần câu đứng trước bằng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép.b) Ho¹ sÜ nghÜ thÇm: “Kh¸ch tíi bÊt ngê, ch¾c cu cËu ch­a kÞp quÐt t­íc dän dÑp, ch­a kÞp gÊp ch¨n ch¼ng h¹n.” Nhắc ý nghĩ (có từ “nghĩ”)được tách ra khỏi phần câu đứng trước bằng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép.a) Ch¸u ë liÒn trong tr¹m hµng th¸ng. B¸c l¸i xe bao lÇn dõng, bãp cßi toe toe, mÆc, ch¸u gan l× nhÊt ®Þnh kh«ng xuèng. Ấy thÕ lµ mét h«m, b¸c l¸i ph¶i th©n hµnh lªn tr¹m ch¸u. Ch¸u nãi: “§Êy, b¸c còng ch¼ng “thÌm” ng­êi lµ g×?”* Nội dung in đậm trong các ví dụ: * Dấu hiệu hình thức: Cách dẫn trực tiếpVí dụ: Nam nói: “Ngày mai tôi đi Hà Nội”Lưu ý: Ngoài ra lời đối thoại của các nhân vật cũng được xem là lời dẫn trực tiếpĐược nhắc lại một cách nguyên vẹn Nằm trong dấu ngoặc kép và đứng sau dấu hai chấmVí dụ: “Ông lão ôm thằng con út lên lòng, vỗ nhè nhẹ vào lưng nó khẽ hỏi:- Húc kia! Thầy hỏi con nhé, con là con ai?- Là con thầy mấy lị con uThế nhà ta ở đâu?- Nhà ta ở làng chợ Dầu” (Làng – Kim Lân)§äc vµ t×m hiÓu c¸c ®o¹n trÝch sau: Thuật lại lời nói, không ngăn cách với bộ phận đứng trước bằng dấu gì cảThuật lại ý nghĩ, ngăn cách bằng từ “rằng” – thay bằng từ “là”a) L·o t×m lêi lÏ gi¶ng gi¶i cho con trai hiÓu. L·o khuyªn nã h·y d»n lßng bá ®¸m nµy, ®Ó dïi gi¾ng l¹i Ýt l©u, xem cã ®¸m nµo kh¸ mµ nhÑ tiÒn h¬n sÏ liÖu; ch¼ng lÊy ®øa nµy th× lÊy ®øa kh¸c; lµng nµy ®· chÕt hÕt con g¸i ®©u mµ sî. 	 	(Nam Cao, L·o H¹c) b) Nh­ng chí hiÓu lÇm r»ng B¸c sèng kh¾c khæ theo lèi nhµ tu hµnh, thanh tao theo kiÓu nhµ hiÒn triÕt Èn dËt. (Ph¹m V¨n §ång, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, tinh hoa vµ khÝ ph¸ch cña d©n téc, l­¬ng t©m cña thêi ®¹i)* Nội dung in đậm trong các ví dụ:* Dấu hiệu hình thức: Cách dẫn gián tiếpLưu ý: Có thể chuyển từ lời dẫn trực tiếp sang lời dẫn gián tiếp (hoặc ngược lại) cần chú ý điều chỉnh cho thích hợpVí dụ: Nam nói “Ngày mai tôi đi Hà Nội”Nam nói rằng ngày mai bạn ấy đi Hà NộiĐược thuật lạiKhông được đặt trong dấu ngoặc kép- Chuyển đổi được.- Chú ý: 	+ Bỏ dấu hai chấm và dấu ngoặc kép; 	+ Thay đổi từ xưng hô cho thích hợp; 	+ Lược bỏ các từ tình thái. 	