Bài giảng Ngữ văn 9 - Văn bản: Lặng lẽ Sa Pa (Nguyễn Thành Long)

2 
Nằm ở phía Tây bắc của Tổ quốc, Sa Pa là một huyện vùng cao của tỉnh Lào Cai, một vùng đất khiêm nhường, lặng lẽ nhưng ẩn chứa bao điều kỳ diệu của cảnh sắc thiên nhiên 
SA PA 
Cột cờ Fanxipang cao 3143m 
Bình minh Sapa 
Tượng Phật trên đỉnh Fanxipang 
Nhà thờ đá Sapa 
Cổng trời Sapa 
- Nguyễn Thành Long- 
A. TÌM HIỂU CHUNG 
Tác giả 
1 
3 
2 
1 
Nguyễn Thành Long (1925-1991), quê tỉnh Quảng Nam 
Ông thường viết về công cuộc xây dựng CNXH ở miền Bắc những năm 60-70 của TK XX. 
Văn của ông ánh lên vẻ đẹp con người, khiến chúng ta như thấy tâm hồn được thanh lọc và thêm yêu cuộc sống. 
4 
Ông còn viết báo, làm biên tập và dịch 1 số tác phẩm nổi tiếng của VHNN. 
Nguyễn Thành Long 
Dựa vào phần chuẩn bị ở nhà , hãy trình bày thông tin về tác giả Nguyễn Thành Long và truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa? 
I 
TÌM HIỂU CHUNG 
Tác phẩm 
2 
Là kết quả của chuyến đi Lào Cai trong mùa hè năm 1970 của tác giả. Rút ra từ tập “ Giữa trong xanh ”. 
A. Giới thiệu chung 
Tác giả: 
Tác phẩm 
B. Đọc , hiểu văn bản 
1. Đọc, tóm tắt, tìm hiểu chú thích 
Trên chuyến xe khách từ Lào Cai đi Lai Châu, bác lái xe trò chuyện với ông hoạ sĩ và cô kĩ sư mới ra trường. Chiếc xe dừng lại lấy nước và nghỉ ngơi, bác lái xe giới thiệu với cô kĩ sư và ông hoạ sĩ về một người “Cô độc nhất thế gian”, đó là anh thanh niên làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu trên đỉnh Yên Sơn cao 2600 mét. Xúc động trước vẻ đẹp tâm hồn của anh, ông hoạ sĩ đã phác hoạ bức chân dung anh thanh niên. Sau cuộc trò chuyện âý, cô kĩ sư càng thấy vững tin hơn vào quyết định lên nhận công tác ở miền núi của mình. Họ chia tay trong niềm xao xuyến, bâng khuâng với lời hẹn của ông hoạ sĩ nhất định sẽ trở lại Sa Pa. 
2 
- Tam thất: Cây dược liệu, cùng họ với cây nhân sâm, chỉ trồng được ở một số vùng núi cao, khí hậu mát, trồng lâu năm mới có củ, củ dùng làm thuốc bổ dưỡng và chữa bệnh. 
Thị xã Sa Pa nằm ở phía tây tỉnh Lào Cao. 
Sa Pa 
Đỉnh Yên Sơn cao 2600m 
Khí tượng: là ngành khoa học chuyên nghiên cứu về khí hậu, thời tiết nhằm theo dõi và dự báo khí hậu, thời tiết 
Lặng lẽ Sa Pa 
Thể loại 
PTBĐ 
Nhân vật 
Ngôi kể 
Truyện ngắn 
Tự sự kết hợi với miêu tả, biểu cảm, nghị luận . 
Anh thanh niên, ông họa sĩ, cô kĩ sư, bác lái xe và những người chỉ xuất hiện qua lời kể của anh TN. 
Ngôi thứ 3, điểm nhìn trần thuật từ NV ông họa sĩ. 
