Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tuần 24, Tiết 116: Văn bản: Sang thu (Hữu Thỉnh) - Phan Thị Mỹ Duyên

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ THĂM LỚP 
Chµo mõng c¸c thÇy , c« gi¸o 
GV: PHAN THỊ MỸ DUYÊN 
NĂM HỌC: 2022 - 2023 
TRƯỜNG THCS SUỐI DÂY – TÂN CHÂU 
KIỂM TRA MIỆNG: 
Câu 1 : Đọc thuộc lòng bài thơ “ Viếng lăng Bác”. Cho biết nội dung của bài thơ ấy? 8đ 
Câu 2 : Hôm nay chúng ta học bài gì? Của tác giả nào? 2đ 
Đáp án: Bài thơ thể hiện lòng thành kính và niềm xúc động sâu sắc của nhà thơ và của mọi người đối với Bác Hồ khi vào lăng viếng Bác. 
Đáp án : Sang thu – Hữu Thỉnh 
SANG THU 
 HỮU THỈNH 
Tuaàn 24 - Tieát 116 	 
Tiết 116 - SANG THU 
I. Đọc - hiểu văn bản 
 1. Tác giả, tác phẩm 
	 a . Tác giả 
- Hữu Thỉnh (1942) 
- Quê quán: Tam Dương - Vĩnh Phúc. 
- Thuộc thế hệ nhà thơ chống Mĩ. 
- Hữu Thỉnh viết nhiều và viết rất hay về những con người, cuộc sống ở nông thôn. 
- Phong cách thơ: nhẹ nhàng, sâu lắng, giàu cảm xúc. 
Tiết 116 - SANG THU 
I. Đọc - hiểu văn bản 
 1. Tác giả, tác phẩm 
	 a . Tác giả: 
 b. Tác phẩm: 
- Baøi thô (1977. 
In trong tập “ Từ chiến hào 
về thành phố”. 
Một số tập thơ nổi tiếng của ông 
Năm 1977, ông tham gia trại viết văn quân đội ở một làng ngoại ô Hà Nội (nay là Khương Hạ, Thanh Xuân, Hà Nội). Đất nước ta lúc này vừa trải qua chiến tranh, cuộc sống thanh bình đã trở lại. Trong cái mơ hồ phảng phất gió thu và lá thu đang ngả màu, nhà thơ đã trèo lên cây ổi chín vàng trong cả một vườn ổi bạt ngàn ở nơi này. Không có gì đặc hơn, sánh hơn cái màu, cái mùi ổi chín vàng nhuốm trong cái nắng vàng của mùa Thu.. Không gian cao vút, sâu thăm, yên tĩnh. 
Bài thơ bật lên từ đó, ngay khi nhà thơ còn ngồi trên cây ổi, những vần thơ được “được làm trong đầu” chứ chưa đụng chạm gì đến giấy bút. “Bài thơ hình thành rất nhanh và chính tôi cũng lấy rất làm tâm đắc nên thuộc lòng rồi “nhâm nhi” đọc suốt buổi không chán...”. 
Tiết 116 - SANG THU 
I. Đọc - hiểu văn bản 
 1. Tác giả, tác phẩm 
 2. Đọc – chú thích 
Bỗng nhận ra hương ổi 
Phả vào trong gió se 
Sương chùng chình qua ngõ 
Hình như thu đã về 
Sông được lúc dềnh dàng 
Chim bắt đầu vội vã 
Có đám mây mùa hạ 
Vắt nửa mình sang thu 
Vẫn còn bao nhiêu nắng 
Đã vơi dần cơn mưa 
Sấm cũng bớt bất ngờ 
Trên hàng cây đứng tuổi. 
Thể thơ: 5 chữ 
 Phương thức biểu đạt 
chính: Biểu cảm. 
3. Bố cục 
Tín hiệu sang thu. 
B ức tranh thiên 
nhiên lúc sang thu. 
Suy ngẫm của 
 tác giả. 
Gồm 3 phần. 
4. Nhan đề và mạch cảm xúc bài thơ. 
Ý nghĩa nhan đề bài thơ: 
Nhan đề sử dụng phép đảo ngữ. Tác giả đảo động từ «sang» lên trước danh từ «thu» để nhằm nhấn mạnh sự vận động, chuyển biến của đất trời cũng như sự vận động cảm xúc của con người trong giây phút giao mùa từ hạ sang thu . 
