Bài giảng môn Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 32: Miêu tả trong văn bản tự sự - Lê Thị Thanh

GIÁO VIấN: Lấ THỊ THANHTRƯỜNG THCS NGUYỄN HIỀN, NAM ĐỊNHTiết 32: MIấU TẢ TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ KIỂM TRA BÀI CŨ 1. Văn tự sự muốn hấp dẫn người đọc cần cú sự kết hợp với cỏc yếu tố nào khỏc? 2. Lấy một vớ dụ về một ngữ cảnh hay một vài cõu văn ngắn về sự kết hợp yếu tố miờu tả trong một văn bản đó học?Miờu tả trong văn bản tự sựTIẾT 32:Sự việc: Vua Quang Trung đỏnh chiếm đồn Ngọc Hồi.- Trong trận đỏnh đú, vua Quang Trung cho ghộp vỏn lại, cứ mười người khiờng một bức rồi tiến sỏt đồn Ngọc Hồi. Vua cưỡi voi đi đốc thỳc đại binh.- Vua Quang Trung hiện lờn trong chiến trận thật oai phong, lẫm liệt.	Vua Quang Trung lại truyền lấy sáu chục tấm ván, cứ ghép liền ba tấm làm một bức, bên ngoài lấy rơm dấp nước phủ kín, tất cả là hai mươi bức. Đoạn kén hạng lính khoẻ mạnh, cứ mười người khênh một bức, lưng giắt dao ngắn, hai mươi người khác đều cầm binh khí theo sau, dàn thành trận chữ “nhất”, vua Quang Trung cưỡi voi đi đốc thúc, mờ sáng ngày mùng 5 tiến sát đồn Ngọc Hồi. Quân Thanh nổ súng bắn ra, chẳng trúng người nào cả. Nhân có gió bắc, quân Thanh bèn dùng ống phun khói lửa ra, khói toả mù trời, cách gang tấc không thấy gì, hòng làm cho quân Nam rối loạn. Không ngờ trong chốc lát trời bỗng trở gió nam, thành ra quân Thanh lại tự làm hại mình. 	Vua Quang Trung liền gấp rút sai đội khiêng ván vừa che vừa xông thẳng lên trước. Khi gươm giáo của hai bên đã chạm nhau thì quăng ván xuống đất, ai nấy cầm dao ngắn chém bừa, những người cầm binh khí theo sau cũng nhất tề xông tới mà đánh.	Quân Thanh chống không nổi, bỏ chạy tán loạn giày xéo lên nhau mà chết. Tên Thái thú Điền Châu là Sầm Nghi Đống tự thắt cổ chết. Quân Tây Sơn thừa thế chém giết lung tung thây nằm đầy đồng, máu chảy thành suối, quân Thanh đại bại. 	 (Ngô gia văn phái, Hoàng Lê nhất thống chí)	Vua Quang Trung lại truyền lấy sáu chục tấm ván, cứ ghép liền ba tấm làm một bức, bên ngoài lấy rơm dấp nước phủ kín, tất cả là hai mươi bức. Đoạn kén hạng lính khoẻ mạnh, cứ mười người khênh một bức, lưng giắt dao ngắn, hai mươi người khác đều cầm binh khí theo sau, dàn thành trận chữ “nhất”, vua Quang Trung cưỡi voi đi đốc thúc, mờ sáng ngày mùng 5 tiến sát đồn Ngọc Hồi. Quân Thanh nổ súng bắn ra, chẳng trúng người nào cả. Nhân có gió bắc, quân Thanh bèn dùng ống phun khói lửa ra, khói toả mù trời, cách gang tấc không thấy gì, hòng làm cho quân Nam rối loạn. Không ngờ trong chốc lát trời bỗng trở gió nam, thành ra quân Thanh lại tự làm hại mình. 	Vua Quang Trung liền gấp rút sai đội khiêng ván vừa che vừa xông thẳng lên trước. Khi gươm giáo của hai bên đã chạm nhau thì quăng ván xuống đất, ai nấy cầm dao ngắn chém bừa, những người cầm binh khí theo sau cũng nhất tề xông tới mà đánh.	