TÌNH HUỐNG TRUYỆN 
Cuộc gặp gỡ tình cờ, ngắn ngủi giữa ông họa sĩ, cô kĩ sư, bác lái xe với anh thanh niên làm công tác khí tượng trên đỉnh núi Yên Sơn ở Sa Pa. 
Ý nghĩa tình huống truyện: 
- Tình huống gặp gỡ này là cơ hội thuận tiện để tác giả khắc hoạ "bức chân dung" nhân vật chính một cách tự nhiên , khách quan và tập trung, qua sự quan sát của các nhân vật khác và qua chính lời lẽ, hành động của anh. 
- Đồng thời, qua bức chân dung của người thanh niên, qua sự cảm nhận của các nhân vật khác về anh và những người như anh, tác giả đã làm nổi bật được chủ đề của tác phẩm 
Từ đầu → anh ta kia : Sự xuất hiện của anh TN qua lời kể của bác lái xe. 
Tiếp theo→ có vật gì như thế : Cuộc gặp gỡ giữa anh TN với ông họa sĩ, cô kĩ sư và bác lái xe . 
Còn lại: Cuộc chia tay đầy xúc động giữa ba người . 
1 
2 
3 
Bố cục 
3. Phân tích 
Vẻ đẹp thiên nhiên Sapa 
1 
Ánh nắng 
 " Nắng bây giờ bắt đầu len tới, đốt cháy rừng cây. Những cây thông chỉ cao quá đầu, rung tít trong nắng những ngón tay bằng bạc dưưới cái nhỡn bao che của những cây tử kinh thỉnh thoảng nhô cái đầu màu hoa cà lên trên màu xanh của rừng. 
3. Phân tích 
3.1 . Bức tranh nên thơ về cảnh đẹp Sa Pa : 
Tìm những câu văn miêu tả bức tranh thiên nhiên Sa Pa? Em có nhận xét gì về nghệ thuật miêu tả của tác giả? 
- Sa Pa bắt đầu với những rặng đào.	 
- Những đàn bò lang cổ 	 
- Nắng ... len tới, đốt cháy rừng cây 
- Những cây thông màu xanh của rừng. 
- Mây bị nắng xua, cuộn tròn lăn ... luồn cả vào gầm xe. 
- ... nắng đã mạ bạc cả con đèo, ... như một bó đuốc lớn. 
 Vài nét chấm phá , nghệ thuật nhân hóa , so sánh , ngôn ngữ đặc sắc . 
 Vẻ đẹp thiên nhiên Sa Pa độc đáo, tươi sáng, thơ mộng, đầy sức sống . 
=> Tình yêu thiên nhiên của tác giả . 
Vẻ đẹp con người ở Sa Pa 
3.2 
Cô kĩ sư 
Anh thanh niên 
Bác lái xe 
Ông họa sĩ 
 Nhân vật trọng tâm là anh thanh niên 
Vẻ đẹp con người ở Sa Pa 
3.2 
a. Nhân vật anh thanh niên 
Họ tên: 
Tuổi: . 
Hình dáng: 
Nhận xét về sự xuất hiện của anh: 
Vẻ đẹp con người Sapa 
3.2 
a. Nhân vật anh thanh niên 
Họ tên : không cụ thể (anh thanh niên) 
Tuổi: 27 tuổi 
Hình dáng : nhỏ bé, nét mặt rạng rỡ 
Sự x uất hiện: 
+ Không xuất hiện từ đầu câu chuyện 
+ Xuất hiện qua lời kể của nhân vật bác lái xe. 
 Sự đánh giá khách quan 
a. Nhân vật anh thanh niên 
* Hoàn cảnh sống và làm việc 
 Hoàn cảnh sống vô cùng khắc nghiệt, công việc vô cùng gian khó đòi hỏi sự chính xác, tỉ mỉ, tinh thần trách nhiệm cao. 
Sống một mình trên đỉnh núi Yên Sơn cao 2600m, bốn bề chỉ có cây cỏ và mây mù lạnh lẽo. 
