Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Văn bản: Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga (Trích Lục Vân Tiên - Nguyễn Đình Chiểu)

Giả sử em đi trên đường và bắt gặp một người đang gặp nguy hiểm 
(Ví dụ: bị cướp giật, bị bắt cóc, bạo lực , ) thì em sẽ làm gì? Vì sao em lại hành động như thế? 
Giả sử em đi trên đường và bắt gặp một người đang gặp nguy hiểm 
(Ví dụ: bị cướp giật, bị bắt cóc, bạo lực , ) thì em sẽ làm gì? Vì sao em lại hành động như thế? 
Trên trời có những vì sao có ánh sáng khác thường nhưng thoạt nhìn chưa thấy sáng, song càng nhìn càng sáng. Nguyễn Đình Chiểu – nhà thơ yêu nước vĩ đại của nhân dân miền Nam thế kỉ XIX – là một trong những ngôi sao như thế 
	Phạm Văn Đồng 
Hồ sơ tác giả tiêu biểu 
1822 - 1888 
 Tên 
 Quê hương 
 Năm sinh- mất 
 Gia đình 
Hồ sơ tác giả 
Quê nội: Thừa Thiên Huế, quê ngoại: Gia Định ( Hồ Chí Minh) 
Gia đình có truyền thống nho giáo 
Nguyên Đình Chiểu (Đồ Chiểu), tự Mạch Trạch, hiệu Trọng Phủ, Hối Trai 
TÌM HIỂU CHUNG 
 Tác giả 
a) cuộc đời 
I. 
1. 
TÌM HIỂU CHUNG 
 Tác giả 
a) cuộc đời 
I. 
1. 
1849 : Mẹ mất > bỏ thi > Chịu tang > bị mù > bị bội hôn 
 Trước 1859 
 Khi mất 
 Sau 1859 
Hồ sơ tác giả 
Tham gia cuộc kháng chiến chống Pháp 
Cánh đồng Ba Tri (Bến Tre)rợp trắng khăn tang 
1843 : Đỗ Tú Tài 
Bản thân 
Sau đó về Gia Định mở trường dạy học, bốc thuốc, sáng tác thơ văn 
Sáng tác thơ văn phục vụ kháng chiến 
Thực dân Pháp dụ dỗ => kiên quyết bất hợp tác 
Cuộc đời đau khổ bất hạnh nhưng là một người đầy nghị lực : vượt lên những éo le của số phận, trở thành thầy thuốc, thầy giáo, nhà văn có uy danh. Luôn sát cánh cùng phong trào yêu nước, đấu tranh giải phóng dân tộc. 
TÌM HIỂU CHUNG 
 Tác giả 
a) cuộc đời 
I. 
1. 
Lăng mộ cụ Đồ Chiểu ở Ba Tri (Bến Tre) 
TÌM HIỂU CHUNG 
 Tác giả 
b) sự nghiệp sáng tác 
I. 
1. 
Là nhà thơ lớn nhất của miền Nam Việt Nam trong nửa cuối thế kỉ XIX 
Nhân đạo và yêu nước 
Lấy văn chương làm vũ khí đánh giặc 
Vị trí 
Cảm hứng sáng tác 
Quan niệm sáng tác 
Một số tác phẩm: 
Trước khi thực dân Pháp xâm lược 
Truyền bá đạo lí làm người 
TÌM HIỂU CHUNG 
 Tác giả 
b) sự nghiệp sáng tác 
I. 
1. 
Là nhà thơ lớn nhất của miền Nam Việt Nam trong nửa cuối thế kỉ XIX 
Nhân đạo và yêu nước 
Lấy văn chương làm vũ khí đánh giặc 
Vị trí 
Cảm hứng sáng tác 
Quan niệm sáng tác 
Một số tác phẩm: 
Sau khi TDP xâm lược 
Cỗ vũ lòng yêu nước và tinh thần kháng chiến 
TÌM HIỂU CHUNG 
 Tác phẩm 
I. 
2. 
a) Truyện Lục Vân Tiên 
Thể loại: truyện thơ Nôm 
Thời gian sáng tác: khoảng đầu những năm 50 của thế kỉ XIX 
Hình thức lưu truyền: sinh hoạt văn hóa dân gian “kể thơ”, “nói thơ”, “hát” 
Dung lượng: 2082 câu thơ lục bát 
TÌM HIỂU CHUNG 
 Tác phẩm 
I. 
2. 
a) Truyện Lục Vân Tiên 
Nội dung 
Kể về cuộc đời Lục Vân Tiên- chàng trai hiếu nghĩa, văn võ tài toàn, trừ kẻ gian ác bảo vệ cuộc sống dân lành 
Thể hiện lí tưởng của Nguyễn Đình Chiều về người anh hùng nghĩa hiệp, trừ gian diệt bạo . 
Phản ánh khát vọng của nhân dân về lẽ công bằng, về sự chiến thắng của chính nghĩa trước gian tà 
Ý nghĩa 
TÌM HIỂU CHUNG 
 Tác phẩm 
I. 
2. 
b) Đoạn trích Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga 
Vị trí đoạn trích: 
Phần đầu truyện , kể vể câu chuyện Lục Vân Tiên đánh cướp cứu người trên đường đi thi. 
Bố cục: 
+ Phần 2: Đoạn còn lại (Cuộc trò chuyện giữa Lục Vân Tiên với Kiều Nguyệt Nga) 
+ Phần 1: 14 câu đầu (Lục Vân Tiên đánh bọn cướp) 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN 
1. Hình tượng Lục Vân Tiên 
Hoàn cảnh chiến đấu 
a) Lục Vân Tiên chiến đấu với bọn cướp Phong Lai 
Lục Vân Tiên đang trên đường đi thi thực hiện ước mơ khoa cử 
Giữa đường t hấy 
bọn cướp Phong Lai hung hãn 
Tạm hoãn hành trình => Ra tay cứu giúp người bị nạn 
Hoàn cảnh thử thách , làm sáng lên phẩm chất nghĩa hiệp của Lục Vân Tiên. 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN 
1. Hình tượng Lục Vân Tiên 
Hoàn cảnh chiến đấu 
a) Lục Vân Tiên chiến đấu với bọn cướp Phong Lai 
Em có nhận xét gì về hoàn cảnh chiến đấu của Lục Vân Tiên, qua đó em thấy Lục Vân Tiên có phẩm chất gì? 
Vân Tiên ghé lại bên đàng 
Bẻ cây làm gậy nhằm làng xông vô 
Kêu rằng bớ đảng hung đồ 
Chớ quen làm thói hồ đồ hại dân. 
1. Hình tượng Lục Vân Tiên 
a) Lục Vân Tiên chiến đấu với bọn cướp Phong Lai 
1. Hình tượng Lục Vân Tiên 
a) Lục Vân Tiên chiến đấu với bọn cướp 
“Bẻ cây làm gậy”; “Xông vô” 
=> Hành động có tính chất dứt khoát, mạnh mẽ, quyết liệt 
“Bớ đảng 
hung đồ ” 
Lời nói 
Hành động 
=> Lời nói d õng dạc, mạnh mẽ 
Hành động và lời nói thể hiện thái độ căm ghét, khinh bỉ lũ côn đồ 
1. Hình tượng Lục Vân Tiên 
a) Lục Vân Tiên chiến đấu với bọn cướp 
Phong Lai mặt đỏ phừng phừng:  Thằng nào dám tới lẫy lừng vào đây.  Trước gây việc dữ tại mầy,  Truyền quân bốn phía phủ vây bịt bùng. 
Vân Tiên tả đột hữu xông 
Khác nào Triệu Tử phá vòng Đương Giang 
Lâu la 4 phía vỡ tan 
Vội quăng gươm giáo tìm đàng chạy ngay 
Phong Lai chẳng kịp trở tay 
Bị Tiên một gậy thác rày thân vong 
1. Hình tượng Lục Vân Tiên 
a) Lục Vân Tiên chiến đấu với bọn cướp 
Tìm và nhận xét tương quan lực lượng giữa Vân Tiên và bọn cướp. 
