Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 109: Liên kết câu và liên kết đoạn văn - Nguyễn Thị Kim Anh

PHOØNG GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO CHAÂU PHUÙGV : NGUYỄN THỊ KIM ANHKÍNH CHÀO QUÍ THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ THĂM LỚPTröôøng: THCS THAÏNH MYÕ TAÂYXác định và gọi tên thành phần biệt lập trong đoạn văn sau :	Ông lão ôm khít thằng bé vào lòng, một lúc lâu ông lại hỏi: - À, thầy hỏi con nhé. Thế con ủng hộ ai?Thằng bé giơ tay lên, mạnh bạo và rành rọt: - Ủng hộ Cụ Hồ Chí Minh muôn năm!	 (Kim Lân, Làng)KIỂM TRA BÀI CŨ-Thành phần gọi đáp được dùng để làm gì?KIỂM TRA BÀI CŨ	Thành phần gọi –đáp được dùng để tạo lập hoặc để duy trì quan hệ giao tiếp.Xác định và gọi tên thành phần biệt lập trong đoạn văn sau :	Ông lão ôm khít thằng bé vào lòng, một lúc lâu ông lại hỏi: - À, thầy hỏi con nhé. Thế con ủng hộ ai?Thằng bé giơ tay lên, mạnh bạo và rành rọt: - Ủng hộ Cụ Hồ Chí Minh muôn năm!	 (Kim Lân, Làng)Thành phần gọi- đápKIỂM TRA BÀI CŨTình huống:Trong bài làm văn của một học sinh lớp 6 có đoạn viết: “Sáng nay trời trong xanh, có nhiều con chuồng chuồng đang bay. Mẹ em đang nấu cơm sau bếp, khói bay nghi ngút. Các bạn học sinh tấp nập đến trường, tiếng gọi nhau í ới. Em rất thương bố vì đã làm việc vất vã để lo cho em ăn học .”Đọc đoạn văn trên em có biết bạn học sinh muốn nói đến điều gì không? LIÊN KẾT CÂU VÀ LIÊN KẾT ĐOẠN VĂN1. Ví dụ:	Tác phẩm nghệ thuật nào cũng xây dựng bằng vật liệu mượn ở thực tại (1). Nhưng nghệ sĩ không ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ (2). Anh gửi vào tác phẩm một lá thư, một lời nhắn nhủ, anh muốn đem một phần của mình góp vào đời sống chung quanh (3). (Nguyễn Đình Thi, Tiếng nói của văn nghệ)I. Khái niệm liên kết:Tiết 109	Tác phẩm nghệ thuật nào cũng xây dựng bằng vật liệu mượn ở thực tại (1). Nhưng nghệ sĩ không ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ (2). Anh gửi vào tác phẩm một lá thư, một lời nhắn nhủ, anh muốn đem một phần của mình góp vào đời sống chung quanh (3). (Nguyễn Đình Thi, Tiếng nói của văn nghệ)Đoạn văn trên bàn về:A.Con đường đưa tác phẩm văn chương đến người đọc.B. Cách người nghệ sĩ phản ánh thực tại.C. Ý nghĩa của văn chương .D. Văn chương cho con người sự sống.	Tác phẩm nghệ thuật nào cũng xây dựng bằng vật liệu mượn ở thực tại (1). Nhưng nghệ sĩ không ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ (2). Anh gửi vào tác phẩm một lá thư, một lời nhắn nhủ, anh muốn đem một phần của mình góp vào đời sống chung quanh (3). (Nguyễn Đình Thi, Tiếng nói của văn nghệ)Đoạn văn bàn về cách người nghệ sĩ phản ánh thực tại.Có quan hệ với chủ đề của văn bản “Tiếng nói của văn nghệ” :là một trong những yếu tố ghép vào chủ đề chung của văn bản “ Tiếng nói của văn nghệ”.Nội dung của từng câu trong đoạn:Câu 1: Tác phẩm nghệ thuật phản ánh thực tại.Câu 2: Khi phản ánh thực tại những người nghệ sĩ muốn nói một điều gì mới mẻ.Câu 3: Điều mới mẻ ấy là lời nhắn gửi của người nghệ sĩ.=> LIÊN KẾT CHỦ ĐỀCác nội dung trên đều hướng vào chủ đề của đoạn văn.	Tác phẩm nghệ thuật nào cũng xây dựng bằng vật liệu mượn ở thực tại (1). Nhưng nghệ sĩ không ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ (2). Anh gửi vào tác phẩm một lá thư, một lời nhắn nhủ, anh muốn đem một phần của mình góp vào đời sống chung quanh (3). (Nguyễn Đình Thi, Tiếng nói của văn nghệ) Anh gửi vào tác phẩm một lá thư, một lời nhắn nhủ, anh muốn đem một phần của mình góp vào đời sống chung quanh (3). Nhưng nghệ sĩ không ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ (2).Tác phẩm nghệ thuật nào cũng xây dựng bằng vật liệu mượn ở thực tại (1).. 	