Bài giảng môn Ngữ văn 9 - Văn bản: Đoàn thuyền đánh cá (Huy Cận)

 TRƯỚC CÁCH MẠNG 
 Thơ ông trước Cách mạng 
luôn thấm đẫm nỗi buồn, nỗi sầu nhân thế. Ông thường bị ám ảnh bởi cái vô cùng vô tận của không gian và cái bơ vơ, 
bé nhỏ của con người trước thiên nhiên, vũ trụ. 
SAU CÁCH MẠNG 
 Thơ ông tràn đầy niềm vui, niềm tin yêu cuộc sống. Thiên nhiên vũ trụ trở nên khoáng đạt, hài hoà, gần gũi, thân thiết với con người ; con người trở thành chủ nhân của vũ trụ. 
Đoàn thuyền đánh cá 
 Mặt trời xuống biển như hòn lửa Sóng đã cài then, đêm sập cửa. Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi, Câu hát căng buồm cùng gió khơi. 
 Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng, Cá thu biển Đông như đoàn thoi Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng. Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi! 
 Thuyền ta lái gió với buồm trăng Lướt giữa mây cao với biển bằng, Ra đậu dặm xa dò bụng biển, Dàn đan thế trận lưới vây giăng.  
 Cá nhụ cá chim cùng cá đé, Cá song lấp lánh đuốc đen hồng, Cái đuôi em quẫy trăng vàng choé, Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long. 
 Ta hát bài ca gọi cá vào, Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao, Biển cho ta cá như lòng mẹ, Nuôi lớn đời ta tự buổi nào. 
 Sao mờ, kéo lưới kịp trời sáng, Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng, Vảy bạc đuôi vàng loé rạng đông, Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng. 
 Câu hát căng buồm với gió khơi, Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời. Mặt trời đội biển nhô màu mới Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi. 
Từ ngữ 
Hình ảnh 
Chú thích 
Loài cá cùng họ với cá thu, thân và má có vẩy nhỏ, màu trắng nhạt. 
Loài cá biển sống ở tầng mặt nước, thân dẹt hình thoi. 
Loài cá mình dẹt, vẩy lớn. 
Sống ở gần bờ, thân dày và dài, có nhiều vạch dọc thân hoặc các chấm màu đen và hồng. 
Thân dài, hơi dẹt. 
Còn gọi là cá bẹ, cùng họ với cá trích nhưng lớn hơn. 
Cá bạc 
Cá thu 
Cá chim 
Cá song 
Cá nhụ 
Cá đé 
Thể loại 
Phương thức biểu đạt 
 Kết hợp hài hoà 2 nguồn cảm hứng: 
 - Cảm hứng về thiên nhiên vũ trụ 
 - Cảm hứng về con người lao động 
Thơ 7 chữ 
Biểu cảm kết hợp với miêu tả. 
Cảm hứng chủ đạo 
Bố cục 
 3 phần: 
-Hai khổ đầu: Cảnh đoàn thuyền ra khơi lúc hoàng hôn 
-Bốn khổ giữa: cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển 
-Khổ cuối: cảnh đoàn thuyền đánh cá trở về. 
 ĐIỀN CÁC THÔNG TIN ĐỂ HOÀN THÀNH NỘI DUNG TRONG BẢNG SAU 
ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ 
HAI KHỔ ĐẦU 
 ( Khổ 1,2) 
BỐN KHỔ GIỮA 
(Khổ 3,4,5,6) 
Hoàng hôn 
Đêm trăng 
Bình minh 
KHỔ THƠ CUỐI 
(Khổ 7) 
Ra khơi 
Đánh cá trên biển 
Trở về 
(Theo hành trình ra khơi đánh cá – Trình tự không gian) 
( Theo sự vận động tuần hoàn của vũ trụ- Trình tự thời gian) 
 Mặt trời xuống biển như hòn lửa Sóng đã cài then, đêm sập cửa. Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi, Câu hát căng buồm cùng gió khơi. 
 Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng, Cá thu biển Đông như đoàn thoi Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng. Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi! 
 Thuyền ta lái gió với buồm trăng Lướt giữa mây cao với biển bằng, Ra đậu dặm xa dò bụng biển, Dàn đan thế trận lưới vây giăng.  
 Cá nhụ cá chim cùng cá đé, Cá song lấp lánh đuốc đen hồng, Cái đuôi em quẫy trăng vàng choé, Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long. 
 Ta hát bài ca gọi cá vào, Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao, Biển cho ta cá như lòng mẹ, Nuôi lớn đời ta tự buổi nào. 