MẠCH CẢM XÚC 
Thiên nhiên sang thu 
Ngoại cảnh 
Suy ngẫm về đời người sang thu 
Tâm cảnh 
-> Lắng dần vào suy tư 
Tiết 116 - SANG THU 
I. Đọc - hiểu văn bản 
II. Phân tích văn bản: 
 1. Tín hiệu sang thu. 
 Khổ thơ 1: 
 Bỗng nhận ra h­ương ổi 
 Phả vào trong gió se 
 S­ương chùng chình qua ngõ 
 Hình như­ thu đã về 
h­ương ổi 
gió se 
S­ương chùng chình 
ngõ 
- Tín hiệu chuyển mùa: 
+ Hương ổi ( khứu giác) 
+ Gió se ( xúc giác) 
+ Sương chùng chình -> Nh ân hóa, t ừ láy ( thị giác). 
“Giữa tr ờ i đất mênh mang, giữa cái khoảnh khắc giao mùa kì lạ thì điều khiến cho tâm hồn tôi phải lay động, phải giật mình để nhận ra , đó chính là hương ổi. Với những người không làm thơ thì mùi hương đó gợi nhớ đến tuổi ấu thơ, gợi nhớ đến buổi chiều vàng với một dòng sông thanh bình, một con đò lững lờ trôi, những đàn trâu bò no cỏ giỡn đùa nhau và những đứa trẻ ẩn hiện trong triền ổi chín ven s ông . Nó giống như mùi bờ bãi, mùa con trẻ Hương ổi tự nó xốc thẳng vào những miền thơ ấu thân thiết trong tâm hồn chúng ta. Mùi hương đơn sơ ấy lại trở thành quý giá vì nó đã trở thành chiếc chìa khóa vàng mở thẳng vào tâm hồn mỗi người, có khi là cả một thế hệ ”. 
Tiết 116 - SANG THU 
I. Đọc - hiểu văn bản 
II. Phân tích văn bản: 
 1. Tín hiệu sang thu. 
 Khổ thơ 1: 
 Bỗng nhận ra h­ương ổi 
 Phả vào trong gió se 
 S­ương chùng chình qua ngõ 
 Hình như­ thu đã về 
Bỗng 
Hình 
- Cảm xúc : “ Bỗng , hình như ­”: cảm giác ngỡ ngàng, ngạc nhiên; mơ hồ, chưa rõ ràng, thu đến bất ngờ không hẹn trước. 
=> Nhà thơ cảm nhận sự biến đổi của đất trời lúc sang thu bằng một tâm hồn tinh tế, gắn bó với cuộc sống làng quê. 
Tiết 116 - SANG THU 
I. Đọc - hiểu văn bản 
II. Phân tích văn bản: 
 1. Tín hiệu sang thu. 
 2. Bức tranh thiên nhiên lúc sang thu. 
- Sông chảy chậm. 
Sông được lúc dềnh dàng 
Chim bắt đầu vội vã 
Có đám mây mùa hạ 
Vắt nửa mình sang thu 
Sông 
dềnh dàng 
Chim 
vội vã 
- Chim bay vội đi tránh rét 
->Nhân hóa, từ láy, tương phản. 
đám mây 
Vắt 
- Đám mây - vắt, sử dụng từ độc đáo, nhân hóa, một liên tưởng sáng tạo thú vị của tác giả. 
 «Mây mùa hạ thường chứa nhiều màu sắc, thậm chí là giông bão tựa hồ những ước mơ khao khát của tuổi trẻ... Tuy nhiên giữa ước mơ và thực tại là hai thế giới luôn đối lập nhau và chẳng phải ước mơ nào cũng thành hiện thực. Sự dang dở, sự mất mát là một hiện thực buộc chúng ta phải chấp nhận trong cuộc sống của mình. Ngay cả người lính cũng vậy. Rất nhiều đồng đội của tôi đã nằm lại ở tuổi còn rất trẻ, ở ngưỡng cửa của mùa đẹp nhất trong cuộc đời. Vì thế nên đám mây trong thơ ấy chỉ là «Vắt nửa mình sang thu» thôi, mùa còn lại đã trở thành kí ức...» 
 (Lời tự bạch) 
=> Cảm xúc giao mùa được tái hiện tinh tế , sống động. Cảm xúc say sưa, tâm hồn giao cảm với thiên nhiên của tác giả. 
Tiết 116 - SANG THU 
I. Đọc - hiểu văn bản 
II. Phân tích văn bản: 
 1. Tín hiệu sang thu. 
 2. Bức tranh thiên nhiên lúc sang thu. 
3. Suy ngẫm của tác giả. 
- Nghệ thuật: đảo ngữ, đối lậpphó từ chỉ mức độ( nắng – còn, mưa – vơi dần) => Hạ nhạt dần, thu rõ nét hơn. 