Tác phẩm nghệ thuật nào cũng xây dựng bằng vật liệu mượn ở thực tại (1). Nhưng nghệ sĩ không ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ (2). Anh gửi vào tác phẩm một lá thư, một lời nhắn nhủ, anh muốn đem một phần của mình góp vào đời sống chung quanh (3). (Nguyễn Đình Thi, Tiếng nói của văn nghệ)Các câu được sắp xếp theo một trình tự hợp lí.=> LIÊN KẾT LÔ- GÍCTác phẩm nghệ thuật nào cũng xây dựng bằng vật liệu mượn ở thực tại (1). Nhưng nghệ sĩ không ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ (2). Anh gửi vào tác phẩm một lá thư, một lời nhắn nhủ, anh muốn đem một phần của mình góp vào đời sống chung quanh (3). (Nguyễn Đình Thi, Tiếng nói của văn nghệ)	Tác phẩm nghệ thuật nào cũng xây dựng bằng vật liệu mượn ở thực tại (1). Nhưng nghệ sĩ không ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ (2). Anh gửi vào tác phẩm một lá thư, một lời nhắn nhủ, anh muốn đem một phần của mình góp vào đời sống chung quanh (3). (Nguyễn Đình Thi, Tiếng nói của văn nghệ)NHÓM 1: Xác định từ ngữ liên kết trong câu (1) và câu (2) và gọi tên phép liên kết đó ?NHÓM 2:Xác định từ ngữ liên kết trong câu (2) và câu (3) và gọi tên phép liên kết ?NHÓM 3Xác định từ ngữ liên kết trong câu (1) và câu (3) và gọi tên phép liên kết ?NHÓM 4: Tìm những từ ngữ cùng trường từ vựng trong đoạn văn trên?THẢO LUẬNNhóm 1: Từ Nhưng ở câu 2 biểu thị quan hệ bổ sung cho câu 1.-Cụm từ cái đã có rồi ở câu 2 đồng nghĩa với cụm từ những vật liệu mượn ở thực tại ở câu 1.ĐÁP ÁNPHÉP NỐIPHÉP ĐỒNG NGHĨANhóm 2: -Từ Anh ở câu 3 thay thế cho từ nghệ sĩ ở câu 2PHÉP THẾNhóm 3: - Lặp lại từ tác phẩmPHÉP LẶPNhóm 4: - Những từ tác phẩm, nghệ sĩ cùng trường từ vựng.PHÉP LIÊN TƯỞNG L­u ý : Mét ®o¹n v¨n hay mét v¨n b¶n chØ trë thµnh chØnh thÓ khi cã sù liªn kÕt chÆt chÏ trªn c¶ hai ph­ương diÖn : néi dung vµ h×nh thøc. Liªn kÕt h×nh thøc døt kho¸t ph¶i lµ sù liªn kÕt ®Ó thÓ hiÖn mét néi dung g× ®ã, cßn sù liªn kÕt vÒ néi dung døt kho¸t ph¶i ®ược biÓu hiÖn qua mét h×nh thức nhÊt ®Þnh. §ã lµ mèi quan hÖ biÖn chøng : cã c¸i nµy th× ph¶i cã c¸i kia.Tìm phương tiện liên kết trong văn bản trên .Cho biết đó là phép liên kết gì?Đây là liên kết câu hay liên kết đoạn? Môi trường bao gồm tất cả các yếu tố vô sinh và hữu sinh có tác động, ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến sức khỏe, đời sống của con người(1). Môi trường cung cấp cho ta không gian để sống, cung cấp nguồn tài nguyên để sản xuất và là nơi chứa đựng chất thải(2). Đối xử tốt, sống thân thiện với nó, ta sẽ tận hưởng được những giây phút thư giãn, thoải mái trong bầu không khí trong lành, hưởng những cảnh đẹp từ thiên nhiên.(3) ( Trích từ bài dự thi viết về môi trường của Thùy Dung)Câu (1) (2) PHÉP LẶPCâu (2) (3) PHÉP THẾ=> Liên kết câu=> Liên kết đoạn Liên kết đoạn thực chất là sự liên kết giữa các câu khác đoạn. Còn liên kết câu là sự liên kết giữa các câu cùng đoạn - Về nội dung: + Các đoạn văn phải phục vụ chủ đề chung của văn bản, các câu phải phục vụ chủ đề của đoạn+ Các câu, các đoạn phải được sắp xếp theo một trình tự ( liên kết lô-gic)Về hình thức: Liên kết bằng một số biện pháp Lặp lại ở câu đứng sau từ ngữ đã có ở câu trước (lặp từ ngữ ) + Sử dụng từ đồng nghĩa, trái nghĩa hoặc cùng trường liên tưởng với câu đứng trước ( Phép đồng nghĩa, trái nghĩa và liên tưởng) + Từ ngữ có tác dụng thay thế từ ngữ đã có ở câu đứng trước ( phép thế) + Sử dụng các