Bài giảng môn Ngữ văn Lớp 9 - Văn bản: Những ngôi sao xa xôi (Lê Minh Khuê)

Những ngôi sao xa xôi 
Lê Minh Khuê 
1 
Nắm được kiến thức về tác giả, tác phẩm, tóm tắt cốt truyện 
2 
Cảm nhận về cuộc sống của các nữ thanh niên xung phong 
3 
Hiểu được tình yêu quê hương đất nước 
và niềm tự hào về truyền thống dân tộc 
KIẾN THỨC CẦN ĐẠT 
TÌM HIỂU CHUNG 
I 
ĐỌC HIỂU VĂN BẢN 
II 
TỔNG KẾT 
III 
T ác giả 
Tác phẩm 
Nội dung 
Nghệ thuật 
Hoàn cảnh sống và chiến đấu 
Hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong 
I – Tìm hiểu chung 
I 
TÌM HIỂU CHUNG 
 Lê Minh Khuê sinh năm 1949, quê ở Thanh Hoá. 
 Thuộc thế hệ nhà văn thời kỳ chống Mỹ. 
 Là thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn. 
Tác giả 
1 
I 
TÌM HIỂU CHUNG 
Trước 1975 
Viết về cuộc sống chiến đấu của thanh niên xung phong, bộ đội trên đường Trường Sơn. 
Viết về những chuyển biến xã hội và con người trên tinh thần đổi mới 
Sau 1975 
Sở trường: Viết truyện ngắn với ngòi bút miêu tả tâm lí phụ nữ tinh tế, đặc sắc. 
Tác giả 
1 
I 
TÌM HIỂU CHUNG 
Tác giả 
1 
I 
TÌM HIỂU CHUNG 
 Thời điểm kháng chiến chống Mĩ đang diễn ra ác liệt 
 Lê Minh Khuê là phóng viên chiến trường, có dịp gặp gỡ các thanh niên xung phong 
Hoàn cảnh sáng tác 
Tác phẩm 
2 
I 
TÌM HIỂU CHUNG 
Tình huống truyện 
TH1: Khi Phương Định đi phá bom Bộc lộ tinh thần trách nhiệm, lòng dũng cảm 
TH2: Chi tiết c ơ n m ư a đá Bộc lộ tâm hồn trong sáng, hồn nhiên, lạc quan, yêu đời 
Tác phẩm 
2 
I 
TÌM HIỂU CHUNG 
Ngôi kể: ngôi thứ nhất 
Chân thực, gần gũi 
Hiện thực khốc liệt 
Thế giới nội tâm 
Tác phẩm 
2 
I 
TÌM HIỂU CHUNG 
Phần 3: Phần còn lại 
 Sau phút hiểm nguy, niềm vui của cả tổ với cơn mưa bất chợt 
Phần 2: Tiếp ... tự bịa ra nữa 
 Một lần phá bom Nho bị thương, cả tổ chăm sóc 
Phần 1 : Từ đầu ... ngôi sao trên mũ 
 Hoàn cảnh sống và làm việc của tổ trinh sát mặt đường 
Bố cục 
Tác phẩm 
2 
I 
TÌM HIỂU CHUNG 
“ N hững ngôi sao xa xôi” chỉ những ngôi sao tỏa sáng lấp lánh trên bầu trời đêm. Đó chính là biểu tượng cho vẻ đẹp vĩnh hằng của vũ trụ. 
Đặt trong nội dung câu chuyện, “ N hững ngôi sao xa xôi” trở thành hình ảnh ẩn dụ chỉ những cô gái thanh niên xung phong nơi núi rừng Trường Sơn xa xôi. Họ như những ngôi sao lặng lẽ tỏa sáng cho thế hệ trẻ noi theo. Họ chính là biểu tượng về phẩm chất cách mạng, tâm hồn trong sáng, hồn nhiên, lạc quan, đầy trẻ trung, mơ mộng. 
“ N hững ngôi sao xa xôi” còn giúp thể hiện chủ đề tác phẩm. Đây là một nhan đề mang nét đặc trưng của văn học thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước. 