Vẫn còn bao nhiêu nắng 
Đã vơi dần cơn mưa 
Sấm cũng bớt bất ngờ 
Trên hàng cây đứng tuổi 
nắng 
mưa 
Vẫn còn 
Đã vơi 
 Nắng ----- mưa 
Vẫn còn ---- đã vơi 
- Nghĩa tả thực : sấm và hàng cây già lúc sang thu. 
Sấm: vang động bất thường của ngoại cảnh, cuộc đời. 
Hàng cây đứng tuổi: Con người từng tr ả i sẽ có bản lĩnh vững vàng hơn trước những tác động bất thường của ngoại cảnh, của cuộc đời . 
- Ý nghĩa ẩn dụ : 
HOẠT ĐỘNG NHÓM 5 PHÚT ( PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC) 
Có ý kiến cho rằng: “Hai câu th ơ cuối của khổ th ơ thứ ba vừa có tính tả thực, vừa chứa đựng nhiều hàm ý sâu xa.” 
 Em có đồng ý không? Vì sao? 
Sấm cũng bớt bất ngờ 
Trên hàng cây đứng tuổi 
Sấm 
hàng cây đứng tuổi 
Tiết 116 - SANG THU 
I. Đọc - hiểu văn bản 
II. Phân tích văn bản: 
 1. Tín hiệu sang thu. 
 2. Bức tranh thiên nhiên lúc sang thu. 
3. Suy ngẫm của tác giả. 
- Nghĩa tả thực: sấm và hàng cây lúc sang thu. 
- Nghĩa ẩn dụ: 
+ Sấm: vang động bất thường của ngoại cảnh, cuộc đời. 
+ Hàng cây đứng tuổi: Con người lớn tuổi, từng tr ả i. 
=> Khi con người từng tr ả i sẽ vững vàng hơn trước những tác động bất thường của ngoại cảnh, của cuộc đời . 
Tiết 116 - SANG THU 
I. Đọc - hiểu văn bản 
II. Phân tích văn bản: 
III. Tổng kết 
1. Nghệ thuật 
- Thể thơ năm chữ, âm điệu nhẹ nhàng, tha thiết. 
- Từ ngữ giàu hình ảnh gợi cảm. 
Nhân hoá, ẩn dụ, liên tưởng 
2. Nội dung 
- Những cảm nhận tinh tế của nhà thơ về vẻ đẹp của thiên nhiên trong khoảnh khắc giao mùa. 
- Qua đó bộc lộ tình yêu thiên nhiên tha thiết, sự quan tâm đến cuộc sống con người, đất nước của nhà thơ 
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM 
Câu 1: Nội dung chính của bài thơ Sang thu là gì? 
a. Thể hiện tình yêu quê hương, đất nước. 
b. Thể hiện tình yêu tha thiết với mùa thu quê hương. 
c Thể hiện những cảm nhận tinh tế về sự biến đổi của đất trời ở thời điểm giao mùa. c 
d. Thể hiện niềm tự hào của tác giả về vẻ đẹp của thiên nhiên lúc sang thu. 
Câu 2: Nhận xét nào sau đây phù hợp với nghệ thuật xây dựng hình ảnh của tác giả trong hai câu thơ “ Có đám mây mùa hạ - Vắt nữa mình sang thu ”? 
a. Hình ảnh chân thực, gợi cảm giàu sức tạo hình. 
c. Hình ảnh vừa hiện thực, mới lạ vừa giàu sức suy tưởng. 
b. Hình ảnh được xây dựng bằng trí tưởng tượng , phong phú sáng tạo, khơi gợi nhiều liên tưởng thú vị. 
4. TỔNG KẾT: 
5. HƯỚNG DẪN HỌC TẬP 
* Đối với bài học tiết này : 
- Học thuộc bài thơ. 
-Nắm vững những đặc sắc về nghệ thuật và nội dung của bài thơ 
- Bài tập: V iết một đoạn văn trình bày cảm nhận về tín hiệu sang thu qua khổ thơ đầu của bài Sang thu. (Từ gợi ý bài tập 2 phần b). 
- Tìm đọc những tác phẩm viết về mùa thu của Hữu Thỉnh và các nhà thơ khác. 
 * Đối với bài học tiết tiếp theo : Soạn bài “ Nói với con” của Y Phương 
 Yêu cầu: 
+ Trả lời các câu hỏi đọc hiểu văn bản. 
+ Cảm thụ về một hình ảnh, biện pháp nghệ thuật độc đáo trong bài thơ . 
 CHÚC QUÝ THẦY CÔ 
SỨC KHỎE VÀ THÀNH ĐẠT.