Bài giảng môn Ngữ văn 9 - Văn bản: Cố hương (Lỗ Tấn)

Văn bản: 
CỐ HƯƠNG 
(Lỗ Tấn) 
LỖ TẤN (1881- 1936) 
nhà văn nổi tiếng Trung Quốc 
Từng có ý định và làm nhiều nghề 
Học ở trường đào tạo nhân viên hàng hải, học kĩ s ư hầm mỏ rồi chuyển sang học y 
Xem văn chương là 
phương thuốc chữa bệnh tinh thần cho quốc dân 
 Lỗ Tấn là một người rung động trước hiện thực của cuộc sống, một người biết yêu thương và căm giận. Ông yêu thương con người hết mức, ông căm ghét bọn bóc lột không cùng. Bởi vì nếu không yêu thương hết lòng, làm sao thấu hiểu được nỗi đau khổ đến trở thành "ngu dại" của một người đàn bà mất con ; làm sao thấy rõ những tình cảm chất phác, chân thật đến cảm động của những người bạn thuở thiếu thời nghèo xơ xác nơi quê cũ 
(Hoàng Trung Thông) 
 Chúng ta đọc văn Lỗ Tấn để biết yêu thêm cuộc đời này để biết làm đẹp hơn tâm hồn mình, thanh lọc trái tim bằng những điều tốt đẹp và cũng để lưu giữ mãi mãi trong nền văn học nhân loại một cái tên suốt đời viết cho hy vọng của con người. 
( Nguyễn Quân ) 
Tác phẩm của Lỗ Tấn 
Cố hương 
Dòng xúc cảm về thăm quê sau 20 năm 
In trong tập Gào thét (1923) 
BỐ CỤC: BA PHẦN 
Đoạn 1: Từ đầu đến “sinh sống”: Tâm trạng của “tôi” trên đường về “cố hương” 
Đoạn 2: Từ “Tinh mơ sáng hôm sau ” đến “Sạch trơn như quét”: Những ngày sống ở “cố hương” 
Đoạn 3: Còn lại: Tâm trạng của “tôi” trên đường rời xa “cố hương” 
HOÀN CẢNH VỀ QUÊ: 
“không quản trời lạnh giá” 
xa những hai ngàn dặm”, lại cách những “hơn hai mươi năm” 
 ý định là từ giã lần cuối cùng ngôi nhà cũ - nơi cả đại gia đình chúng tôi đời đời ở chung với nhau 
Nhiều mong chờ, hi vọng, lưu luyến 
TÂM TRẠNG TRÊN ĐƯỜNG VỀ QUÊ: 
Cảm thấy không vui, khá thất vọng vì quê cũ tiêu điều 
TÂM TRẠNG NHỮNG NGÀY Ở QUÊ: 
Nhận thấy quê cũ nghèo nàn 
Người mẹ có nỗi buồn thầm kín 
Kí ức tươi đẹp về Nhuận Thổ 
NHUẬN THỔ 
TRONG QUÁ KHỨ 
TRONG HIỆN TẠI 
Diện mạo 
Nhận thức 
Thái độ đối với "tôi" 
Ấn tượng của “tôi ” về Nhuận Thổ 
Mặt tròn trĩnh 
Da bánh mật 
Tay hồng hào, mập mạp 
Mũ lông chiên 
Đeo vòng bạc 
- Hiểu biết nhiều 
- Thân thiết, bình đẳng 
Một cậu bé khỏe mạnh, nhanh nhẹn, tháo vát, hiểu biết nhiều. 
Da vàng sạm, nếp răn sâu hoắm, mắt húp mọng 
- Tay thô kệch, nứt nẻ 
Như một pho tượng 
Mũ lông chiên rách tươm; áo bông mỏng dính 
- Đần độn 
- Cách bức 
 M ột ng ười nông dân già nua, nghèo khổ, đần độn, cam chịu. 
 Trên dưới 50 tuổi 
 Hình dáng như chiếc com- pa 
 Chân bé tí tẹo,lưỡng quyền cao,môi mỏng 
 Giọng nói the thé 
 Cử chỉ : Giật chiếc bí tất giắt vào lưng quần 
Hai Dương trong quá khứ 
- Là cô gái trẻ 
- “Nàng Tây Thi đậu phụ” 
- Mặt xoa phấn 
- Bán đậu phụ chạy 
 Là cô gái xinh xắn , có duyên bán hàng 
Hai Dương trong hiện tại 
 Xấu xí, kệch cỡm, chua ngoa, tham lam,trơ tráo 
Giống nhau: 
Nhuận Thổ 
Đần độn , cam chịu 
Hai Dương 
Đanh đá, chua ngoa, chụp giật,thay đổi về nhân cách. 
- Đều là những người nghèo khổ, cùng cực. 
Khác nhau: 
Tình nghĩa,tự trọng 
Nhận thấy sự đổi thay của thím Hai Dương: tôi đành ngậm miệng, đứng trầm ngâm 
Nhận thấy sự đổi thay của Nhuận Thổ : Tôi như điếng người đi. Thôi đúng rồi! Giữa chúng tôi đã có một bức tường khá dày ngăn cách. Thật là bi đát. 
Ngậm ngùi, chua xót, thất vọng 
1 
Phản ánh tình cảnh sa sút về 
mọi mặt của xã hội Trung Quốc đầu thế kỉ XX . 
2 
Chỉ ra những mặt tiêu cực nằm ngay trong tâm hồn, tính cách của bản thân người lao động. 
