Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 116+117: Văn bản: Mây và sóng (R. Ta-go) - Võ Thị Lệ Hằng

MÔN NGỮ VĂN LỚP 9 
 NGỮ VĂN 9 
Giáo viên: Võ Thị Lệ Hằng 
PHÒNG GD&ĐT TX SÔNG CẦU 
TRƯỜNG THCS HOÀNG VĂN THỤ 
TIẾT 126, 127 
Văn bản 
R. Ta-go 
Mây và Sóng 
Tiết 126, 127 - Văn bản MÂY VÀ SÓNG 
 - R. Ta-go - 
I.Tìm hiểu chung: 
1. Tác giả 
 R. Ta-go (1861-1941) là nhà thơ hiện đại lớn nhất của Ấn Độ. 
 Là nhà văn đầu tiên của Châu Á được nhận giải thưởng Nô-ben về văn học năm 1913 với tập “Thơ dâng”. 
Văn bản MÂY VÀ SÓNG 
 - R. Ta-go - 
1. Tác giả : 
 R. Ta-go (1861-1941) là nhà thơ hiện đại lớn nhất của Ấn Độ. 
 Là nhà văn đầu tiên của Châu Á được nhận giải thưởng Nô-ben về văn học năm 1913 với tập “Thơ dâng”. 
2. Tác phẩm 
- Bài thơ được in trong tập Si -su (Trẻ thơ) xuất bản năm 1909 
Bài thơ viết bằng tiếng Ben- gan 
Clouds and waves 
We play from the time we wake till the day ends. We play with the golden dawn, we play with the silver moon. I ask, "But, how am I to get up to you?" They answer, "Come to the edge of the earth, lift up your hands to the sky, and you will be taken up into the clouds." "My mother is waiting for me at home," I say. "How can I leave her and come?" Then they smile and float away. But I know a nicer game than that, mother. I shall be the cloud and you the moon. I shall cover you with both my hands, and our house-top will be the blue sky. The folk who live in the waves call out to me-- "We sing from morning till night; on and on we travel and know not where we pass." I ask, "But, how am I to join you?" They tell me, "Come to the edge of the shore and stand with your eyes tight shut, and you will be carried out upon the waves." I say, "My mother always wants me at home in the evening--how can I leave her and go?" Then they smile, dance and pass by. But I know a better game than that. I will be the waves and you will be a strange shore. I shall roll on and on and on, and break upon your lap with laughter. And no one in the world will know where we both are. 
 Được chính Ta-go dịch sang tiếng Anh, in trong tập “Trăng non” (1915) 
MÂY VÀ SÓNG 
 Mẹ ơi, trên mây có người gọi con: 
“Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà. Bọn tớ chơi với bình minh vàng, bọn tớ chơi với vầng trăng bạc”. 
 Con hỏi : “Nhưng làm thế nào mình lên đó được ?” 
 Họ đáp: “Hãy đến nơi tận cùng trái đất, đưa tay lên trời, cậu sẽ được nhấc bổng lên tận tầng mây” 
“Mẹ mình đang đợi ở nhà” - con bảo - “Làm sao có thể rời mẹ mà đến được?” 
Thế là họ mỉm cười bay đi. 
Nhưng con biết có trò chơi thú vị hơn, mẹ ạ . 
Con là mây và mẹ sẽ là trăng. 
Hai bàn tay con ôm lấy mẹ, và mái nhà ta sẽ là bầu trời xanh thẳm. 
Trong sóng có người gọi con: 
“Bọn tớ ca hát từ sáng sớm cho đến hoàng hôn. Bọn tớ ngao du nơi này nơi nọ mà không biết từng đến nơi nao”. Con hỏi: Nhưng làm thế nào mình ra ngoài đó được?”. 
Họ nói: “Hãy đến rìa biển cả, nhắm nghiền mắt lại, cậu sẽ được làn sóng nâng đi”. 
Con bảo : “Buổi chiều mẹ luôn muốn mình ở nhà, làm sao có thể rời mẹ mà đi được?”. 