Tìm những chi tiết miêu tả hình ảnh bọn cướp trước và sau trận chiến? Nhận xét về hình ảnh đó. 
Tìm chi tiết thể hiện hành động của Lục Vân Tiên trong trận chiến? Nhận xét hành động của LVT. 
Thảo luận nhóm 
Nhiệm vụ: Trả lời câu hỏi có trong PHT sau 
Thời gian: 3 phút 
Hình ảnh bọn cướp: 
Hình ảnh Lục Vân Tiên: 
Trước trận chiến: Quân bốn phía bủa vây 
Thái độ: “Mặt đỏ phừng phừng”, lời nói thách thức “Thằng nào vào đây”. 
Hung dữ, rất đông. 
Sau trận chiến: 4 phía vỡ tan ; Tháo chạy; thác rày thân vong. 
=> Thất bại thảm hại. 
 - Một mình => Dũng cảm. 
Hành động: 
+ Thành ngữ « tả đột hữu xông »: Người anh hùng chủ động, linh hoạt. 
+ Được so sánh với “ Triệu Tử phá vòng Đương Giang”. -> N âng cao tầm vóc Lục Vân Tiên 
=> Hành động mạnh mẽ, quyết liệt đã đánh bại lũ cướp Phong Lai. 
1. Hình tượng Lục Vân Tiên 
a) Lục Vân Tiên chiến đấu với bọn cướp 
=> Giữa vòng vây của cái ác, dũng khí, tài ba của người anh hùng Lục Vân Tiên hiện lên thật đẹp, rõ nét, sống động. Càng trong hiểm nguy, Nguyễn Đình Chiểu càng làm sáng lên ý chí, sức mạnh của Lục Vân Tiên. 
Bọn cướp Phong Lai – Thế mạnh vì rất đông 
Lục Vân Tiên – Yếu thế vì chỉ có một mình 
Đại diện cho kẻ xấu, gian tà 
Đại diện cho chính nghĩa 
THẤT BẠI 
CHIẾN THẮNG 
“Với lý do chính nghĩa, kẻ yếu sẽ chiến thắng kẻ mạnh ” 	Sophocles 
1. Hình tượng Lục Vân Tiên 
b) Lục Vân Tiên đối thoại với 
Kiều Nguyệt Nga 
Dẹp rồi lũ kiến chòm ong 
Hỏi : “ai than khóc ở trong xe nầy” 
* Khi vừa đánh tan bọn cướp 
- Lục Vân Tiên ân cần hỏi han. Hành động của chàng xuất phát từ tấm lòng nhân hậu , sự quan tâm dành cho những con người khi gặp tai ương. 
1. Hình tượng Lục Vân Tiên 
b) Lục Vân Tiên đối thoại với Kiều Nguyệt Nga 
« Khoan khoan ngồi đó chớ ra 
Nàng là phận gái ta là phận trai » 
* Khi vừa đánh tan bọn cướp 
Lục Vân Tiên rất tế nhị, hiểu và giữ đúng phép tắc Nho giáo. 
1. Hình tượng Lục Vân Tiên 
b) Lục Vân Tiên đối thoại với Kiều Nguyệt Nga 
* Khi Kiều Nguyệt Nga tỏ ý trả ơn 
Vân Tiên nghe nói liền cười 
“ Làm ơn há dễ trông người trả ơn 
Nay đà rõ đặng nguồn cơn 
Nào ai tính thiệt, so hơn làm gì 
Nhớ câu kiến nghĩa bất vi 
Làm người thế ấy cũng phi anh hùng”. 
