Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 33+34: Văn bản Hoàng Lê Nhất thống chí (Ngô gia văn phái)

HOÀNG LÊ NHẤT THỐNG CHÍNgô gia văn pháiVăn bản – Tiết 33, 34I – TÌM HIỂUCHUNG1/ Tác giả: (sgk/70) Là một nhóm tác giả thuộc dòng họ Ngô Thì ở làng tả Thanh Oai , nay thuộc huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Tây. Trong đó hai tác giả chính là Ngô Thì Du và Ngô Thì Chí đều làm quan dưới triều Nguyễn.2/ Tác phẩm: (sgk/70) + Viết bằng chữ Hán + Là cuốn tiểu thuyết lịch sử chương hồi. Văn bản sgk trích hồi 14. + Phương thức biểu đạt: Tự sự kết hợp miêu tả, nghị luận.3/ Đại ý: Miêu tả chiến thắng lẫy lừng của vua Quang Trung và sự thất bại thảm hại của quân tướng nhà Thanh cùng số phận của bọn vua quan phản nước hại dân.II. TÌM HIỂU CHUNG:4/ Bố cục : 3 phần - Phần 1: Từ đầu .“Năm Mậu Thân 1788” →Nhận tin cấp báo, Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế, cầm quân ra Bắc. - Phần 2: “Vua Quang Trung....kéo vào thành”: →Cuộc hành quân thần tốc và những chiến thắng vẻ vang. - Phần 3 : Phần còn lại →Thảm bại của bè lũ bán nước, cướp nước.5/ Tóm tắt hồi thứ 14: Nghe tin quân Thanh kéo vào Thăng Long, Nguyễn Huệ, đang ở Phú Xuân, liền lên ngôi hoàng đế, lấy hiệu là Quang Trung, tiến quân ra Bắc Hà. Đến Nghệ An, vua cho tuyển mộ lính, ra lời phủ dụ họ. Đến Tam Điệp, 30 Tết, vua cho quân sĩ ăn Tết trước. Đêm mùng 3 tháng giêng đánh thắng Hà Hồi. Mồng 5 đánh Ngọc Hồi, quân Thanh đại bại.Trưa đó Quang Trung tiến binh vào Thăng Long. Tôn Sĩ Nghị trốn chạy, quân giặc tranh nhau qua cầu, cầu gãy, xác giặc làm nghẽn cả khúc sông. Vua tôi nhà Lê trốn chạy theo giặc sang Trung Quốc.1.Hình tượng người anh hùng Nguyễn Huệ.Khi Bắc Bình Vương đư­ợc tin cấp báo quân Thanh đã đến Thăng Long, Ông đã có phản ứng như thế nào ?Nghe tin: Giận lắm, họp tướng sĩ, định thân chinh cầm quân đi ngay.Khi mọi người đến họp đã khuyên Ông điều gì ? Ông đã hành động như thế nào ?Nghe lời tướng sĩ lên ngôi Hoàng đế, sau đó hạ lệnh xuất quân (25/12/1788 )Khi nghe mọi người đến họp khuyên Quang Trung đã có nghe lời tướng sĩ, lên ngôi Hoàng đế... Việc làm đó chứng tỏ Ông là con người như thế nào ?Thấu hiểu lẽ phải, có ý chí quyết tâm đánh đuổi quân xâm lược* Ngày 29 tháng 12 đến Nghệ An:Ngày 29 tháng 12 Quang Trung đến Nghệ An.