Thế là họ mỉm cười, nhảy múa lướt qua. 
Nhưng con biết trò chơi khác hay hơn. 
Con là sóng và mẹ sẽ là bến bờ kì lạ, 
Con lăn, lăn, lăn mãi rồi sẽ cười vang vỡ tan vào lòng mẹ . 
Và không ai trên thế gian này biết mẹ con ta ở chốn nào. 
3 . Đọc - chú thích-bố cục : 
-Thể thơ: 
Thơ văn xuôi 
Văn bản MÂY VÀ SÓNG 
 - R. Ta-go - 
 Bố cục: 
- Phần 1: Từ đầu -> “xanh thẳm”: Lời mời gọi của mây và em bé sáng tạo ra trò chơi thứ nhất. 
- Phần 2: Còn lại : Lời mời gọi của sóng và em bé sáng tạo ra trò chơi thứ hai. 
2 phần 
Lời mời gọi của mây và sóng có điểm gì giống và khác nhau? 
 Giống: 
Trình tự tường thuật 
+ Thuật lại lời rủ rê. 
+ Thuật lại lời từ chối và lí do từ chối. 
+ Nêu trò chơi mới do em bé 
sáng tạo ra. 
- Khác: 
+ Ý và lời không hề trùng lặp. 
+ Cảnh vật tự nhiên và sự hấp dẫn của trò chơi cũng khác nhau. 
+ Hình ảnh mẹ, tấm lòng mẹ chỉ xuất hiện một cách gián tiếp qua lời con, song ở phần 2 rõ nét hơn, da diết hơn 
Giữa hai phần có những điểm giống và khác nhau: 
Bài thơ có cấu trúc hai phần giống nhau. Theo em, 
có nên lược bỏ phần hai để bài thơ ngắn 
 gọn hơn không? 
* Sóng: 
Văn bản MÂY VÀ SÓNG 
 - R. Ta-go - 
II. Đọc - hiểu văn bản 
1. Lời mời gọi của mây và sóng: 
 chơi từ khi thức dậy chiều tà. 
*Mây: 
 chơi với bình minh vàng, vầng trăng bạc . 
 ca hát từ sáng sớm đến hoàng hôn. 
 ngao du nơi này nơi nao. 
Lời mời gọi của mây và sóng với em bé như thế nào? 
Cảm nhận của em về những cảnh tượng mà mây và sóng đã vẽ ra? 
*Sóng: 
Vẽ ra một thế giới thơ mộng giữa vũ trụ bao la, rực rỡ sắc màu 
=> Những trò chơi hấp dẫn, thú vị, gợi trí tò mò của tuổi thơ. 
Tiết 136 Văn bản MÂY VÀ SÓNG 
 - R. Ta-go - 
I. Tìm hiểu chung 
II. Đọc-hiểu văn bản 
1. Lời mời gọi của mây và sóng: 
 chơi từ khi .. chiều tà 
*Mây: 
 chơi với bình minh vàng, vầng trăng bạc 
 ca hát từ sáng sớm đến hoàng hôn 
 ngao du nơi này nơi nao 
Em có nhận xét gì về trò chơi của mây và sóng? 
 1. Lời mời gọi của mây và sóng : 
- Mây và sóng đã rủ em chơi và hát suốt ngày, ngao du khắp nơi. 
- Thế giới vô cùng hấp dẫn, đẹp, kì lạ, vui tươi, rực rỡ sắc màu, tràn ngập niềm vui và hạnh phúc. 
- Lời rủ rê của những người sống “trên mây”và “trong sóng”, sức hấp dẫn của những trò chơi đối với em bé khó có thể từ chối. 
*Sóng: 
Vẽ ra một thế giới thơ mộng giữa vũ trụ bao la, rực rỡ sắc màu 
-> Những trò chơi hấp dẫn, thú vị, gợi trí tò mò của tuổi thơ. 