Hoàn cảnh sống 
Làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu (nhiệm vụ: đo gió, mưa, nắng, tính mây, đo chấn động mặt đất ... để dự báo thời tiết phục vụ sản xuất, chiến đấu). 
Công việc 
* Lòng yêu nghề , tinh thần trách nhiệm với công việc: 
- Một người yêu nghề, dám chấp nhận hi sinh : 
+ Coi công việc như một người bạn: "Khi ta làm việc, ta với công việc là đôi, sao gọi là một mình được?...Công việc của cháu gian khổ thế đấy chứ cất nó đi, cháu buồn chết mất". 
+ Tìm thấy những ý nghĩa trong công việc: "báo trước thời tiết hàng ngày, phục vụ sản xuất, phục vụ chiến đấu". 
+ Tự hào và hạnh phúc bởi anh không chỉ giúp ích cho lao động mà cả trong chiến đấu: Phát hiện một đám mây khô giúp không quân ta hạ được bao nhiêu phản lực Mỹ trên cầu Hàm Rồng. 
=> Anh thanh niên đã thực sự tìm thấy niềm vui và hạnh phúc trong công việc thầm lặng , hạnh phúc là được cống hiến. 
a. Nhân vật anh thanh niên: 
a. Nhân vật anh thanh niên: 
- Có tinh thần trách nhiệm cao trong công việc: 
+ Làm việc một mình trên đỉnh núi cao, không có ai gi ám sát xong anh vẫn luôn tự giác, tận tụy: Mỗi ngày đều bốn lần đi "ốp" để báo về nhà, không ngần ngại những đêm mưa tuyết,... 
+ Tác phong làm việc khoa học, nghiêm túc, đúng giờ giấc và chính xác đến từng phút: Anh đếm từng phút trong cuộc gặp gỡ vì sợ hết ba mươi phút. 
+ Anh luôn hoàn thành xuất sắc công việc của mình. 
=> Anh thanh niên là hiện thân cho những con người lao động mới trong công cuộc xây dựng và bảo vệ quê hương, đất nước thêm giàu đẹp. 
 * Một người có tinh thần lạc quan và yêu tha thiết cuộc sống 
- Anh biết tạo ra niềm vui trong cuộc sống của mình bằng việc : trồng đủ các loài hoa rực rỡ để làm đẹp cho ngôi nhà mình ở; nuôi gà, nuôi ong để làm giàu nguồn lương thực cho mình. 
- Luôn tự trau dồi bản thân bằng cách đọc qua sách, để nâng cao hiểu biết và chất lượng cuộc sống. 
- Không chỉ sắp xếp xếp, tổ chức công việc một cách khoa học,mà ngay trong cuộc sống anh cũng thật gọn gàng, ngăn nắp: Một căn nhà ba gian sạch sẽ khiến ông họa sĩ phải trầm trồ và bất ngờ. 
=> Tinh thần lạc quan đã làm điểm tựa vững bền giúp anh chủ động vượt lên hoàn cảnh còn nhiều khó khăn cả về vật chất lẫn tinh thần và tìm được niềm vui , ý nghĩa của cuộc sống. 
a. Nhân vật anh thanh niên: 
- Anh trồng hoa, nuôi gà. 
 Anh đã sắp xếp đồ đạc trong căn nhà nhỏ hết sức sạch sẽ gọn gàng. 
- Anh say mê đọc sách, xem sách là bạn. 
 Anh là người rất yêu cuộc sống 
* Trong cuộc sống: 
* Một con người chân thành, cởi mở và hiếu khách 
- Thể hiện ở nỗi thèm người, muốn được nhìn ngắm, trò chuyện với con người. 
- Khi gặp được người thì anh mừng đến mức tất tả, cuống cuồng như không kiềm được cảm xúc: "Anh chạy vụt đi, cũng tất tả như khi đến", "Người con trai nói to những điều đáng lẽ người ta chỉ nghĩ". 