Ông đã có những việc làm gì ?Cho mời Nguyễn Thiếp đến hỏi ý kiến.Kén lính ở Nghệ An và mở cuộc duyệt binh lớn.Sắp xếp đội ngũ và truyền cho quân sĩ ngồi nghe lệnh và dụ họ.Chỉ trong vòng ngày 29 Quang Trung làm đư­ợc bao nhiêu là việc lớn. Những việc làm đó cho thấy Ông là một người luôn hành động như thế nào ? Hành động mạnh mẽ, quyết đoán, xông xáo, nhanh gọn có chủ đích và rất quả quyết.II.Tìm hiểu văn bản :1.Hình ảnh người anh hùng Nguyễn Huệ : a. Hành động mạnh mẽ, quyết đoán, xông xáo, nhanh gọn có chủ đích và rất quả quyết : - Tế cáo trời đất ,lên ngôi hoàng đế. - Xuất binh ra Bắc. - Tuyển mộ quân lính. - Mở cuộc duyệt binh ở Nghệ An. - Phủ dụ tướng sĩ. - Định kế hoạch hành quân đánh giặc. - Vạch ra kế hoạch đối phó với nhà Thanh sau chiến thắng.b.Trí tuệ sáng suốt, nhạy bén.Quan sát lời chỉ dụ của vua Quang Trung với quân sĩ em thấy nội dung lời chỉ dụ nêu lên những gì ?Khẳng định chủ quyền đất nước.Nêu lên dã tâm của giặc phương Bắc.Tự hào về công lao đánh giặc ngoại xâm của cha ông.Tin tưởng vào chính nghĩa của cuộc hành binh diệt Thanh và kêu gọi quân sĩ đánh giặc.Ra kỷ luật đối với quân sĩ.Từ lời dụ quân sĩ trên em thấy tài năng nào của Nguyễn Huệ được bộc lộ ?Tài khích lệ quân sĩ.Trí tuệ sáng suốt và nhạy bén.Lời chỉ dụ của Quang Trung_Nguyễn Huệ* Ngµy 30 th¸ng 12 n¨m 1788Sau khi mở cuộc duyệt binh vào ngày 29 ở Nghệ An. Ngày hôm sau ( 30 Tết ) Quang Trung đã có quyết định gì ?Hạ lệnh xuất quân đến Tam Điệp.Mở tiệc khao quân.Xử trí hai tướng Sở và LânHoạch định kế sách đánh giặc và tính kế hoạch ngoại giao sau chiến tranh.Tại Tam Điệp, Quang Trung đã có những việc làm nào? Tối 30 Tết thì lên đường tiến quân ra Thăng Long.Tại Tam Điệp, Quang Trung đã xử trí 2 tướng Sở và Lân như thế nào ? Từ cách xử trí ấy nói với em về một con người có phẩm chất như thế nào ? Năng lực tiên đoán chính xác của một nhà quân sự có tài.Tầm nhìn xa trông rộng, một nhà chính trị có tư tưởng hòa bình.Nhạy bén, sáng suốt, độ lượng và công minh trong việc xét đoán bề tôi.Việc Quang Trung nói với tướng sĩ về kế hoạch ngoại giao với nhà Thanh sau chiến tranh cho thấy đây là một vị vua có tấm nhìn và tư tưởng như thế nào ?Hành động mở tiệc khao quân, cho quân ăn Tết trước và tối 30 Tết lập tức lên đường cùng lời hứa hẹn đón năm mới ở Thăng Long vào ngày mùng 7 Tết cho thấy năng lực đặc biệt nào ở vị vua này ?II.Tìm hiểu văn bản :1.Hình ảnh người anh hùng Nguyễn Huệ :II.Tìm hiểu văn bản :1.Hình ảnh người anh hùng Nguyễn Huệ : a. Hành động mạnh mẽ, quyết đoán, xông xáo, nhanh gọn có chủ đích và rất quả quyết :b.Trí tuệ sáng suốt, nhạy bén: - Trong việc phân tích tình hình thời cuộc. - Sáng suốt trong việc xét đoán và dùng người.c. Ý chí quyết thắng và tầm nhìn xa trông rộng: - “Chẳng qua mươi ngày có thể đuổi được người