Quân Thanh chống không nổi, bỏ chạy tán loạn giày xéo lên nhau mà chết. Tên Thái thú Điền Châu là Sầm Nghi Đống tự thắt cổ chết. Quân Tây Sơn thừa thế chém giết lung tung thây nằm đầy đồng, máu chảy thành suối, quân Thanh đại bại. 	 (Ngô gia văn phái, Hoàng Lê nhất thống chí)Cỏc chi tiết miờu tảthể hiệnVẻ đẹp của hỡnh ảnh vua Quang TrungSự thắng lợi của quõn taSự thất bại của quõn Thanh - Vua Quang Trung cho ghép ván lại, cứ mưười ngưười khênh một bức, rồi tiến sát đến đồn Ngọc Hồi.- Quân Thanh bắn ra, không trúng ngưười nào, sau đó phun khói lửa.- Quân của vua Quang Trung khiêng ván nhất tề xông lên mà đánh.- Quân Thanh chống đỡ không nổi, tưướng nhà Thanh là Sầm Nghi Đống thắt cổ chết. Quân Thanh đại bại. 	Vua Quang Trung cho ghép ván lại, cứ mười người khênh một bức, rồi tiến sát đến đồn Ngọc Hồi. Quân Thanh bắn ra, không trúng người nào sau đó phun khói lửa. Quân của vua Quang Trung khiêng ván nhất tề xông lên mà đánh. Quân Thanh chống đỡ không nổi, tướng nhà Thanh là Sầm Nghi Đống thắt cổ chết. Quân Thanh đại bại.ẹoaùn vaờn:THẢO LUẬNThời gian: 4’1. So sỏnh tớnh cụ thể, sinh động, hấp dẫn của đoạn văn tự sự vừa tạo lập với đoạn trớch và giải thớch?2. Từ đú, nhận xột về vai trũ của việc sử dụng cỏc yếu tố miờu tả trong đoạn trớch?*Gợi ý 1: Nếu chỉ kể lại sự việc như đoạn văn vừa tạo lập thỡ nhõn vật vua Quang Trung cú nổi bật khụng? Trận đỏnh cú sinh động khụng? Tại sao? Đoạn văn trớch nhờ yếu tố nào mà hấp dẫn, sinh động? 	Vua Quang Trung lại truyền lấy sáu chục tấm ván, cứ ghép liền ba tấm làm một bức, bên ngoài lấy rơm dấp nước phủ kín, tất cả là hai mươi bức. Đoạn kén hạng lính khoẻ mạnh, cứ mười người khênh một bức, lưng giắt dao ngắn, hai mươi người khác đều cầm binh khí theo sau, dàn thành trận chữ “nhất”, vua Quang Trung cưỡi voi đi đốc thúc, mờ sáng ngày mùng 5 tiến sát đồn Ngọc Hồi. Quân Thanh nổ súng bắn ra, chẳng trúng người nào cả. Nhân có gió bắc, quân Thanh bèn dùng ống phun khói lửa ra, khói toả mù trời, cách gang tấc không thấy gì, hòng làm cho quân Nam rối loạn. Không ngờ trong chốc lát trời bỗng trở gió nam, thành ra quân Thanh lại tự làm hại mình. 	Vua Quang Trung liền gấp rút sai đội khiêng ván vừa che vừa xông thẳng lên trước. Khi gươm giáo của hai bên đã chạm nhau thì quăng ván xuống đất, ai nấy cầm dao ngắn chém bừa, những người cầm binh khí theo sau cũng nhất tề xông tới mà đánh.	