Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 111: Liên kết câu và liên kết đoạn văn (Luyện tập)

Tiết 111 LIÊN KẾT CÂU 
 VÀ LIÊN KẾT ĐOẠN VĂN 
(Luyện tập) 
- Các câu văn, đoạn văn trong văn bản được liên kết chặt chẽ với nhau về mặt nội dung và hình thức: 
+ Về nội dung : + Liên kết chủ đề 
 + Liên kết lôgic 
+ Về hình thức: + Phép lặp 
 + Phép nối 
 + Phép trái nghĩa, đồng nghĩa, liên tưởng 
 + Phép thế 
I. ÔN TẬP LÝ THUYẾT 
 Các câu văn và đoạn văn trong văn bản được liên kết như thế nào về mặt nội dung và hình thức? 
 TRẢ LỜI: 
 KTBC: 
Bài tập 1: Chỉ ra các phép liên kết câu và liên kết đoạn. 
a. Trường học của chúng ta là trường học của chế độ dân chủ nhân dân, nhằm mục đích đào tạo những công dân và cán bộ tốt những người chủ tương lai của nước nhà. Về mọi mặt, trường học của chúng ta phải hơn hẳn trường học của thực dân và phong kiến. 
 Muốn được như thế thì thầy giáo, học trò và cán bộ phải cố gắng hơn nữa để tiến bộ hơn nữa. 
 (Hồ Chí Minh, Về vấn đề giáo dục ) 
II. LUYỆN TẬP 
- Trường học (1) – Trường học (2): phép lặp → liên kết câu 
- Như thế -> Trường học của chúng ta phải hơn hẳn trường học của thực dân và phong kiến”: phép thế → liên kết đoạn 
Đáp án 
 b) Văn nghệ đã làm cho tâm hồn họ thực được sống. Lời gửi của văn nghệ là sự sống . 
 Sự sống ấy tỏa đều cho mọi vẻ, mọi mặt của tâm hồn. Văn nghệ nói chuyện với tất cả tâm hồn chúng ta, không riêng gì trí tuệ, nhất là trí thức.  (Nguyễn Đình Thi, Tiếng nói của văn nghệ ) 
- văn nghệ (C1) – văn nghệ (C2): phép lặp liên kết câu. 
- văn nghệ (C2) – văn nghệ (C3): phép lặp → liên kết đoạn. 
- sự sống (C2) – sự sống (C3): phép lặp → liên kết đoạn. 
Đáp án 
c. Thật ra, thời gian không không phải là một mà là hai: đó vừa là một định luật tự nhiên, khách quan, bao trùm thế giới, vừa là một khái niệm chủ quan của con người đơn độc. Bởi vì chỉ có con người mới có ý thức về thời gian. Con người là sinh vật duy nhất biết rằng mình sẽ chết, và biết rằng thời gian là liên tục. 
 ( Thời gian là gì?, Tạp chí Tia sáng ) 
- thời gian – thời gian – thời gian ( C1-2-3) 
 phép lặp -> liên kết câu 
- con người (C1) – con người (C2) – con người (C3) 
 phép lặp -> liên kết câu 
Đáp án 
d. Những người yếu đuối vẫn hay hiền lành. Muốn ác phải là kẻ mạnh. (Nam Cao, Chí Phèo ) 
yếu đuối – mạnh 
hiền lành – ác 
=> Sử dụng phép trái nghĩa để liên kết câu 
Đáp án 
Bài tập 2: Tìm cặp từ trái nghĩa 
 Thời gian vật lí vô hình, giá lạnh, đi trên một con đường thẳng tắp, đều đặn như một cái máy (tuyệt hảo bởi vì không bao giờ hư) tạo tác và phá hủy mọi sinh vật, mọi hiện hữu. Trong khi đó, thời gian tâm lý lại hữu hình, nóng bỏng, quay theo một hình tròn, lúc nhanh lúc chậm với bao nhiêu kỉ niệm nhớ thương về dĩ vãng, cũng như bao nhiêu dự trù lo lắng cho tương lai. 
( Thời gian là gì? , trong tạp chí Tia sáng) 
Thời gian vật lí 
Thời gian tâm lí 
- vô hình 
- giá lạnh 
- thẳng tắp 
- đều đặn 
- hữu hình 
- nóng bỏng 
- hình tròn 
- lúc nhanh, lúc chậm 
Đáp án 
Bài tập 3: Tìm lỗi liên kết về nội dung 
a. Cắm đi một mình trong đêm. Trận địa đại đội 2 ở phía bãi bồi bên một dòng sông. Hai bố con cùng viết đơn xin ra mặt trận. Mùa thu hoạch lạc đã vào chặng cuối. 
(Dẫn theo Trần Ngọc Thêm) 
Đáp án 
 Cắm đi một mình trong đêm. Trận địa đại đội 2 của anh ở phía bãi bồi bên một dòng sông. Anh nhớ hồi đầu mùa lạc, hai bố con cùng viết đơn xin ra mặt trận. Bây giờ, mùa thu hoạch lạc đã vào chặng cuối. 
b. Năm 19 tuổi chị đẻ đứa con trai, sau đó chồng mắc bệnh, ốm liền trong hai năm rồi chết. Chị làm quần quật phụng dưỡng cha mẹ chồng, hầu hạ chồng, bú mớm cho con. Có những ngày ngắn ngủi cơn bệnh tạm lui, chồng chị yêu thương chị vô cùng. 
 (Dẫn theo Trần Ngọc Thêm) 
Đáp án 
 Năm 19 tuổi chị đẻ đứa con trai, sau đó chồng mắc bệnh, ốm liền trong hai năm rồi chết. Trong suốt hai năm anh ấy ốm nặng, chị làm quần quật phụng dưỡng cha mẹ chồng, hầu hạ chồng, bú mớm cho con. Có những ngày ngắn ngủi cơn bệnh tạm lui, chồng chị yêu thương chị vô cùng. 
Bài tập 4: Tìm lỗi về liên kết hình thức 
a. Với bộ răng khỏe cứng, loài nhện khổng lồ này có thể cắn thủng cả giày da. Mọi biện pháp chống lại nó vẫn chưa có kết quả vì chúng sống lâu dưới mặt đất. Hiện nay, người ta vẫn đang thử tìm cách bắt chúng để lấy nọc điều trị cho những người bị nó cắn. 
 (Báo) 
Đáp án 
Đại từ xưng hô chưa hợp lý, chưa thống nhất: “nó” và “chúng” 
Thay “nó” -> “chúng”. 
 HƯỚNG DẪN HỌC BÀI Ở NHÀ  - Học thuộc Ghi nhớ , hoàn thành bài tập - Viết 2 đoạn văn có phép liên kết (chỉ rõ)- Chuẩn bị tiết Mùa xuân nho nhỏ (Thanh Hải)