Thanh” - Tính sẵn kế hoạch ngoại giao sau chiến thắng.d. Tài dụng binh như thần: Vừa hành quân vừa đánh giặc mà vua Quang Trung định kế hoạch trong vòng 7 ngày, thực hiện kế hoạch sớm hơn 2 ngày.e. Hình ảnh vua Quang Trung lẫm liệt trong chiến trận:1. Hình ảnh anh hùng Nguyễn Huệ :e. Hình ảnh vua Quang Trung lẫm liệt trong chiến trận:- Đêm mồng 3 tháng giêng Kỷ Dậu (1789) đánh đồn Hà Hồi.- Mồng 5 tháng giêng đánh đồn Ngọc Hồi.-Trưa mồng 5:vua Quang Trung vào thành Thăng Long.→ Dưới sự lãnh đạo tài tình của vua Quang Trung quân ta đã đánh những trận thật hào hùng làm kẻ thù phải khiếp sợ.Nguyễn Huệ là người trí dũng văn võ song toànQua phần 1 hình ảnh vua Quang Trung được tái hiện lên bằng biện pháp nghệ thuật nào ?Các biện pháp nghệ thuật ấy nói với em về một vị vua như thế nào ?Kể bằng hành động, sự việc, lời nói cụ thể.Là một vị vua yêu nước, sáng suốt, có tài cầm quân.Nguyễn Huệ là người trí dũng văn võ song toàn1. Hình ảnh anh hùng Nguyễn Huệ :e. Hình ảnh vua Quang Trung lẫm liệt trong chiến trận:HOÀNG LÊ NHẤT THỐNG CHÍNgô gia văn pháiVăn bản – Tiết 34* Kỳ tài trong việc dùng binh- 25 tháng chạp xuất quân ở Phú Xuân (Huế).- 29 tháng chạp ra đến Nghệ An: duyệt binh, phủ dụ quân lính.- 30 tháng chạp đã ra đến Tam Điệp cách Huế 500 km.- Tối 30 tháng chạp lập tức lên đường ra Thăng Long- Mồng 3 tháng giêng tới làng Hà Hồi, hạ đồn Hà Hồi.- Chiều mùng 5 tháng giêng năm Kỉ Dậu, đoàn quân đã tiến vào kinh thành Thăng Long (vượt chỉ tiêu 2 ngày).- Hành quân xa nhưng quân đội vẫn chỉnh tề. QUANG TRUNGimdottyhionnaeisacoktnauqgnurtghuiyoodghaoddnygnthnhaomhcgodsanonysadho. Nghĩa quân nào đã giành thắng lợi trong trận đại phá quân Thanh?Trong trận Ngọc Hồi, quân ta ghép các mảnh ván và lấy cái gì quấn ở bên ngoài để làm lá chắn?Tên tướng giặc đã thắt cổ tự tử ở đồn Đống Đa?Năm 1789 theo âm lịch được gọi là năm gì?Mờ sáng mồng 5 tết năm Kỷ Dậu(1789), quân ta cùng một lúc đánh vào những đồn nào của địch?Tên một đô đốc chỉ huy quân ta vượt biển tiến vào Hải Dương?Đêm mồng ba tết năm Kỷ Dậu(1789), quân ta tấn công đồn nào?6.Đây là tên tướng giặc đã chỉ huy quân Thanh sang xâm lược nước ta năm 1788.Cuối năm 1788, hai mươi chín vạn quân nào kéo vào nước ta?1234875109GIẢI Ô CHỮ62/ Vì sao nghĩa quân Tây Sơn đã đánh thắng quânThanh?- Tinh thần chiến đấu dũng cảm của nghĩa quân Tây Sơn- Cuộc chiến đấu chính nghĩa được sự ủng hộ của nhân dân.