3 
Phân tích nguyên nhân và lên án các thế lực đã gây ra thực trạng đáng buồn ấy. 
NGUYÊN NHÂN 
Trên đường về quê 
Những ngày ở quê 
Trên đường rời quê 
Mong mỏi, 
phảng phất buồn	 
Buồn bã, đau xót 
Tin tưởng, 
hy vọng 
Cảnh vật 
tàn tạ 
Con người 
sa sút 
CỐ HƯƠNG 
1 
2 
3 
Bình tranh 
Chân dung nhà văn Lỗ Tấn 
( Đầu thế kỉ XX bọn đế quốc càng tranh giành nhau ảnh hưởng ở Trung Quốc, giúp cho một số quân phiệt gây nội chiến liên miên, tạo nên cảnh đục nước béo cò. Bọn địa chủ lại càng tăng cường bóc lột điạ tô, cho vay nặng lãi, đem sự tổn hại của chúng trút lên đầu người nông dân lao động. 
Xã hội Trung Hoa đầu thế kỉ XX 
TÂM TRẠNG TRÊN ĐƯỜNG RỜI QUÊ: 
Thuyền chúng tôi thẳng tiến. Trong hoàng hôn, những dãy núi xanh hai bên bờ sông đen sẫm lại, nối tiếp nhau chạy lùi về phía sau lái. 
Ngôi nhà cũ xa dần, phong cảnh làng cũ cũng mờ dần 
Tôi cảm thấy chung quanh tôi là bốn bức tường vô hình nhưng rất cao 
Hình ảnh đứa trẻ oai hùng tôi vốn nhớ rõ lắm, nhưng bây giờ bỗng nhiên mờ nhạt đi 
 nhưng lòng tôi không chút lưu luyến. 
 làm cho tôi vô cùng lẻ loi, ngột ngạt. 
 khiến tôi lại càng thêm ảo não. 
Không cách bức 
Không 
chạy vạy 
Không 
đần độn 
MONG ƯỚC VỀ HOÀNG- THỦY SINH 
Không 
tàn nhẫn 
Tôi đang mơ màng thì trước mắt tôi hiện ra cảnh tượng một cánh đồng cát, màu xanh biếc, cạnh bờ biển, trên vòm trời xanh đậm, treo lơ lửng một vừng trăng tròn vàng thắm. 
 Đã gọi là hi vọng thì không thể nói đâu là thực đâu là hư. Cũng giống như những con đường trên mặt đất; kì thực trên mặt đất vốn làm gì có đường. Người ta đi mãi thì thành đường thôi. 
HÌNH ẢNH CON ĐƯỜNG 
- Xuất hiện 80 lần trong hai tập truyện Gào thét và Bàng hoàng 
- Xuất hiện chín lần trong Cố hương 
ĐỔI MỚI 
ĐẤU TRANH 
KHÁT VỌNG 
NIỀM TIN VÀ HI VỌNG 
TIẾN BỘ 
 Lỗ Tấn từng nói: trên mặt đất vốn không có đường, đường là do con người giẫm nát chỗ không có đường mà tạo ra, là khai phá chỗ gai góc mà có. Bất kể gặp bao gian nan trắc trở, chúng ta cần bước tiếp, kiên định không nao núng hãy đứng vững trên mặt đất, gạt bỏ hết chông gai, tinh thần phấn chấn, đoàn kết phấn đấu, không ngừng tìm tòi và sáng tạo. Đó chính là cách kỉ niệm Lỗ Tấn hay nhất.  ( Giang Trạch Dân, phát biểu trong Lễ kỉ niệm 110 năm Ngày sinh Lỗ Tấn)  
NHÂN VẬT “TÔI” 
Thẳng thắn chỉ ra con đường đi tự thân cho dân tộc 
Buồn bã trước cảnh quê hương tiêu điều, xơ xác 
Thất vọng trước sự đổi thay của con người 
Phê phán hủ tục, lễ giáo phong kiến 
Phê phán sự ngu muội, cam chịu của nhân dân 
Hi vọng về sự đổi thay của quê hương 
Có tư tưởng tiến bộ, tình yêu quê hương tha thiết 
Ngôi kể thứ nhất 
Tạo tình huống 
Xen kẽ quá khứ- hiện tại 
Thủ pháp chiếu ứng, lặp lại 
1 
2 
3 
4 
ĐẦU 
CUỐI 
Về thăm quê trên con thuyền lúc chiều tối 
Rời quê trên con thuyền lúc hoàng hôn 
Một vầng trăng tròn, màu vàng thắm 
treo lơ lửng một vừng trăng tròn vàng thắm. 
 nói rõ đẹp ở chỗ nào thì thật không có hình ảnh ngôn ngữ nào diễn tả cho được”. 
Tôi cảm thấy tựa hồ tôi đã tìm ra quê hương tôi đẹp ở chỗ nào rồi” 
Thủ pháp chiếu ứng 
 Qua truyện ngắn, thông qua việc thuật lại chuyến về quê của nhân vật “tôi”, những rung cảm của “tôi” trước sự thay đổi của làng quê, đặc biệt là của Nhuận Thổ, Lỗ Tấn đã phê phán xã hội phong kiến, lễ giáo phong kiến và đặt ra con đường đi của nông dân và của toàn xã hội. 
DẶN DÒ: 
Nắm nội dung bài học. 
- Chuẩn bị ôn tập Tập làm văn 
- Tiết sau: Ôn tập chuẩn bị Kiểm tra học kì.