 Sao mờ, kéo lưới kịp trời sáng, Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng, Vảy bạc đuôi vàng loé rạng đông, Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng. 
 Câu hát căng buồm với gió khơi, Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời. Mặt trời đội biển nhô màu mới Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi. 
Đoàn thuyền đánh cá 
 THẢO LUẬN NHÓM BÀN (3 phút) 
 1 , Đoàn thuyền đánh cá ra khơi trong thời gian và không gian nào? 
2, Nhận xét về nghệ thuật được sử dụng trong hai câu thơ: 
 “ Mặt trời xuống biển như hòn lửa 
 Sóng đã cài then, đêm sập cửa ” 
 Từ đó, em cảm nhận được cảnh thiên nhiên như thế nào? 
- So sánh độc đáo : Mặt trời - hòn lửa -> rực rỡ , huy hoàng . 
 - Nhân hóa, liên tưởng thú vị : Sóng là then cài, màn đêm là cánh cửa, 
 ->vũ trụ như ngôi nhà lớn bắt đầu nghỉ ngơi, thư giãn 
“ Mặt trời xuống biển như hòn lửa” 
Sóng đã cài then, đêm sập cửa”. 
- Động từ “cài”, “sập” diễn tả sự vận động nhanh chóng của không gian và thời gian, giờ phút nghỉ ngơi đã thực sự bắt đầu. 
=> Cảnh biển hoàng hôn đẹp, kì vĩ, tráng lệ, rực rỡ, huy hoàng, không gian rộng lớn khoáng đạt nhưng ấm áp, gần gũi , thân yêu như chính ngôi nhà của những người dân. Đó chính là sự giao hòa giữa con người với thiên nhiên, vũ trụ. 
-> Đoàn thuyền ra khơi như trở về với ngôi nhà thân quen của mình. 
“Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi 
Câu hát căng buồm cùng gió khơi.” 
Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng, 
Cá thu biển Đông như đoàn thoi 
Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng. 
Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi ! 
 “ Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng, Cá thu biển Đông như đoàn thoi” 
-Liệt kê : cá bạc, cá thu -> biển có rất nhiều loài cá đang chờ con người khai thác. 
-So sánh: “ như đoàn thoi ” -> cá nhiều như những con thoi trên khung dệt biển đêm 
-> Ngợi ca sự giàu có, trù phú, hào phóng của biển khơi. 
“Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng. Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi!” 
- Hình ảnh thơ đẹp : “ muôn luồng sáng” 
-> Vẻ đẹp lung linh, kỳ ảo của biển đêm. 
-Nhân hoá: “ dệt biển” , “ đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi !” 
-> Tiếng gọi thiết tha, trìu mến ->Khát vọng chinh phục biển cả, chinh phục thiên nhiên, mong ước đánh bắt được nhiều tôm cá. 
-> Niềm tự hào về vẻ đẹp của biển quê hương. 
-> Tiếng hát của họ đã thể hiện tâm hồn chan chứa niềm vui, phấn khởi, hăng say lao động. 
Hoàng hôn trên biển 
và đoàn thuyền ra 
 khơi đánh cá 
Nghệ thuật 
Nội dung 
So sánh, nhân hóa, ẩn dụ, liệt kê, 
 liên tưởng, giọng điệu vui tươi, tự hào. 
b út pháp lãng mạn 
- Hoàng hôn rực rỡ, huy hoàng, 
tráng lệ, gần gũi, ấm áp. 
-Biển giàu đẹp, lung linh, 
 kì diệu, lấp lánh ánh sáng. 
 Con người ra khơi với niềm 
hứng khởi, say mê và tinh thần 
lạc quan, yêu đời, y êu lao động, 
yêu biển quê hương. 
Ca ngợi thiên nhiên và con người lao động mới. 
Vận dụng 
 Viết đoạn văn nêu cảm nhận của em về hai khổ thơ đầu trong bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá” của Huy Cận. (BTVN) 
Tìm tòi, mở rộng 
 -Sưu tầm những bài thơ, bài hát viết về biển . 
-Tìm đọc một số bài thơ khác của nhà thơ Huy Cận trước và sau Cách mạng. 
Hướng dẫn tự học 
- Tiếp tục tìm hiểu cảnh đoàn thuyền đánh cá ở trên biển và khi trở về: 
+ Khung cảnh thiên nhiên 
+ Hình ảnh và hoạt động của con người 
+ Tình cảm của tác giả 
+Những đặc sắc nghệ thuật. 
- Sưu tầm những bài thơ, bài hát viết về biển.