- Tài chỉ huy của vua Quang Trung với chiến thuật tài tình, nắm vững thời cơ, phản công quyết liệt, hành quân thần tốc, tiến quân mãnh liệt .THẢO LUẬN NHÓM (5 PHÚT)1/ Chỉ ra những mưu kế nào đã giúp quân Tây Sơn đánh thắng giặc? - Bắt gọn quân do thám. - Đánh nghi binh. - Dùng đội quân cảm tử khiêng ván - Lùa voi dày đạp.2. Sự thảm hại của quân tướng nhà Thanh:- Tôn Sĩ Nghị: tên tướng bất tài, kiêu căng, tự mãn,chủ quan khinh địch. - Khi quân Tây Sơn đánh đến nơi... “sợ mất mật, ngựa không kịp đóng yên cương, người không kịp mặc áo giáp...nhằm hướng bắc mà chạy”- Sầm Nghi Đống tự thắt cổ chết. - Quân sĩ nghe tin hoảng hồn, tan tác bỏ chạỵ....Quân Thanh vượt sông Hồng hoảng sợ bỏ chạy về nước3 . Số phận của bọn vua tôi phản nước hại dân:-Vua Lê vội vã đưa Thái hậu ra ngoài chạy trốn theo.- Cướp thuyền đánh cá của dân đêm ngày đi gấp, luôn mấy ngày không ăn, nhờ viên thổ hào cho ăn, ở.-Đến cửa ải : nhìn nhau than thở, oán giận, chảy nước mắtTình cảnh khốn đốn, bi thảm THẢO LUẬN NHÓM (3 PHÚT)Ngòi bút tác giả miêu tả hai cuộc tháo chạy của quân tướng nhà Thanh và vua tôi Lê Chiêu Thống có gì khác biệt? Em hãy giải thích?Cuộc tháo chạy của quân Thanh:- Nhịp điệu nhanh, mạnh, hối hả.- Ngòi bút miêu tả khách quan, hàm chứa sự hả hê,sung sướng của người thắng trận trước sự thảm bại của bè lũ cướp nước.Cuộc tháo chạy của vua Lê- Nhịp điệu chậm hơn, tác giả dừng lại miêu tả tỉ mỉ những giọt nước mắt thương cảm của người thổ hào, nước mắt tủi hổ của vua Lê, cuộc tiếp đãi thịnh tình của kẻ bề tôi.- Âm hưởng có phần ngậm ngùi, chua xót.THẢO LUẬN NHÓM (2 PHÚT)Tại sao hai tác giả là quan lại nhà Lê, Nguyễn mà lại viết về Nguyễn Huệ một cách sinh động, lẫm liệt như vậy? - Các tác giả tôn trọng sự thật lịch sử. - Họ có ý thức tự hào dân tộc. - Tính cách của các nhà viết sử thời phong kiến. => Đó là điểm tiến bộ của các tác giả Ngô gia văn phái.LỄ HỘI ĐỐNG ĐAIII. Tổng kết: 1. Nghệ thuật:-Trình tự kể diễn biến các sự kiện lịch sử.- Nhân vật lịch sử với ngôn ngữ kể, tả chân thực, sinh động.- Giọng điệu trần thuật thích hợp với việc thể hiện thái độ của tác giả.2. Nội dung: Ghi lại hiện thực lịch sử hào hùng của dân tộc và hình ảnh người anh hùng Nguyễn Huệ qua chiến công thần tốc đại phá quân Thanh và số phận bi đát của vua Lê Chiêu Thống.HƯỚNG DẪN HỌC TẬP Ở NHÀ: - Học bài, thuộc ghi nhớ sgk/72 - Đọc , tóm tắt hồi thứ 14. - Nêu cảm nhận về hình ảnh anh hùng dân tộc Nguyễn Huệ - Quang Trung. - Chuẩn bị bài mới : Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga.IV.LUYỆN TẬP: Viết đọan văn ngắn miêu tả lại chiến công thàn tốc đại phá quân Thanh của vua Quang Trung từ tối 30 tết đến ngày mồng 5 tháng giêng năm Kỉ Dậu (1789)