Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Bài: Người kể chuyện trong văn bản tự sự

CHÀO MỪNG 
CÁC EM ĐẾN VỚI TIẾT HỌC 
Giáo viên: 
Tiết :  NGƯỜI KỂ CHUYỆN TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ 
I. Vai trò của người kể chuyện trong văn bản tự sự 
1. Vai trò người kể chuyện: 
- C ó vai trò dẫn dắt người đọc đi vào câu chuyện : giới thiệu, tả người, tả cảnh vật, đưa ra các nhận xét, đánh giá về những điều được kể . 
- Mối quan hệ giữa người kể chuyện và ngôi kể : 
Ngôi thứ nhất 
Nguời kể chuyện xưng tôi - đi sâu vào tâm tư, tình cảm diễn biến tâm lý phức tạp của nhân vật chủ quan. 
Ngôi thứ ba 
Người kể giấu mình nhưng có mặt ở khắp nơi trong văn bản dường như biết hết mọi chuyện khách quan hơn. 
I. Vai trò của người kể chuyện trong văn bản tự sự 
THẢO LUẬN NHÓM 
Thời gian: 3 phút 
Nhiệm vụ: Đọc ví dụ sgk và trả lời các câu hỏi sau 
a. Đoạn trích kể về ai và về việc gì? 
b. Ai là người kể câu chuyện đó? Những dấu hiệu nào cho ta biết ở đ ây cá c nh â n vật kh ô ng phải là người kể chuyện ? 
c. Đoạn câu " giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ" , " những ngưười con gái sắp xa ta, biết không bao giờ gặp lại ta nữa, hay nhìn ta như vậy" là nhận xét của người nào về ai? 
d. Căn cứ vào đâu có thể nhận xét: người kể câu chuyện dưường như thấy hết và biết tận mọi việc, mọi người, mọi hành động, tâm tư tình cảm của các nhân vật. 
Nhận xét 
a. Đoạn trích kể về phút chia tay giữa người hoạ sĩ già, cô gái và anh thanh niên. 
b. Người kể vô nhân xưng, kh ô ng xuất hiện trong c â u chuyện Kể theo ng ô i thứ ba. 
Trong đoạn văn các nhân vật đều trở thành đối tượng miêu tả một cách khách quan: 
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, .bỗng nhà hoạ sĩ già quay lại 
c. Lời nhận xét của ngưười kể chuyện về anh thanh niên và suy nghĩ của anh 
“những người con gái sắp xa ta, biết không bao giờ gặp ta nữa, hay nhìn ta như vậy” là người kể chuyện nhập vào nhân vật anh thanh niên để nói hộ suy nghĩ và tình cảm của anh 
“giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ” là nhận xét của người kể chuyện về anh thanh niên. 
d. Căn cứ: 
+ Chủ thể đứng ra kể câu chuyện 
+ Đối tượng đưược miêu tả 
+ Ngôi kể 
+ Điểm nhìn và lời văn. 
6 
2. Nhận xét: 
a. Kể về giây phút chia tay giữa các nhân vật anh thanh niên, ông hoạ sỹ, cô kỹ sư 
b. Người kể giấu mặt, không xuất hiện trong câu chuyện . 
c. Câu nhận xét , người kể chuyện như nhập vào nhân vật Người kể chuyện không xuất hiện trong đoạn văn tức là đứng ở bên ngoài quan sát, miêu tả suy nghĩ, liên tưởng, tưởng tượng để hoá thân vào từng nhân vật.( dường như thấy hết, biết hết mọi việc, mọi hành động, tâm tư, tình cảm các nhân vật) 
7 
Anh thanh niên vừa vào, 
 kêu lên. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, 
bỗng nhà hoạ sĩ già quay lại 
 những người con gái 
 sắp xa ta, biết không 
 bao giờ gặp ta nữa, 
hay nhìn ta như vậy. 
Chính là anh thanh niên giật 
mình nói to, giọng cười nhưng 
đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà 
 phía sau, Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi 
đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, 
 đặt lại chiếc ghế, thong thả đến 
 chỗ bác già 
Điểm nhìn trong văn bản tự sự 
Điểm nhìn bên trong 
Điểm nhìn bên ngoài 
Điểm nhìn thấu suốt 
Điểm nhìn trong văn bản tự sự 
Điểm nhìn bên trong 
Điểm nhìn bên ngoài 
Điểm nhìn thấu suốt 
Kết hợp trong một 
 văn bản 
Lưu ý 
- Trong cùng một tác phẩm hoặc ngay đối với một nhân vật có thể kết hợp sử dụng cả ba điểm nhìn trên. Chính cái nhìn nhiều chiều ấy tạo cho tác phẩm có giọng kể đa dạng, phong phú, tránh được cảm giác đơn điệu tẻ nhạt; đồng thời các nhân vật cũng hiện lên một cách hoàn thiện, rõ nét hơn. 
- Không nên đánh đồng người kể chuyện với tác giả, ngay cả khi người kể chuyện xưng “tôi”. 
LUYỆN TẬP 
Câu 1, 2: Trang 193 sgk ngữ văn lớp 9 tập 1 
Đọc đoạn trích sách giáo khoa và trả lời các câu hỏi:a. So với đoạn trích ở mục I (trong Lặng lẽ Sa Pa), cách kể ở đoạn trích này có gì khác? Hãy làm sáng tỏ bằng việc trả lời các câu hỏi sau: Người kể chuyện ở đây là ai? Ngôi kể này có ưu điểm gì và hạn chế gì so với ngôi kể ở đoạn trên?b. Chọn một trong ba nhân vật (người họa sĩ già, cô kĩ sư, anh thanh niên) là người kể chuyện, sau đó chuyển đoạn văn trích ở mục I thành một đoạn khác, sao cho nhân vật, sự kiện, lời văn và cách kể phù hợp với người thứ nhất. 