Ý nghĩa nhan đề 
Tác phẩm 
2 
I 
TÌM HIỂU CHUNG 
Tóm tắt 
HOẠT ĐỘNG NHÓM 
Các nhóm có 8p để đọc và tóm tắt lại tác phẩm 
(hình thức tùy chọn và thuyết trình trước lớp) 
Tác phẩm 
2 
Ba Nữ thanh niên xung phong (Đ ịnh và N ho, chị Thao ) đã làm thành một tổ trinh sát mặt đường tại một cao điểm trên tuyến đường Trường Sơn 
Nhiệm vụ của họ là quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá phải sang lắp do bom địch gây ra, đánh dấu vị trí của các trái bom chưa nổ và phá bom 
Tuy vậy, họ vẫn lạc quan yêu đời, có những giây phút thanh thản, mơ mộng và họ rất yêu thương nhau trong tình đồng đội, dù mỗi người một cá tính 
Phương Đ ịnh, nhân vật kể chuyện và là nhân vật chính, là cô gái hay mơ mộng, luôn nhớ về những kỷ niệm với gia đình và thành phố quê hương. Đoạn cuối chuyện tập trung tả tâm trạng Phương Đ ịnh trong một lần phá bom và N ho bị thương 
1 
2 
3 
4 
Tóm tắt 
I 
TÌM HIỂU CHUNG 
Tác phẩm 
2 
a) Hoàn cảnh sống: 
II 
TÌM HIỂU CHI TIẾT 
Hoàn cảnh sống và chiến đấu 
1 
Sống trong một cái hang, dưới chân cao điểm, giữa một vùng trọng điểm trên đường Trường Sơn 
Con đường bị đánh lở loét, hai bên đường không có lá xanh, thân cây bị tước khô cháy, đất bốc khói, không khí bàng hoàng, máy bay ầm ì xa dần 
 Nguy hiểm, ác liệt, khó khăn 
II 
TÌM HIỂU CHI TIẾT 
Hoàn cảnh sống và chiến đấu 
1 
II 
TÌM HIỂU CHI TIẾT 
Hoàn cảnh sống và chiến đấu 
1 
II 
TÌM HIỂU CHI TIẾT 
b) Công việc: 
Chạy lên cao điểm giữa ban ngày, phơi mình giữa vùng trọng điểm 
Đo khối lượng đất đá, đến bom chưa nổ, khi cần thì phá bom 
 Khó khăn, gian khổ, đối mặt với cái chết, đòi hỏi sự dũng cảm và tinh thần trách nhiệm cao 
Hoàn cảnh sống và chiến đấu 
1 
II 
TÌM HIỂU CHI TIẾT 
Ở trên tuyến đ ư ờng Tr ư ờng Sơn 
N ơ i tập trung bom đạn, sự nguy hiểm và ác liệt 
Nguy hiểm, gần với cái chết 
Cần sự dũng cảm, bình tĩnh, chính xác 
Hoàn cảnh sống và chiến đấu 
1 
II 
TÌM HIỂU CHI TIẾT 
Hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong 
2 
II 
TÌM HIỂU CHI TIẾT 
a) Vẻ đẹp chung: 
 Lòng yêu n ư ớc, lí t ư ởng sống cao đẹp 
Họ là những cô gái tuổi đời rất trẻ, m ư ời tám đôi m ư ơi 
Không ngần ngại hi sinh tuổi trẻ, ước mơ, mạng sống cống hiến cho đất nước 
Hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong 
2 
Tinh thần trách nhiệm, lòng dũng cảm 
Tinh thần trách nhiệm 
Lòng dũng cảm 
Luôn sẵn sàng ra chiến tr ư ờng 
Quên mình vì công việc 
Bình tĩnh, tự tin chiến thắng nỗi sợ cá nhân 
Kể về công việc với giọng điệu bình thản 
II 
TÌM HIỂU CHI TIẾT 
a) Vẻ đẹp chung: 
Hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong 
2 
Tinh thần đồng đội gắn bó thân thiết 
Quan tâm, lo lắng, chăm sóc cho nhau 
Thân thiết như chị em ruột 
Sát cánh bên nhau trong chiến đấu 
II 
TÌM HIỂU CHI TIẾT 
Hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong 
2 
a) Vẻ đẹp chung: 
Tâm hồn trong sáng, hồn nhiên, yêu đời 
Vẽ chân dung ngộ nghĩnh 
Nữ tính, thích làm đẹp 
Cơn mưa đá ở cuối truyện 
II 
TÌM HIỂU CHI TIẾT 
Hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong 
2 
a) Vẻ đẹp chung: 
Lòng yêu nước, lí tưởng sống cao đẹp 
Lòng dũng cảm, tinh thần trách nhiệm cao 
Tinh thần gắn bó, yêu thương đồng đội 
Tâm hồn trong sáng, hồn nhiên, yêu đời 
 Lòng yêu nước, là vẻ đẹp đại diện, tiêu biểu cho chủ nghĩa anh hùng Cách mạng Việt Nam trong thời kì chống Mĩ cứu nước 
II 
TÌM HIỂU CHI TIẾT 
Hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong 
2 
a) Vẻ đẹp chung: 
b) Vẻ đẹp riêng: 
Nho 
Thao 
Phương Định 
II 
TÌM HIỂU CHI TIẾT 
Hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong 
2 
 nhẹ nhàng và mát mẻ như một que kem trắng. 