Quân Thanh chống không nổi, bỏ chạy tán loạn giày xéo lên nhau mà chết. Tên Thái thú Điền Châu là Sầm Nghi Đống tự thắt cổ chết. Quân Tây Sơn thừa thế chém giết lung tung thây nằm đầy đồng, máu chảy thành suối, quân Thanh đại bại. (Ngô gia văn phái, “Hoàng Lê nhất thống chí”)Vua Quang Trung cho ghép ván, cứ mưười ngưười khiêng một bức, rồi tiến sát đến đồn Ngọc Hồi. Quân Thanh bắn ra, không trúng ngưười nào sau đó phun khói lửa. Quân của vua Quang Trung khiêng ván nhất tề xông lên mà đánh. Quân Thanh chống đỡ không nổi, tưướng nhà Thanh là Sầm Nghi Đống thắt cổ chết. Quân Thanh đại bại- Đoạn văn bị lưược bỏ yếu tố miêu tả trở nên thiếu sinh động, khô khan, kém hấp dẫn vì chỉ đơn giản kể lại sự việc, nghĩa là mới trả lời câu hỏi: sự việc gì đã xảy ra?- Đoạn văn trích trong “Hoàng Lê nhất thống chí” nhờ có yếu tố miêu tả mà trận đánh của vua Quang Trung đưược tái hiện cụ thể, sinh động, hấp dẫn, nghĩa là đã trả lời đưược cả câu hỏi: sự việc ấy diễn ra nhưư thế nào?- Cỏc yếu tố miờu tả gúp phần tạo nền, tạo tỡnh huống làm cho cõu chuyện thờm hấp dẫn và sinh động.ĐÁP ÁN	Vua Quang Trung lại truyền lấy sáu chục tấm ván, cứ ghép liền ba tấm làm một bức, bên ngoài lấy rơm dấp nước phủ kín, tất cả là hai mươi bức. Đoạn kén hạng lính khoẻ mạnh, cứ mười người khênh một bức, lưng giắt dao ngắn, hai mươi người khác đều cầm binh khí theo sau, dàn thành trận chữ “nhất”, vua Quang Trung cưỡi voi đi đốc thúc, mờ sáng ngày mùng 5 tiến sát đồn Ngọc Hồi. Quân Thanh nổ súng bắn ra, chẳng trúng người nào cả. Nhân có gió bắc, quân Thanh bèn dùng ống phun khói lửa ra, khói toả mù trời, cách gang tấc không thấy gì, hòng làm cho quân Nam rối loạn. Không ngờ trong chốc lát trời bỗng trở gió nam, thành ra quân Thanh lại tự làm hại mình. 	Vua Quang Trung liền gấp rút sai đội khiêng ván vừa che vừa xông thẳng lên trước. Khi gươm giáo của hai bên đã chạm nhau thì quăng ván xuống đất, ai nấy cầm dao ngắn chém bừa, những người cầm binh khí theo sau cũng nhất tề xông tới mà đánh.	Quân Thanh chống không nổi, bỏ chạy tán loạn giày xéo lên nhau mà chết. Tên Thái thú Điền Châu là Sầm Nghi Đống tự thắt cổ chết. Quân Tây Sơn thừa thế chém giết lung tung thây nằm đầy đồng, máu chảy thành suối, quân Thanh đại bại. (Ngô gia văn phái, “Hoàng Lê nhất thống chí”)Vua Quang Trung cho ghép ván, cứ mười người khiêng một bức, rồi tiến sát đến đồn Ngọc Hồi. Quân Thanh bắn ra, không trúng người nào sau đó phun khói lửa. Quân của vua Quang Trung khiêng ván nhất tề xông lên mà đánh. Quân Thanh chống đỡ không nổi, tướng nhà Thanh là Sầm Nghi Đống thắt cổ chết. Quân Thanh đại bại Trong văn tự sự, miờu tả dựng để tỏi hiện cụ thể, chi tiết cảnh vật, nhõn vật và sự việc. Tỏc dụng: tạo cho cõu chuyện thờm sinh động, hấp dẫn và gợi cảm.Phương thức miờu tả thường bị chi phối bởimục đớch kể chuyện: tả cảnh, tả người, tả vật Trong văn tự sự, yếu tố tự sự đúng vai trũ chủ đạo cũn miờu tả chỉ đúng vai trũ bổ trợ.Yếu tố miờu tả thường được thể hiện qua những từ ngữ giàu sức gợi hỡnh, gợi cảm như: từ lỏy, cỏc