Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 111+112+113: Văn bản: Những ngôi sao xa xôi (Trích - Lê Minh Khuê)

( Trích ) 
 (Lê Minh Khuê) 
NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI 
TIEÁT 111,112,113 
TiÕt 111,112,113 
Nh÷ng ng«i sao xa x«i ( TrÝch ) 
 ( Lª Minh Khuª) 
T ì m hiểu chung 
1. T á c giả 
Nhà văn Lê Minh Khuê 
Nhà văn Lê Minh Khuê (Bút danh khác: Vũ Thị Mến ) 
- Tên khai sinh : Lê Minh Khuê, sinh ngày 6 tháng 12 năm1949. 
Quê : xã An Hải, huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hoá. 
Tốt nghiệp phổ thông trung học, Lê Minh Khuê tham gia đội thanh niên xung phong chống Mỹ cứu nước. Những năm tháng ấy đã tạo cảm hứng cho những sáng tác của chị sau này. Năm 1969 chị là phóng viên báo Tiền Phong. Năm 1973 – 1977 phóng viên Đài phát thanh giải phóng và sau đó là Đài truyền hình Việt Nam. Từ 1978 đến nay, nhà văn Lê Minh Khuê là biên tập viên văn học nhà xuất bản Hội nhà văn.Hội viên Hội nhà văn Việt Nam (1980). 
- Tác phẩm chính : Cao điểm mùa hạ (truyện ngắn, 1984); Đoàn kết (truyện ngắn, 1980); Thiếu nữ mặc áo dài xanh (tiểu thuyết, 1984); Một chiều xa thành phố (truyện ngắn, 1987); Em đã không quên (tiểu thuyết 1990); Bi kịch nhỏ (truyện ngắn, 1993); Lê Minh Khuê – truyện ngắn (1994). 
- Đã được nhận: Giải thưởng văn xuôi Hội Nhà văn Việt Nam năm 1987 (Tập truyện ngắn: Một chiều xa thành phố ). 
I . Tìm hiểu chung 
1. Tác giả 
- Lê Minh Khuê sinh năm 1949 quê ở Tĩnh Gia, Thanh Hoá. 
- Là cây bút nữ chuyên về truyện ngắn. 
2. Tác phẩm 
- Viết năm 1971, là một trong những tác phẩm đầu tay của Lê Minh Khuê. 
3. Đọc, kể tóm tắt 
TiÕt 111,112,113 
Nh÷ng ng«i sao xa x«i ( TrÝch ) 
* Kể tóm tắt nội dung đoạn trích. 
- Ba cô gái thanh niên xung phong Định, Nho và tổ trưởng là chị Thao ở một tổ trinh sát phá bom tại một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn. 
- Nhiệm vụ của họ là quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá phải san lấp do bom địch gây ra, đánh dấu các vị trí những trái bom chưa nổ và phá bom. 
* Kể tóm tắt nội dung đoạn trích. 
- Cuộc sống ở nơi trọng điểm giữa chiến trường dù khắc nghiệt hết sức nguy hiểm nhưng họ vẫn có những niềm vui hồn nhiên, thanh thản mơ mộng của tuổi trẻ. 
- Mỗi người một cá tính nhưng họ rất gắn bó yêu thương nhau trong tình đồng đội. 
- Trong một lần phá bom, Nho bị thương, Định và Thao lo lắng săn sóc Nho. 
- P1: Từ đầu...đến ngôi sao trên mũ : Phương Định kể về cuộc sống của bản thân và tổ trinh sát mặt đường của cô. 
 - P2: Tiếp...đến chị Thao bảo :Một lần phá bom, Nho bị thương, hai chị em lo lắng, chăm sóc. 
 - P3: Còn lại: Sau phút hiểm nguy, hai chị em ngồi hát, niềm vui trước cơn mưa đá đột ngột. 
* Bố cục: 
3 phần 
II. Tìm hiểu văn bản 
1. Hoàn cảnh sống, chiến đấu của ba nữ thanh niên xung phong trong tổ trinh sát mặt đường 
II. Tìm hiểu văn bản 
+ Hoàn cảnh sống : Họ ở trên một cao điểm, giữa một vùng trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn, là nơi tập trung nhất bom đạn và sự nguy hiểm, ác liệt. 