Cái gối trên tay Nho nhỏ nhắn, màu trắng. Nho thêu những bông hoa cầu 
thả và loè loẹt. Những đường viền to như dây thừng. Có ai chê, Nho phớt tỉnh, ta cứ đưa trên mũi kim như không có gì xảy ra 
 Em út, thích ăn kẹo và may vá, đáng yêu như một que kem, hay tắm ngoài suối, mặc dù bị thương nhưng vẫn cứng cỏi và bản lĩnh 
 Hồn nhiên, đáng yêu, dũng cảm 
Nho 
b) Vẻ đẹp riêng: 
II 
TÌM HIỂU CHI TIẾT 
Hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong 
2 
Còn chị Thao thì muốn làm y sĩ. Chồng chị sẽ là một anh bộ đội đeo quân hàm đại uý, hay đi xa và có râu quai nón. Chị không thích sống cạnh chồng hàng ngày, vì như thế, tình yêu sẽ chóng vô vị. 
Chị Thao móc bánh bích qui trong túi, thong thả nhai. Những khi biết rằng cái sắp tới sẽ không êm ả thì chị tỏ ra bình tĩnh đến phát bực. Nhưng thấy máu, thấy vắt là chị nhắm mắt lại, mặt t ái mét, áo lót của chị c ái nào cũng thêu chỉ màu. Chị lại hay tỉa đôi lông mày của mình, tỉa nhỏ như cái tăm. Nhưng trong công việc, ai cũng gờm chị: cương quyết, táo bạo. 
b) Vẻ đẹp riêng: 
II 
TÌM HIỂU CHI TIẾT 
Hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong 
2 
Thao 
- Hành động : bình tĩnh trước thử thách, dứt khoát trong công việc 
- Tính cách : can đảm, thích hát, thích làm duyên, sợ máu và vắt 
 Chị cả, đảm đang trong công việc, mềm yếu trong tình cảm. 
b) Vẻ đẹp riêng: 
II 
TÌM HIỂU CHI TIẾT 
Hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong 
2 
Thao 
b) Vẻ đẹp riêng: 
II 
TÌM HIỂU CHI TIẾT 
Hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong 
2 
Phương Định 
HOẠT ĐỘNG NHÓM 
Hãy làm rõ vẻ đẹp của nhân vật Phương Định qua các tiêu chí: 
- Xuất thân 
- Ngoại hình 
- Tính cách, sở thích 
- Trong công việc (1 lần phá bom) 
- Trong mối quan hệ với đồng đội 
................................... 