- Anh là một người thân thiện, cởi mở , quan tâm, chu đáo ngay cả với những người mới gặp lần đầu: niềm nở, hồ hởi không giấu lòng, pha trà, tặng hoa , tặng trứng, biếu củ tam thất và cả quà ăn đường. 
- Trân trọng từng giây từng phút gặp gỡ: Đếm từng phút vì sợ hết mất ba mươi phút gặp gỡ vô cùng quý báu. 
=> Anh thanh niên xứng đáng trở thành biểu tượng cho phẩm chất và con người nơi mảnh đất Sa Pa. 
a. Nhân vật anh thanh niên: 
* Một con người khiêm tốn , thành thật 
- Công việc của anh đang làm góp một phần quan trọng cho những bước chuyển mình của đất nước: phục vụ sản xuất và phục vụ chiến đấu. 
- Khi ông họa sĩ xin ký họa chân dung, anh từ chối, e ngại : "Không, không, bác đừng vẽ cháu! Để cháu giới thiệu với bác những người khác đánh cho bác vẽ hơn". 
 T ác giả đã phác hoạ được chân dung nhân vật chính với những nét đẹp về tinh thần, tình cảm, cách sống và những suy nghĩ về cuộc sống, về ý nghĩa của công việc. 
- Anh rất thẳng thắn, vô tư, hồn nhiên: Nói to những điều người khác chưa nghe rõ; vô tư trả lại chiếc khăn tay cho cô gái. 
a. Nhân vật anh thanh niên: 
a. Nhân vật anh thanh niên 
Anh từ chối ông họa sĩ vẽ mình và giới thiệu người khác mà anh cho là xứng đáng hơn. 
 Anh rất khiêm tốn 
a. Nhân vật anh thanh niên 
 Hình ảnh người thanh niên trẻ tuổi, với lòng yêu công việc, yêu cuộc sống, mến khách và rất khiêm tốn . 
 Anh thanh niên là chân dung con người lao động mới trong công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước 
- Em học tập được gì từ nhân vật anh thanh niên? 
- Có ý kiến cho rằng cách sống như anh thanh niên không còn phù hợp trong thời đại ngày nay, bản thân em nghĩ như thế nào về ý kiến ấy? 
Bác lái xe 
Ông hoạ sĩ già 
Cô kĩ sư trẻ 
Ông kĩ sư ở vườn rau, anh cán bộ nghiên cứu sét 
b. Những nhân vật khác: 
b. Các nhân vật khác 
Nhân vật 
Chi tiết 
Nhận xét chung 
Bác lái xe 
Ông họa sĩ 
Cô kĩ sư 
Vui tính, hồ hởi, có trách nhiệm với khách. 
Tinh tế, giàu cảm xúc, từng trải nên rất sâu sắc. 
Trẻ trung, kín đáo, dịu dàng, nhạy cảm, giàu khao khát, sẵn sàng nhận nhiệm vụ. 
 Điểm chung: Biết hi sinh quyền lợi riêng, quên mình vì công việc chung 
 Tác giả muốn ca ngợi những người vô danh lặng lẽ, say mê cống hiến cho TQ. 
Cô kỹ sư là một hình ảnh đẹp đẽ, biểu tượng cho sức sống mãnh liệt của tuổi trẻ: cô vừa tốt nghiệp đã tình nguyện lên miền núi Tây Bắc nhận công tác . 
* Nhân vật cô kĩ sư 
+ Cái "bàng hoàng" như một sự va đập giúp cô bừng dạy những tình cảm và suy nghĩ lớn lao ,đẹp đẽ: 
+ Cô đánh giá, kiểm điểm đúng hơn mối tình đầu nhạt nhẽo mà cô đã từ bỏ. 
+ Vững tin và quyết tâm về quyết định cho chuyến ra đi đầu đời của mình. 