Văn bản MÂY VÀ SÓNG 
 - R. Ta-go - 
I. Tìm hiểu chu ng 
II. Tìm hiểu văn b ản 
2. Lời từ chối và trò chơi của em bé: 
 chơi từ khi .. chiều tà 
*Mây: 
 chơi với bình minh vàng, vầng trăng bạc 
 ca hát từ sáng sớm đến hoàng hôn 
 ngao du nơi này nơi nao 
Thái độ của em bé như thế nào trước lời rủ rê của mây và sóng? 
Lúc đầu hỏi đường muốn đi. Nhưng sau đó Em bé từ chối lời mời của mây và sóng vì không muốn rời xa mẹ. 
Sau đó, em bé quyết định thế nào? 
-> Em bé rất yêu thương mẹ. 
Điều gì đã giúp em bé vượt qua thử thách của mây và sóng? 
=> Chính tình mẫu tử đã giúp em bé vượt lên những ham muốn vui chơi 
của bản thân để ở bên mẹ -> Thể hiện giá trị nhân văn sâu sắc. 
Tình cảm của em bé đối với mẹ như thế nào qua quyết định đó? 
Làm sao có thể đến được với họ? 
 a. Lời từ chối của em bé : 
Văn bản MÂY VÀ SÓNG 
 - R. Ta-go - 
I. Tìm hiểu chu ng 
II. Tìm hiểu văn b ản 
2. Lời từ chối và trò chơi của em bé: 
Thái độ của em bé như thế nào trước lời rủ rê của mây và sóng? 
Lúc đầu hỏi đường muốn đi. Nhưng sau đó Em bé từ chối lời mời của mây và sóng vì không muốn rời xa mẹ. 
Sau đó, em bé quyết định thế nào? 
-> Em bé rất yêu thương mẹ. 
Điều gì đã giúp em bé vượt qua thử thách của mây và sóng? 
=> Chính tình mẫu tử đã giúp em bé vượt lên những ham muốn vui chơi 
của bản thân để ở bên mẹ -> Thể hiện giá trị nhân văn sâu sắc. 
Tình cảm của em bé đối với mẹ như thế nào qua quyết định đó? 
Làm sao có thể đến được với họ? 
 a. Lời từ chối của em bé : 
 1. Lời mời gọi của mây và sóng : 
2. Lời từ chối và trò chơi của em bé: 
 a. Lời từ chối của em bé : 
Lúc đầu hỏi đường muốn đi. Nhưng sau đó Em bé từ chối lời mời của mây và sóng vì không muốn rời xa mẹ. 
-> Em bé rất yêu thương mẹ. 
=> Chính tình mẫu tử đã giúp em bé vượt lên những ham muốn vui chơi của bản thân để ở bên mẹ -> Thể hiện giá trị nhân văn sâu sắc. 
Văn bản MÂY VÀ SÓNG 
 - R. Ta-go - 
b. Trò chơi sáng tạo của em bé : 
 Con là sóng, mẹ là bến bờ kì lạ. 
 Con lăn, lăn, lăn mãi rồi sẽ cười vang vỡ tan vào lòng mẹ 
Con là mây, mẹ là trăng 
Hai bàn tay con ôm lấy mẹ 
Và mái nhà ta là bầu trời xanh thẳm 
Từ chối lời mời của mây và sóng. Em bé đã nghĩ ra trò chơi nào? 
-> So sánh, tưởng tượng độc đáo, sử dụng hình ảnh tượng trưng (mây, trăng, sóng, bến bờ ) 
Tác giả đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật nào khi miêu tả trò chơi của em bé? 
Văn bản MÂY VÀ SÓNG 
 - R. Ta-go - 
b. Trò chơi sáng tạo của em bé: 
 Con là sóng, mẹ là bến bờ kì lạ. 
 Con lăn, lăn, lăn mãi rồi sẽ cười vang vỡ tan vào lòng mẹ 
Con là mây, mẹ là trăng 
Hai bàn tay con ôm lấy mẹ 
Và mái nhà ta là bầu trời xanh thẳm 
-> So sánh, tưởng tượng độc đáo, sử dụng hình ảnh tượng trưng (mây, trăng, sóng, bến bờ ) 
Hãy so sánh cuộc vui chơi của mây và sóng với trò chơi do em bé sáng tạo ra? 