b) Vẻ đẹp riêng: 
II 
TÌM HIỂU CHI TIẾT 
Hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong 
2 
Phương Định 
- Xuất thân : là con gái Hà Nội 
- Ngoại hình: 
+ Là một cô gái khá 
+ Hai bím tóc dày, khá mềm 
+ Một cái cổ cao, kiêu hãnh 
+ Một đôi mắt “trông xa xăm” 
b) Vẻ đẹp riêng: 
II 
TÌM HIỂU CHI TIẾT 
Hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong 
2 
Phương Định 
- Tính cách, sở thích: 
+ Thích nhìn mình trong gương, rất điệu 
+ Thích hát, thích ngắm mưa đá, hay ngồi mơ màng 
 Lời tự kể của nhân vật, là người tự tin, ý thức được vẻ đẹp, tính cách của bản thân 
 Bản thân là người mơ mộng, lãn mạng, hồn nhiên 
b) Vẻ đẹp riêng: 
II 
TÌM HIỂU CHI TIẾT 
Hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong 
2 
Phương Định 
TRƯỚC CƠN MƯA ĐÁ 
Nhưng mưa đá. Lúc đầu tôi không biết. Nhưng rồi có tiếng lanh canh gõ trên nóc hang. Có cái gì vô cùng sắc xé không khí ra từng mảnh vụn. Gió, và tôi thấy đau, ướt cả má.- Mưa đá! Cha mẹ ơi! Mưa đá!Tôi chạy vào bỏ trên bàn tay đang xoè ra của Nho mấy viên đá nhỏ. Lại chạy ra, vui thích cuống cuồng. Nh ữ ng niềm vui c o n trẻ của tôi lại nở tung ra, say sưa, tràn đầy 
- Trong công việc (một lần phá bom) 
+ Khung cảnh 
Vắng lặng đến phát s ợ . Cây còn lại xơ xác. 
Đất nóng. Khói đen vật vờ từng cụm trong không trung 
L ưỡi xẻng chạm vào quả bom , tiếng động sắc đến gai người, cứa vào da thịt 
Vỏ quả bom nóng dấu hiệu chẳng lành 
b) Vẻ đẹp riêng: 
II 
TÌM HIỂU CHI TIẾT 
Hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong 
2 
Phương Định 
- Trong công việc (một lần phá bom) 
+ Khung cảnh 
b) Vẻ đẹp riêng: 
II 
TÌM HIỂU CHI TIẾT 
Hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong 
2 
- Trong công việc (một lần phá bom) 
+ Khung cảnh 
+ Tâm trạng 
Tôi không sợ nữa 
Tôi sẽ không đi khom 
Tôi rùng mình, thấy mình làm quá chậm 
Tim tôi cũng đập không rõ 
Phương Định 
- Trong công việc (một lần phá bom) 
+ Khung cảnh 
+ Tâm trạng 
+ Hành động 
b) Vẻ đẹp riêng: 
II 
TÌM HIỂU CHI TIẾT 
Hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong 
2 
Phương Định 
Tôi đến gần quả bom 
Tôi dùng xẻng đào.... 
Chờ tiếng bom nổ 
- Trong công việc (một lần phá bom) 
+ Khung cảnh 
+ Tâm trạng 
+ Hành động 
 Dũng cảm, can đảm, tự trọng, khéo léo, nghiêm túc trong công việc 
Miêu tả tinh tế, cụ thể, chi tiết, tạo cảm giác hồi hộp 
b) Vẻ đẹp riêng: 
II 
TÌM HIỂU CHI TIẾT 
Hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong 
2 
Phương Định 
- Trong MQH với đồng đội 
+ Thấu hiểu và gắn bó với chị Thao, Nho nh ư chị em gái 
+ Lo lắng, chăm sóc khi Nho bị th ư ơng 
+ Luôn nghĩ những người đẹp nhất là những người mặc quân phục, có ngôi sao trên mũ 
 Gắn bó, tình cảm, yêu thương đồng đội 
Phương Định 
b) Vẻ đẹp riêng: 
II 
TÌM HIỂU CHI TIẾT 
Hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong 
2 
Chị Thao, Phương Định và Nho là những cô gái bình dị, có cá tính và vô cùng đáng yêu. Tổ quốc cần, họ sẵn sàng đón nhận những nguy hiểm. Và cuộc sống ác liệt nơi chiến trường đã biến họ thành những anh hùng 
II 
TÌM HIỂU CHI TIẾT 
Hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong 
2 
Hình ảnh ba cô gái thanh niên xung phong 
III 
TỔNG KẾT 
NỘI DUNG 
1 
Hình ảnh tiêu biểu cho thế hệ trẻ Việt Nam yêu nước, dũng cảm, gan dạ, sẵn sàng hi sinh tuổi trẻ và sinh mạng để bảo vệ Tổ quốc 
NGHỆ THUẬT 
2 
Lựa chọn ngôi kể phù hợp 
Nghệ thuật xây dựng nhân vật, miêu tả tâm lí nhân vật 
Ngôn ngữ tinh tế, nhịp điệu dồn dập gợi không khí chiến trường 
Bài học đến đây là kết thúc ! 
Cảm ơn các em !