Câu 1, 2: Trang 193 sgk ngữ văn lớp 9 tập 1 
So sánh 
Ngôi kể 1: 
 Ưu điểm : miêu tả đưược những diễn biến tâm lý phức tạp đang diễn ra trong tâm hồn nhân vật “tôi”. 
 Hạn chế: không miêu tả đưược những diễn biến nội tâm của nhân vật 
ngưười mẹ, tính khái quát không cao, lời văn đơn điệu. 
Trong lòng mẹ 
Lặng lẽ Sa Pa 
Người kể 
Ngôi kể 
Nhân vật Tôi 
Ngôi thứ nhất 
Ngôi thứ ba 
Vô nhân xưng 
Lời kể 
Tác giả Nguyễn Thành Long 
Chú bé Hồng – tác giả 
13 
Hãy chọn một trong ba nhân vật: (ngưười họa sĩ già, anh thanh niên hoặc cô kỹ nông nghiệp) là ngưười kể chuyện, sau đó chuyển đoạn văn trích ở mục 1 ( Lặng lẽ Sa Pa ) thành một đoạn khác sao cho nhân vật, sự kiện, lời văn và cách kể phù hợp với ngôi thứ nhất. 
Ngưười kể chuyện là 
cô kỹ sư nông nghiệp 
Ngưười kể chuyện 
là người hoạ sĩ già 
Ngưười kể chuyện 
 là anh thanh niên 
THẢO LUẬN NHÓM 
Cách 1: 
 Trời ơi, chỉ còn có năm phút !  Tôi giật mình nói to và tiếng cười đầy tiếc nuối. Tôi chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già. Tôi vừa nước vào và kêu lên:  - Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!  Để người con gái khỏi trở lại bàn, tôi lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn từ tay tôi và quay vội đi.  Đến bậu cửa, bỗng nhà họa sĩ già quay lại chụp lấy tay tôi lắc mạnh và nói:  - Chào anh. Chắc chắn rồi tôi sẽ trở lại. Tôi ở với anh ít hôm được chứ?  Đến lượt cô gái từ biệt. Cô chìa tay ra cho tôi nắm, cẩn trọng, rõ ràng, như người ta cho nhau cái gì chứ không phải là cái bắt tay. Cô nhìn thẳng vào mắt tôi - những người con gái sắp xa ta, biết không bao giờ tôi gặp lại cô gái ấy nữa, hay nhìn ta như vậy.  - Chào anh. 
Câu 1, 2: Trang 193 sgk ngữ văn lớp 9 tập 1 
Đoạn trích “ Lặng lẽ Sa Pa” 
Người kể chuyện là anh thanh niên 
15 
 Tôi đang mải mê ghi ghi, chép chép bỗng giật mình vì tiếng anh thanh niên nói to : - Trời ơi chỉ cũn cú năm phỳt! Anh chàng vùa nói vừa chạy ra nhà phía sau và trở lại ngay với cái làn trên tay . Thế là sắp hết ba mưươi phút rồi đấy! Tôi cảm thấy thời gian chưưa đủ để hiểu hết công việc lặng thầm của những con ngưười nơi đây. Anh thanh niên , nhà nghiên cứu sét và cả ông kĩ sưư trồng rau nữa Thôi đành để dịp khác vậy. Tôi tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên. Chúng tôi chia tay nhau. Tôi ra đến bậu cửa, không nén nổi nỗi xúc động , tôi quay lại chụp lấy tay người thanh niờn lắc mạnh. 
- Chắc chắn rồi tụi sẽ trở lại. Tụi ở với anh ớt hụm được chứ? 
Đoạn trích “ Lặng lẽ Sa Pa” 
Người kể chuyện là người hoạ sĩ già 
Cách 2: 
Câu 1, 2: Trang 193 sgk ngữ văn lớp 9 tập 1 
16 
Tôi giật mình khi nghe thấy tiếng chàng trai kêu to: “ Trời ơi, chỉ còn 5 phút”. Cuộc chia tay của chúng tôi đã đến rồi ư? Bỗng chàng trai chạy ra nhà sau rồi trở lại ngay với một cái làn trên tay. Hoạ sĩ già tặc lưưỡi đứng dậy. Tôi cũng đứng lên. Chàng trai đến gần tôi, anh cầm chiếc khăn tay cho tôi. Tôi bối rối, mặt nóng bừng. Tôi chìa bàn tay mình ra trưước mặt anh. Anh nắm lấy bàn tay tôi . Và không hiểu sao tôi cảm thấy lòng mình xốn xang, hồi hộp lạ lùng? Tôi nắm bàn tay rắn rỏi của anh thì thầm: Hẹn gặp lại anh nhé! 
Đoạn trích “ Lặng lẽ Sa Pa” 
 Người kể chuyện là cô kỹ sưư nông nghiệp 
Cách 3: 
Sưu tầm các đoạn văn tự sự ? Cho biết ngôi kể, người kể? 
 Làm hoàn chỉnh bài tập SGK 
Soạn bài : Chiếc lược ngà 
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ 
HẸN GẶP LẠI CÁC EM TRONG TIẾT HỌC SAU!