+ Công việc: 
- Chạy trên cao điểm cả ban ngày. 
- Sau mỗi trận bom, họ phải lao ra trọng điểm, đo và ước tính khối lượng đất đá bị bom địch đào xới, đếm những quả bom chưa nổ và dùng những khối thuốc nổ đặt vào cạnh nó để phá. 
*Hoàn cảnh : 
=> Đó là một công việc căng thẳng, nguy hiểm đòi hỏi sự dũng cảm, bình tĩnh, khôn ngoan, khéo léo, sẵn sàng hi sinh. 
II. T×m hiÓu v¨n b¶n 
2. Nh÷ng phÈm chÊt chung cña ba c« g¸i thanh niªn xung phong 
a. Điểm chung 
- Hoàn cảnh sống và chiến đấu. 
- Tinh thần trách nhiệm cao đối với công việc. 
- Dũng cảm, không sợ hi sinh. 
- Tình đồng đội gắn bó. 
- Dễ xúc động, nhiều mộng mơ, dễ vui, dễ buồn; thích làm đẹp cho cuộc sống của mình. 
=>§ ã lµ nh÷ng phÈm chÊt võa cao ® Ñp , võa b×nh dÞ , hån nhiªn , l¹c quan cña thÕ hÖ trÎ ViÖt Nam thêi ®¸ nh MÜ. 
2. Nh÷ng phÈm chÊt chung cña ba c« g¸i thanh niªn xung phong 
b. Điểm riêng 
- Phương Định: nhạy cảm, hồn nhiên, mơ mộng, thích hát. 
- Thao: từng trải, dự tính tương lai thiết thực. Trong công việc thì bình tĩnh, quyết liệt, lại rất sợ khi thấy máu chảy. 
- Nho: bướng bỉnh, mạnh mẽ, lúc lại lầm lì, cực đoan; thích thêu hoa ... 
=> C¸ch t¶, kÓ vÒ mçi nh©n vËt lµm cho c©u chuyÖn kh ¸ sinh ® éng vµ ch©n thËt . 
3. Nh©n vËt Ph­¬ng §Þnh 
- Lµ c« g¸i Hµ Néi cã mét thêi häc sinh ªm ® Òm . 
- Vµo chiÕn tr­êng ®· ba n¨m , v­ît qua bao thö th¸ch hiÓm nghÌo , gi¸p mÆt hµng ngµy víi c¸i chÕt nh­ng ë c« kh«ng hÒ mÊt ®i sù hån nhiªn trong s¸ng vµ nh÷ng m¬ ­ íc vÒ t­¬ng lai . 
- Lµ c« g¸i giµu c¶m xóc , nh¹y c¶m , hay m¬ méng , thÝch h¸t , thÝch lµm ® iÖu mét chót tr­íc nh÷ng chµng lÝnh trÎ . 
- C « yªu mÕn , g¾n bã víi ® ång ® éi , c¶m phôc nh÷ng chiÕn sÜ mµ c« ®· gÆp trªn ®­ êng ra trËn 
- Nh¹y c¶m vµ quan t©m ® Õn h×nh thøc cña m×nh : bÝm tãc dµy , cæ cao , ®«i m¾t nh×n xa x¨m..Nh¹y c¶m nh­ng kÝn ®¸o gi÷a ®¸m ®« ng t­ëng nh ­ kiªu k×. 
3. Nh©n vËt Ph­¬ng §Þnh 
* Mét lÇn ph¸ bom : 
- Kh«ng ®i khom. 
- Dïng xÎng nhá ®µo ® Êt d­íi qu ¶ bom..T«i rïng m×nh ... cÈn thËn bá gãi thuèc m×n xuèng , ch©m ngßi. NÐp vµo bøc t­êng ® Êt , tim ® Ëp kh«ng râ ... 
=> Tâm lí Phương Định khi phá bom được tả rất tỉ mỉ, chi tiết đến từng cảm giác, ý nghĩ, dù chỉ thoáng qua trong giây lát. 
Diễn biến tâm lí của Phương Định trong lần 
phá bom nổ chậm được tả như thế nào? 