1. Hình tượng Lục Vân Tiên 
b) Lục Vân Tiên đối thoại với Kiều Nguyệt Nga 
* Khi Kiều Nguyệt Nga tỏ ý trả ơn 
Nụ cười 
Lời nói 
 Lục Vân Tiên hành động như một nhiệm vụ của bản thân chứ không màng đến danh lợi, thể hiện quan niệm sống của người anh hùng: không chấp nhận cái xấu, cái ác hoành hành làm hại những con người vô tội 
Nụ cười của người quân tử, thể hiện sự tự nhiên và rộng lượng của một con người lương thiện. 
M ượn tư tưởng của người xưa “kiến nghĩa bất vi vô dũng dã” => Làm việc nghĩa không mong trả ơn 
Coi thường danh lợi 
1. Hình tượng Lục Vân Tiên 
Gan dạ, dũng cảm, nghĩa hiệp 
Trọng lễ nghĩa 
Có tấm lòng nhân hậu, 
Coi thường danh nghĩa 
Là hình mẫu lí tưởng về một trang nam nhi hào kiệt, 
 trừ gian diệt bạo, văn võ toàn tài 
2. Nhân vật Kiều Nguyệt Nga 
 Quê ở quận Tây Xuyên 
 Cha làm tri phủ miền Hà Khê 
 Đang trên đường đến gặp cha thì gặp nạn 
 Lai lịch, hoàn cảnh 
? Em có nhận xét gì về cách xưng hô của Kiều Nguyệt Nga? 
Thưa rằng: “ Tôi Kiều Nguyệt Nga, 
Con này tì tất tên là Kim Liên. 
Quê nhà ở quận Tây Xuyên, 
Cha làm tri phủ ở miền Hà Khê. 
Sai quân đem bức thơ về, 
Rước tôi qua đó định bề nghi gia. 
Làm con đâu dám cãi cha, 
Ví dầu ngàn dặm đàng xa cũng đành 
 Cách xưng hô: Tế nhị, dịu dàng, khiêm nhường. 
2. Nhân vật Kiều Nguyệt Nga 
 Trước xe quân tử tạm ngồi, 
Xin cho tiện thiếp lạy rồi sẽ thưa Hà Khê qua đó cũng gần,Xin theo cùng thiếp đền ân cho chàng. 
 Trước xe quân tử tạm ngồi, 
Xin cho tiện thiếp lạy rồi sẽ thưa Hà Khê qua đó cũng gần,Xin theo cùng thiếp đền ân cho chàng. 
2. Nhân vật Kiều Nguyệt Nga 
Hành động lễ nghĩa, biết ơn người cứu nạn 
? Em có nhận xét gì về hành động của Kiều Nguyệt Nga? 
Qua cách xưng hô và hành động của Kiều Nguyệt Nga ta thấy rằng nàng là người con gái truyền thống: gia giáo, nề nếp, đoan trang, có học thức, trọng ân nghĩa. 
2. Nhân vật Kiều Nguyệt Nga 
III. TỔNG KẾT 
2. NGHỆ THUẬT 
 Miêu tả nhân vật chủ yếu qua cử chỉ, hành động, lời nói. 
 Sử dụng ngôn ngữ mộc mạc, bình dị, gần với lời nói thông thường, mang màu sắc Nam bộ rõ nét . 
1. NỘI DUNG 
 Khắc hoạ những phẩm chất đẹp đẽ của hai nhân vật Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga. 
 Thể hiện khát vọng hành đạo giúp đời của tác giả 
Theo em cuộc sống hiện nay còn hiện hữu con người như Lục Vân Tiên Không? Ví dụ cụ thể? 
“Lục Vân Tiên” hiện hữu quanh ta 
Những tấm gương người tốt việc tốt, giúp đỡ người khác khi họ gặp khó khăn hoạn nạn 
Hay những con người có tấm lòng nhân ái 
“F0 cứu F0 ở TPHCM: Câu chuyện về những tấm lòng nhân ái” 
 Và còn những con người không ngại khó khăn trong cuộc chiến chống đại dịch Covid 
Hơn ai hết tinh thần “Lục Vân Tiên” ấy còn có thể hiện hữu trong mỗi chúng ta