+ Có thể thêm “rằng” trước lời dẫn. Bài tập nhanh: Chuyển cách dẫn trực tiếp sang gián tiếp - Nam nói: “Ngày mai, tớ nghỉ học nhé” Có thể chuyển đổi lời dẫn trực tiếp thành gián tiếp được không? Nếu được phải chú ý điều gì? Nam nói rằng ngày mai bạn ấy nghỉ học. Ở VD này chuyển ngôi thứ nhất “tớ” sang ngôi thứ ba “bạn ấy” bỏ tình thái từ “nhé” thêm từ “rằng”Bµi tËp 1: T×m lêi dÉn trong nh÷ng ®o¹n trÝch sau (TrÝch tõ truyÖn ng¾n L·o H¹c cña Nam Cao). Cho biÕt ®ã lµ lêi nãi hay ý nghÜ ®­îc dÉn, lµ lêi dÉn trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp? DÉn ý nghÜ: C¸ch dÉn: trùc tiÕp. DÉn ý nghÜ: C¸ch dÉn: trùc tiÕp. a) Nã cø lµm in nh­ nã tr¸ch t«i; nã kªu ­ ö, nh×n t«i, nh­ muèn b¶o t«i r»ng:“A! L·o giµ tÖ l¾m! T«i ¨n ë víi l·o nh­ thÕ mµ l·o xö víi t«i nh­ thÕ nµy µ?” a) Nã cø lµm in nh­ nã tr¸ch t«i; nã kªu ­ ö, nh×n t«i, nh­ muèn b¶o t«i r»ng:“A! L·o giµ tÖ l¾m! T«i ¨n ë víi l·o nh­ thÕ mµ l·o xö víi t«i nh­ thÕ nµy µ?”b) Sau khi th»ng con ®i, l·o tù b¶o r»ng: “C¸i v­ên lµ cña con ta. Håi cßn må ma mÑ nã, mÑ nã cè th¾t l­ng buéc bông, dÌ sÎn m·i, míi ®Ó ra ®­îc n¨m m­¬i ®ång b¹c tËu. Håi Êy, mäi thøc ®Òu rÎ c¶ ”b) Sau khi th»ng con ®i, l·o tù b¶o r»ng: “C¸i v­ên lµ cña con ta. Håi cßn må ma mÑ nã, mÑ nã cè th¾t l­ng buéc bông, dÌ sÎn m·i, míi ®Ó ra ®­îc n¨m m­¬i ®ång b¹c tËu. Håi Êy, mäi thøc ®Òu rÎ c¶ ”Bµi tËp 2: ViÕt mét ®o¹n v¨n nghÞ luËn cã néi dung liªn quan ®Õn mét trong ba ý kiÕn d­íi ®©y. TrÝch dÉn ý kiÕn ®ã theo hai c¸ch: dÉn trùc tiÕp vµ dÉn gi¸n tiÕp. a) Chóng ta ph¶i ghi nhí c«ng lao cña c¸c vÞ anh hïng d©n téc v× c¸c vÞ Êy lµ tiªu biÓu cña mét d©n téc anh hïng. 	 (Hå ChÝ Minh, B¸o c¸o ChÝnh trÞ t¹i §¹i héi 	®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø II cña §¶ng)b) Gi¶n dÞ trong ®êi sèng, trong quan hÖ víi mäi ng­êi, trong t¸c phong, Hå Chñ tÞch còng rÊt gi¶n dÞ trong lêi nãi vµ bµi viÕt, v× muèn cho quÇn chóng nh©n d©n hiÓu ®­îc, nhí ®­îc, lµm ®­îc. 	(Ph¹m V¨n §ång, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, 	tinh hoa vµ khÝ ph¸ch cña d©n téc, l­¬ng t©m cña thêi ®¹i)c) Ng­êi ViÖt Nam ngµy nay cã lÝ do ®Çy ®ñ vµ v÷ng ch¾c ®Ó tù hµo víi tiÕng nãi cña m×nh.	 (§Æng Thai Mai, TiÕng ViÖt, mét biÓu hiÖn hïng hån cña søc sèng d©n téc)* Bài tập a: DTT: Trong “Báo cáo Chính trị tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng” Hồ Chí Minh nói: “Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng”- DGT: Trong “Báo cáo Chính trị tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng” Hồ Chí Minh nói rằng chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng* Bài tập b:DTT: Trong tác phẩm “Chủ Tịch Hồ Chí Minh, tinh hoa và khí phách của dân tộc, lương tâm của thời đại”đồng chí Phạm Văn Đồng đã nói: “Giản dị trong đời sống trong quan hệ với mọi người, trong tác phong, Hồ Chủ Tịch cũng rất giản dị trong lời nói và bài viết, vì muốn cho quần chúng nhân dân hiểu được, nhớ được, làm được”- DGT: Trong tác phẩm Chủ Tịch Hồ Chí Minh, tinh hoa và khí phách của dân tộc, lương tâm của thời đại”đồng chí Phạm Văn Đồng cho rằng giản dị trong đời sống trong quan hệ với mọi người, trong tác phong, Hồ Chủ Tịch cũng rất giản dị trong lời nói và bài viết, vì muốn cho quần chúng nhân dân hiểu được, nhớ được, làm đượcc) Ng­êi ViÖt Nam ngµy nay cã lÝ do ®Çy ®ñ vµ v÷ng ch¾c ®Ó tù hµo víi tiÕng nãi cña m×nh.	 (§Æng Thai Mai, TiÕng ViÖt, mét biÓu hiÖn hïng hån cña søc sèng d©n téc)* DÉn gi¸n tiÕp: Trong tác phẩm “Tiếng Việt một biểu hiện hùng hồn của sức sống dân tộc”, gi¸o s­ §Æng Thai Mai ®· nãi r»ng ng­êi ViÖt Nam ngµy nay cã lÝ do ®Çy ®ñ vµ v÷ng ch¾c ®Ó tù hµo víi tiÕng nãi cña m×nh.* DÉn trùc tiÕp: Trong tác phẩm “Tiếng Việt một biểu hiện hùng hồn của sức sống dân tộc”,gi¸o s­ §Æng Thai Mai ®· nãi: “Ng­êi ViÖt Nam ngµy nay cã lÝ do ®Çy ®ñ vµ v÷ng ch¾c ®Ó tù hµo víi tiÕng nãi cña m×nh”	 H«m sau Linh Phi lÊy mét c¸i tói b»ng lôa tÝa, ®ùng m­êi h¹t minh ch©u, sai sø gi¶ XÝch Hçn ®­a Phan ra khái n­íc. Vò N­¬ng nh©n ®ã còng ®­a göi mét chiÕc hoa vµng mµ dÆn: - Nhê nãi hé víi chµng Tr­¬ng, nÕu cßn nhí chót t×nh x­a nghÜa cò, th× xin lËp mét ®µn gi¶i oan ë bÕn s«ng, ®èt c©y ®Ìn thÇn chiÕu xuèng n­íc, t«i sÏ trë vÒ. (NguyÔn D÷, ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng) Bµi tËp 3: H·y thuËt l¹i lêi nh©n vËt Vò N­¬ng trong ®o¹n trÝch sau ®©y theo c¸ch dÉn gi¸n tiÕp: Hãy thuật lại lời của Vũ Nương trong đoạn trích từ lời dẫn trực tiếp sang lời dẫn gián tiếp?	H«m sau Linh Phi lÊy mét c¸i tói b»ng lôa tÝa, ®ùng m­êi h¹t minh ch©u, sai sø gi¶ XÝch Hçn ®­a Phan ra khái n­íc. Vò N­¬ng nh©n ®ã còng ®­a göi mét chiÕc hoa vµng mµ dÆn: - Nhê nãi hé víi chµng Tr­¬ng, nÕu cßn nhí chót t×nh x­a nghÜa cò, th× xin lËp mét ®µn gi¶i oan ë bÕn s«ng, ®èt c©y ®Ìn thÇn chiÕu xuèng n­íc, t«i sÏ trë vÒ. (NguyÔn D÷, ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng)H«m sau Linh Phi lÊy mét c¸i tói b»ng lôa tÝa, ®ùng m­êi h¹t minh ch©u, sai sø gi¶ XÝch Hçn ®­a Phan ra khái n­íc. Vò N­¬ng nh©n ®ã còng ®­a göi mét chiÕc hoa vµng vµ dÆn Phan nãi hé víi chµng Tr­¬ng r»ng nÕu cßn nhí chót t×nh x­a nghÜa cò, th× xin lËp mét ®µn gi¶i oan ë bÕn s«ng, ®èt c©y ®Ìn thÇn chiÕu xuèng n­íc, Vò N­¬ng sÏ trë vÒ. * C¸ch dÉn trùc tiÕp:* C¸ch dÉn trùc tiÕp: ? So sánh 2 cách dẫn trực tiếp và gián tiếp bằng cách vẽ bản đồ tư duy