Điều đó thể hiện rõ nét phẩm chất gì ở cô? 
3. Nh©n vËt Ph­¬ng §Þnh 
 Cảm xúc của Phương Định trước trận 
mưa đá ở cuối truyện như thế nào? 
 Thế giới tâm hồn phong phú, trong sáng, không 
thấy băn khoăn, day dứt, trăn trở trong hoàn cảnh 
khắc nghiệt... 
III. Tæng kÕt 
1. Nghệ thuật 
 Sử dụng ngôi kể thứ nhất, lựa chọn nhân vật người kể 
chuyện đồng thời là nhân vật trong truyện. 
- Miêu tả tâm lí và ngôn ngữ nhân vật. 
- Có lời trần thuật, lời đối thoại tự nhiên. 
2. Ý nghĩa văn bản 
 Truyện ca ngợi vẻ đẹp tâm hồn của ba cô gái thanh 
niên xung phong trong hoàn cảnh chiến đấu ác liệt. 
? V× sao t¸c gi ¶ l¹i ® Æt tªn truyÖn lµ “ Nh÷ng ng«i sao xa x«i ”? 
? TruyÖn “ Nh÷ng ng«i sao xa x«i ” cho em nh÷ng hiÓu biÕt g× vÒ cuéc sèng t©m hån cña nh÷ng c« g¸i thanh niªn xung phong nãi riªng , cña thÕ hÖ trÎ ViÖt nam nãi chung trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ ? 
IV. LuyÖn tËp 
Bµi 1 / 122 : Tìm đọc và ghi lại một số bài thơ , đoạn thơ nµo viết về thế hệ trẻ ViÖt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước ? 
 Một số vần thơ cho các em tham khảo : 
 Cạnh giếng nước có bom từ trường 
 Em không rửa ngủ ngày chân lấm 
 Ngày em phá nhiều bom nổ chậm 
 Đêm nắm mơ nói mớ vang nhà 
 ( Gửi em – cô thanh niên xung phong - Phạm Tiến Duật ) 
 Một số vần thơ cho các em tham khảo : 
Nếu được làm hạt giống để mùa sau 
Nếu lịch sử chọn ta làm điểm tựa 
Vui gì hơn làm người lính đi đầu 
Trong đêm tối tim ta là ngọn lửa . 
 ( Tố Hữu ) 
 Xẻ dọc trường sơn đi cứu nước 
 Mà lòng phơi phới dậy tương lai . 
 ( Tố Hữu ) 
Tôi nhìn xuống hố bomđã giết em 
Mưa đọng lại một khoảnh trời nho nhỏ ( ) 
Em nắm dưới đất sâu 
Như khoảng trời nắm yên trong lòng đất 
Đêm đêm tâm hồn em tỏa sáng 
Có phải thịt da em mềm mại trắng trong 
Đã hóa thành những làn mây trắng 
 ( Lâm Thị Mỹ Dạ ) 
Bài tập 2/122. Phát biểu cảm nghĩ của em về thế 
hệ trẻ Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ? 
IV. LuyÖn tËp 
Có cái chết hóa thành bất tử 
Có con người làm nên lịch sử 
Hình ảnh trên làm em nghĩ gì về m«i trường , về chiến tranh và thái 
 độ của em như thế nào về những vấn đề trên ? 
Chiến tranh : 
 - Hủy hoại nghiêm trọng môi trường thiên nhiên , môi trường sống của con người và vạn vật ( Phá hủy thảm cây xanh , ô nhiễm nguồn nước , không khí v.v ) 
 - Để lại những di chứng nghiêm trọng cho con người nhiều thế hệ ( Nhiễm chất độc da cam, nhiều căn bệnh nguy hiểm ) 
- Thái độ : Căm ghét chiến tranh , có những hành vi chống lại những thế lực gây chiến tranh , phá hoại môi trường . 
- Hành động cụ thể : .. 
Hướng dẫn về nhà : 
- Tóm tắt văn bản , học kỹ bài phân tích , học thuộc ghi nhớ trong SGK. 
 Làm bài tập 2 trong SGK. 
 KK HS tự đọc: Rô-bin-xơn ngoài đảo hoang. 
 Chuẩn bị bài: Từ ngữ địa phương .