biện phỏp tu từ LƯUí Vân xem trang trọng khác vời,Khuôn trăng đầy đặn nét ngài nở nang. Hoa cười ngọc thốt đoan trang,Mây thua nước tóc tuyết nhường màu da. Kiều càng sắc sảo mặn mà,So bề tài sắc lại là phần hơn: Làn thu thuỷ nét xuân sơn,Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh. (Truyện Kiều – Nguyễn Du)Chỉ ra cỏc yếu tố miêu tả trong đoạn thơ sau và phân tích giá trị của những yếu tố đó?BÀI TẬP VẬN DỤNG* Gợi ý: 1. Chỉ ra yếu tố miờu tả trong đoạn thơ. 2. Trong đoạn trớch, đại thi hào Nguyễn Du đó sử dụng cỏc biện phỏp nghệ thuật gỡ để miờu tả hai bức chõn dung chị em Thỳy Kiều?  Nghệ thuật miờu tả ấy đem lại những giỏ trị nào trong việc thể hiện nội dung của “Truyện Kiều”? Vân xem trang trọng khác vời,Khuôn trăng đầy đặn nét ngài nở nang. Hoa cười ngọc thốt đoan trang,Mây thua nước tóc tuyết nhường màu da. Kiều càng sắc sảo mặn mà,So bề tài sắc lại là phần hơn: Làn thu thuỷ nét xuân sơn,Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh. (Truyện Kiều – Nguyễn Du) Chỉ ra các yếu tố miêu tả trong đoạn thơ sau và phân tích giá trị của những yếu tố đó?BÀI TẬP VẬN DỤNG	* GỢI í TRẢ LỜI: - Nguyễn Du đó sử dụng bỳt phỏp ước lệ tượng trưng, lấy vẻ đẹp thiờn nhiờn mõy, tuyết, trăng, hoa, nỳi, ngọc miờu tả vẻ đẹp của con người, kết hợp với sử dụng cỏc biện phỏp so sỏnh, ẩn dụ, nhõn húa để vẽ nờn hai bức chõn dung tuyệt sắc của hai chị em. Thỳy Võn hiện lờn với vẻ đẹp phỳc hậu, đoan trang, quý phỏi. Vẻ đẹp của Thỳy Kiều cú phần vượt trội hơn hẳn Thỳy Võn ở sự sắc sảo, tinh anh của trớ tuệ, mặn mà của tõm hồn. Đú là vẻ đẹp của một tuyệt thế giai nhõn, khuynh thành khuynh quốc. Bức chõn dung Thỳy Võn, Thỳy Kiều cũn là bức chõn dung tớnh cỏch, số phận của hai nhõn vật. Vẻ đẹp của Thỳy Võn được thiờn nhiờn ờm đềm chấp nhận chắc chắn sẽ cú cuộc đời bỡnh yờn, hạnh phỳc. Thỳy Kiều cú vẻ đẹp khiến cho tạo húa phải hờn ghen, đố kị chắc chắn cuộc đời sẽ gặp nhiều ộo le, bất hạnh. Thể hiện tiếng núi ngợi ca, trõn trọng người phụ nữ, một biểu hiện của giỏ trị nhõn đạo trong “Truyện Kiều” Bài tập 1: (SGK/92) Tỡm yếu tố tả cảnh,tả người trong đoạn trớch “Cảnh ngày xuõn”. Phõn tớch giỏ trị củanhững yếu tố miờu tả ấy trong việc thể hiện nội dung của đoạn trớch?Bài tập 2: (SGK/92) Dựa vào đoạn trớch “Cảnh ngày xuõn” hóy viết một đoạn văn kể về việc chị em Thỳy Kiều đi chơi trong ngày Thanh minh. Trong khi kể, chỳ ý vận dụng cỏc yếu tố miờu tả để tả cảnh ngày xuõn.