- > Trò chơi hấp dẫn, thú vị hơn nhiều v ì có sự hòa hợp giữa thiên nhiên và mẹ. 
Văn bản MÂY VÀ SÓNG 
 - R. Ta-go - 
b. Trò chơi sáng tạo của em bé: 
“Và không ai trên thế gian này biết mẹ con ta ở chốn nào” 
=> Tình mẫu tử luôn ở khắp mọi nơi, vĩnh hằng, thiêng liêng, bất diệt. 
Em hiểu gì về câu thơ cuối cùng của bài thơ? 
 b. Trò chơi sáng tạo của em bé: 
- Em vẫn yêu Mây – Sóng và tự biến mình thành Mây – Sóng nhưng có thêm mẹ hiền là trăng, là bến bờ được chơi đùa trong một mái nhà vũ trụ, hòa hợp với thiên nhiên và tình mẫu tử. 
- Tình cảm mẹ con bao la ngang tầm vũ trụ. Tình mẫu tử có ở khắp nơi, thiêng liêng, bất diệt. 
- Hình ảnh TN mang ý nghĩa tượng trưng : mẹ - con → Tình mẫu tử khắp nơi , thiêng liêng và bất diệt 
Những hình ảnh 
 thiên nhiên trong 
bài thơ có ý 
nghĩa 
Tượng trưng 
cho những 
quyến rũ 
của cuộc 
đời; vừa 
diễn tả tình 
 mẹ con 
ngang tầm 
 vũ trụ. 
? Ngoài ý nghĩa ca ngợi tình mẹ con bài thơ còn có thể gợi cho ta suy ngẫm thêm điều gì nữa ? 
Cuộc sống con người thường gặp những cám dỗ. Muốn khước từ những cám dỗ đó, con người cần có chỗ dựa vững chắc như tình mẫu tử. 
Hạnh phúc không phải là cái gì xa xôi bí ẩn, hay do ai ban phát mà do chính mình tạo ra. 
Có lẽ cuộc đời mỗi con người là một cuộc hành trình dài. Từ những bước chập chững đầu đời cho đến cả mai sau hình bóng mẹ vẫn hằng dõi theo ta mãi. 
 Câu chuyện của em bé đã kéo chúng ta trở lại trong cái ngày xưa hồn nhiên bằng những trò chơi bên mẹ. Mẹ được ví như mặt trăng, biển cả. Đó là thiên nhiên lớn lao, là vũ trụ vĩnh hằng vô cùng vô tận. Còn con là mây, sóng bay cao, lan xa để mãi hát lên những lời tụng ca về mẹ. Mẹ là người mãi ở trong tim mỗi chúng ta. 
Văn bản MÂY VÀ SÓNG 
 - R. Ta-go - 
III. Tổng kết: 
Nêu nghệ thuật đặc sắc của bài thơ? 
1. Nghệ thu ật: 
 Bố cục bài thơ 2 phần giống nhau những không trùng lặp về ý và lời. 
 Hình ảnh thiên nhiên giàu ý nghĩa tượng trưng. 
Nêu ý nghĩa của bài thơ? 
2. Ý nghĩa: 
 Bài thơ ca ngợi ý nghĩa thiêng liêng của tình mẫu tử. 
SƠ ĐỒ TƯ DUY 
Bài hát ca ngợi 
về điều gì? 
 
IV. Luyện tập: 
Hãy viết một đoạn văn trình bày suy nghĩ của em về tình mẫu tử . 
Hướng dẫn về nhà 
1. Bài vừa học : 
 - Nắm được nội dung, nghệ thuật của văn bản. 
 - Viết đoạn văn cảm nhận của em về tình mẫu tử. 
2. Bài sắp học : “ Ôn tập về thơ ” 
- Hệ thống hoá kiến thức cơ bản về tác phẩm thơ hiện đại trong chương trình ngữ văn 9 
- Nắm được nội dung, nghệ thuật của các bài thơ 
- Đặc điểm và thành tựu thơ VN sau 1945.