từ biểu thị mối quan hệ với câu đứng trước ( phép nối)1. Ví dụ:I. Khái niệm liên kết:2. Ghi nhớ :Phân tích sự liên kết về nội dung, về hình thức giữa các câu trong đoạn văn sau:Cái mạnh của con người Việt Nam không chỉ chúng ta nhận biết mà cả thế giới đều thừa nhận là sự thông minh, nhạy bén với cái mới (1). Bản chất trời phú ấy rất có ích trong xã hội ngày mai mà sự sáng tạo là một yêu cầu hàng đầu (2). Nhưng bên cạnh cái mạnh đó cũng còn tồn tại không ít cái yếu (3). Ấy là những lỗ hổng về kiến thức cơ bản do thiên hướng chạy theo những môn học “thời thượng”, nhất là khả năng thực hành và sáng tạo bị hạn chế do lối học chay, học vẹt nặng nề (4). Không nhanh chóng lấp đầy những lỗ hổng này thì thật khó bề phát huy trí thông minh vốn có và không thể thích ứng với nền kinh tế mới chứa đựng đầy tri thức cơ bản và biến đổi không ngừng (5). (Vũ Khoan, Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới)	Cái mạnh của con người Việt Nam không chỉ chúng ta nhận biết mà cả thế giới đều thừa nhận là sự thông minh, nhạy bén với cái mới (1). Bản chất trời phú ấy rất có ích trong xã hội ngày mai mà sự sáng tạo là một yêu cầu hàng đầu (2). Nhưng bên cạnh cái mạnh đó cũng còn tồn tại không ít cái yếu (3). Ấy là những lỗ hổng về kiến thức cơ bản do thiên hướng chạy theo những môn học “thời thượng”, nhất là khả năng thực hành và sáng tạo bị hạn chế do lối học chay, học vẹt nặng nề (4). Không nhanh chóng lấp đầy những lỗ hổng này thì thật khó bề phát huy trí thông minh vốn có và không thể thích ứng với nền kinh tế mới chứa đựng đầy tri thức cơ bản và biến đổi không ngừng (5).	 (Vũ Khoan, Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới)1) Liên kết nội dung► Liên kết chủ đề: Khẳng định năng lực trí tuệ của con người Việt nam và những hạn chế cần khắc phục.►Liên kết lôgic:Trình bày theo trình tự hợp lí : - Mặt mạnh của trí tuệ Việt Nam.(Câu 1,2) - Những điểm hạn chế. (Câu3,4) - Cần khắc phục hạn chế để đáp ứng sự phát triển của nền kinh tế mới.(Câu 5)b) Liên kết hình thức (3) -- (4) “ Ấy là” => phép nối	Cái mạnh của con người Việt Nam không chỉ chúng ta nhận biết mà cả thế giới đều thừa nhận là sự thông minh, nhạy bén với cái mới (1). Bản chất trời phú ấy rất có ích trong xã hội ngày mai mà sự sáng tạo là một yêu cầu hàng đầu (2). Nhưng bên cạnh cái mạnh đó cũng còn tồn tại không ít cái yếu (3). Ấy là những lỗ hổng về kiến thức cơ bản do thiên hướng chạy theo những môn học “thời thượng”, nhất là khả năng thực hành và sáng tạo bị hạn chế do lối học chay, học vẹt nặng nề (4). Không nhanh chóng lấp đầy những lỗ hổng này thì thật khó bề phát huy trí thông minh vốn có và không thể thích ứng với nền kinh tế mới chứa đựng đầy tri thức cơ bản và biến đổi không ngừng (5).	 (Vũ Khoan, Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới) (1) – (2) “ sự thông minh - bản chất trời phú ấy” => phép đồng nghĩa (2) – (3) “Nhưng” => phép nối (4) - (5) “những lỗ hổng” => phép lặp từ ngữ (5) - (1) “thông minh” => phép lặp từ ngữ Tiết 109LIÊN KẾT CÂU VÀ LIÊN KẾT ĐOẠN VĂNLIÊN KẾT CÂU VÀ LIÊN KẾT ĐOẠN VĂNLIÊN KẾT NỘI DUNGLIÊN KẾT HÌNH THỨCLIÊN KẾT CHÙ ĐỀLIÊN KẾT LO-GICPHÉP LẶPPHÉP THẾPHÉP LIÊN TƯỞNGPHÉP NỐIPHÉP ĐỒNG NGHĨA, TRÁI NGHĨA Học phần ghi nhớ sách giáo khoa trang 43. CHUẨN BỊ BÀI MỚI:Bài : “ Con Cò”- Chế Lan ViênĐọc phần chú thích để tìm hiểu về tác giả và tác phẩm.-Đọc bài thơ tìm bố cục và ý chính của mỗi đoạn .- Đọc và trả lời câu hỏi phần Đọc – hiểu văn bản để hiểu tác phẩm.HƯỚNG DẪN VỀ NHÀCHÚC THẦY CÔ SỨC KHỎE.CHÚC CÁC EM HỌC GIỎI.