* Hướng dẫn làm bài tập 2 (SGK/92) Xỏc định nội dung của đoạn văn:+ Nhõn vật, sự việc, phong cảnh, diễn biến cuộc du xuõn. + Chỳ ý dựa vào những hỡnh ảnh gợi tả ở đoạn trớch để miờu tả về cảnh đẹp ngày xuõn, khung cảnh chơi xuõn nhộn nhịp, cảnh chiều tà, dỏng vẻ của chị em Thuý Kiều khi chuẩn bị ra về, Ngày xuân con én đưa thoi,Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi. Cỏ non xanh tận chân trời,Cành lê trắng điểm một vài bông hoa. Thanh minh trong tiết tháng ba,Lễ là tảo mộ hội là đạp thanh. Gần xa nô nức yến anh,Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân. Dập dìu tài tử giai nhân,Ngựa xe như nước áo quần như nêm.Ngổn ngang gò đống kéo lên,Thoi vàng vó rắc tro tiền giấy bay. Tà tà bóng ngả về tây,Chị em thơ thẩn dan tay ra về. Bước dần theo ngọn tiểu khê,Lần xem phong cảnh có bề thanh thanh. Nao nao dòng nước uốn quanh,Dịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang. CẢNH NGÀY XUÂN(Trớch “Truyện Kiều” – Nguyễn Du)- Bằng nghệ thuật chấm phỏ, chọn lọc cỏc hỡnh ảnh tiờu biểu, đặc sắc của thiờn nhiờn mựa xuõn, kết hợp với cỏc biện phỏp tu từ so sỏnh ẩn dụ, nhõn húa, hoỏn dụ, cỏc từ lỏy, nhà thơ đó khắc họa rừ nột vẻ đẹp trong trẻo, khoỏng đạt, đầy sức sống của khung cảnh thiờn nhiờn mựa xuõn trong Tết Thanh minh.Con người trong cảnh hiện lờn cũng thật rộn ràng, đụng vui, nụ nức đi lễ hội du xuõn. => Qua đú, gợi lờn khung cảnh tươi sỏng phự hợp với xó hội và khụng gian văn húa của nhõn vật trong ngày hội.* Hướng dẫn làm bài tập 2 (SGK/92) Xỏc định nội dung của đoạn văn:+ Nhõn vật, sự việc, phong cảnh, diễn biến cuộc du xuõn. + Chỳ ý dựa vào những hỡnh ảnh gợi tả ở đoạn trớch để miờu tả về cảnh đẹp ngày xuõn, khung cảnh chơi xuõn nhộn nhịp, cảnh chiều tà, dỏng vẻ của chị em Thuý Kiều khi chuẩn bị ra về, 	Đoạn văn tham khảo:	Nhõn tiết Thanh minh, chị em Thỳy Kiều cựng nhau đi tảo mộ và du xuõn. Cảnh ngày xuõn thật là đẹp. Từng đàn chim ộn bay đi bay lại nhịp nhàng trờn bầu trời như chiếc thoi đưa. Những bói cỏ khụ hộo được hồi sinh phủ lờn một màu xanh tớt tắp tận chõn trời. Trờn cành điểm xuyết vài bụng hoa lờ trắng muốt thanh khiết như một thứ trang sức tuyệt đẹp tụ điểm cho mựa xuõn. Cỏ xanh, hoa lờ trắng như hũa làm một tạo nờn bức tranh thiờn nhiờn mựa xuõn thật trong sỏng, tinh khụi, tràn đầy sức sống. Mọi người đi chơi xuõn đụng vui, tấp nập. Cụ gỏi nào cũng sắm cho mỡnh một bộ quần ỏo thật đẹp, thật sang để đi trẩy hội. Những trai tài, gỏi sắc rớu rớt như chim yến, chim oanh. Ngựa xe qua lại đụng đỳc, nhộn nhịp. Chị em Thỳy Kiều cựng hũa mỡnh vào khụng khớ đú. Đi chơi xuõn nhưng mọi người khụng quờn những đó khuất. Họ đốt vàng vú, rắc tiền giấy hi vọng người đó khuất cũng sẽ được hưởng cuộc sống no ấm, hạnh phỳc ở thế giới bờn kia Búng chiều đó ngả về tõy, chị em Thỳy Kiều thơ thẩn dắt tay nhau ra về trong khung cảnh thiờn nhiờn ờm đềm, thanh thanh của buổi chiều xuõn. Chõn bước đi mà lũng cũn luyến tiếc buổi du xuõn. * Nắm đưược vai trò của yếu tố miêu tả trong văn bản tự sự.* Làm bài tập 3 (SGK/92).* Chuẩn bị viết bài tập làm văn số 2.HƯỚNG DẪN HỌC BÀI