+ Từ quý mến, khâm phục cô dần dần thấy biết ơn vô cùng anh thanh niên. Không phải chỉ vì bó hoa to mà anh tặng mà còn vì "một bó hoa nào khác nữa, bó hoa của những háo hức và mơ mộng ngẫu nhiên anh cho thêm cô". 
Cuộc gặp gỡ đã khơi lên trong tâm tư cô gái trẻ những tình cảm và suy nghĩ mới mẻ, cao đẹp về con người, về cuộc sống. 
- Cuộc gặp gỡ bất ngờ với anh thanh niên, được nghe những điều anh tâm sự, chia sẻ về bản thân và những người khác khiến cô "bàng hoàng". 
* Nhân vật cô kĩ sư 
Nội dung 
Ca ngợi vẻ đẹp của những người lao động bình thường và ý nghĩa của những công việc thầm lặng. 
Tác giả thể hiện niềm yêu mến đối với những con người có lẽ sống cao đẹp đang lặng lẽ quên mình cống hiến cho Tổ quốc. 
Lặng lẽ Sa Pa 
Nghệ thuật 
Tạo tình huống tự nhiên, tình cờ, hấp dẫn. 
Xây dựng đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm. 
Nghệ thuật tả cảnh thiên nhiên đặc sắc miêu tả nhân vật với nhiều điểm nhìn. 
Kết hợp giữa kể với tả và nghị luận. 
Tạo tính chất trữ tình trong tác phẩm truyện. 
Lặng lẽ Sa Pa 
VẬN DỤNG 
Vì sao có thể nói: Anh thanh niên đại diện cho thanh niên Việt Nam trong công cuộc dựng nước và giữ nước? Theo em, thế hệ thanh niên ngày nay cần làm gì để góp phần xây dựng và phát triển đất nước? 
Trách nhiệm của Thanh niên đối với Tổ quốc, Nhà nước và xã hội 
- Phát huy truyền thống dựng nước và giữ nước của dân tộc . 
- Sẵn sàng bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ độc lập, giữ vững chủ quyền, an ninh quốc gia . 
- Gương mẫu chấp hành chính sách, pháp luật và thực hiện nghĩa vụ công dân.  - Tham gia giữ gìn trật tự, an toàn xã hội, quốc phòng, an ninh quốc gia.  
	 Tuổi trẻ phải ra sức học tập, lao động, rèn luyện để ngày càng tiến bộ, góp phần cùng toàn Đảng, toàn dân, toàn quân giữ vững các thành quả cách mạng, thực hiện được mục tiêu cao cả: xây dựng Tổ quốc ta ngày càng giàu mạnh, đất nước ta ngày càng hạnh phúc, sánh vai với các cường quốc năm châu như Chủ tịch Hồ Chí Minh hằng mong muốn. 
1 . Tóm tắt TP, đọc diễn cảm TP Lặng lẽ Sa Pa . 
- Học ND, NT, ý nghĩa của TP. Hoàn chỉnh phần luyện tập. 
- Viết một đoạn văn ghi lại cảm nhận về một vài chi tiết NT mà bản thân thích nhất. 
- PBCN về nhân vật anh thanh niên. 
2. Tiết sau: Soạn : Chương trình địa phương (phần TV ) 
- HS sưu tầm nhiều từ ngữ địa phương (theo chương trình ngữ văn địa phương Quảng Ninh). 
- Tìm hiểu một số từ địa phương ở Quảng Ninh và cách dùng các từ ấy (Quảng Yên, Ba Chẽ, Hải Hà, Móng Cái). 
- Đọc một số tác phẩm văn học viết về Quảng Ninh và tìm hiểu về từ địa phương, tìm từ toàn dân tương ứng. 
- Sưu tầm từ ngữ địa phương chỉ sự vật, hành động, tình cảm...nơi mình sinh sống hoặc ở địa phương khác (trong và ngoài tỉnh ).