Bài giảng môn Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 53+54: Bếp lửa - Bạch Thị Thảo

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ THĂM LỚPNGỮ VĂN 9Giáo viên: Bạch Thị Thảo.Trường : THCS Đạ LongKIỂM TRA BÀI CŨQuan sát các hình 1,2,3 và cho biết mỗi hình trên liên quan đến tên bài thơ và tác giả nào chúng ta đã học? Hãy đọc thuộc bài thơ em thích? H1H2H3* HOẠT ĐỘNG 1: KHỞI ĐỘNGTiết 53+54: BẾP LỬA (Bằng Việt)2. HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨCTác giả Bằng Việt Tên thật: Nguyễn Việt Bằng Sinh năm 1941 – Thạch Thất - Hà Tây - Thuộc thế hệ các nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ Phong cách thơ :trầm lắng suy tư, mượt mà trong sáng. * Tác phẩm chính: Hương cây - Bếp lửa . Bếp lửa khoảng trời.- Sáng tác năm 1963, khi đó tác giả đang là sinh viên học Luật ở nước ngoài.- Bài thơ trích trong tập “ Hương cây – Bếp lửa” ( in năm 1968 ).. “Những năm đầu theo học Luật tại đây tôi nhớ nhà kinh khủng.Tháng 9 ở bên đó trời se se lạnh, buổi sáng sương khói thường bay mờ mờ mặt đất, ngoài cửa sổ, trên các vòm cây, gợi nhớ cảnh mùa đông ở quê nhà. Mỗi buổi dậy sớm đi học, tôi hay nhớ đến khung cảnh một bếp lửa thân quen, nhớ lại hình ảnh bà nội lụi cụi dậy sớm nấu nồi xôi, luộc củ khoai củ sắn cho cả nhà”. Nhà thơ Bằng Việt trả lời phỏng vấn hoàn cảnh và cảm xúc khi viết bài thơBẾP LỬAMột bếp lửa chờn vờn sương sớmMột bếp lửa ấp iu nồng đượmCháu thương bà biết mấy nắng mưa.Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói Năm ấy là năm đói mòn đói mỏiBố đi đánh xe khô rạc ngựa gầyChỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháuNghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay!Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửaTu hú kêu trên những cánh đồng xaKhi tu hú kêu bà còn nhớ không bàBà hay kể chuyện những ngày ở HuếTiếng tu hú sao mà tha thiết thế!Mẹ cùng cha công tác bận không vềCháu ở cùng bà, bà bảo cháu ngheBà dạy cháu làm, bà chăm cháu họcNhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọcTu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bàKêu chi hoài trên những cánh đồng xa?Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụiHàng xóm bốn bên trở về lầm lụiĐỡ đần bà dựng lại túp lều tranhVẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh:“ Bố ở chiến khu bố còn việc bốMày có viết thư chớ kể này kể nọCứ bảo nhà vẫn được bình yên”Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhenMột ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵnMột ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng .Lận đận đời bà biết mấy nắng mưaMấy chục năm rồi đến tận bây giờBà vẫn giữ thói quen dậy sớmNhóm bếp lửa ấp iu nồng đượmNhóm niềm yêu thương khoai sắn ngọt bùiNhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vuiNhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏÔi kì lạ và thiêng liêng – bếp lửa!Giờ cháu đã đi xa có ngọn khói trăm tàuCó lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngảNhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhởSớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?	( Bằng Việt)- Đinh ninh: ở đây có nghĩa là nhắc đi nhắc lại cho người khác nắm chắc, nhớ chăc.- Chiến khu: Vùng căn cứ của lực lượng cách mạng hay lực lược kháng chiếnPhần 1: Từ đầu ...nắng mưa Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn cảm xúc nhớ bà.Phần 2: Tiếp ...dai dẳngDòng hồi tưởng kỉ niệm thời thơ ấu bên bà.Phần 3: Tiếp ...bếp lửa Suy ngẫm về cuộc đời bàPhần 4: còn lạiNiềm thương nhớ bà. Một bếp lửa chờn vờn sương sớmMột bếp lửa ấp iu nồng đượmCháu thương bà biết mấy nắng mưa.*THẢO LUẬN NHÓM .- Xác định các hình ảnh được nhắc đến trong ba câu thơ đầu.- Chỉ ra các yếu tố nghệ thuật được sử dụng để diễn tả các hình ảnh ấy , ba câu thơ thể nội dung gì?- Hình ảnh: bếp lửa bà-NT: + Điệp ngữ “một bếp lửa” +Từ láy “chờn vờn”, “ấp iu” + Phương thức biểu cảm trực tiếp với phép tu từ ẩn dụ “biết mấy nắng mưa”=> Hình ảnh bếp bình dị, thân thuộc; người bà vất vả, lo toan và đầy tình yêu thương, gợi nỗi nhớ về bà và tình bà cháuMột bếp lửa chờn vờn sương sớmMột bếp lửa ấp iu nồng đượmCháu thương bà biết mấy nắng mưa.- Điệp ngữ: Một bếp lửa -> gần gũi,bình dị.- Từ láy: + “chờn vờn” miêu tả hình ảnh ngọn lửa mới nhóm như mờ ảo trong màn sương sớm . Đồng thời còn gợi cái mờ mờ của ký ức tuổi thơ theo thời gian.+ “ấp iu” gợi nhớ đến bàn tay kiên nhẫn,nâng niu, khéo léo và tấm lòng chi chút của bà.- Thành ngữ, cách nói ẩn dụ: biết mấy nắng mưa -> sự vất vả của cuộc đời bà.=>Bếp lửa khơi nguồn cho dòng hồi tưởng cảm xúc về bà. Bếp lửa bình dị, thân thuộc; người bà vất vả, lo toan và đầy tình yêu thương.“Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay”!“Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy”Hãy tìm những câu thơ có liên quan đến hình ảnh này?ĐOẠN PHIM NẠN ĐÓI NĂM ẤT DẬU“Năm Ất Dậu tháng ba còn nhớ mãi  Giống Lạc Hồng cực trải lắm đau thương!  Những thây ma thất thểu đầy đường, Rồi gục ngã không đứng lên vì đói”c1. Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn cảm xúc.c2. Những hồi tưởng về bà và tình bà cháu. * Kỉ niệm năm 4 tuổiĐói mòn, đói mỏi: hình ảnh tả thực, miêu tả rõ nét nhất về nạn đói.Mùi khói: khói hun nhèm mắt, sống mũi còn cay.->Tuổi thơ có nhiều nhọc nhằn thiếu thốn, vất vả, gian nan, đói khổ nhưng hạnh phúc vì có bà và có bàn tay bà chăm sóc.Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói,Năm ấy là năm đói mòn đói mỏiBố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy.Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháuNghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay !Em hãy cho biết trong hồi tưởng của người cháu những kỷ niệm nào về tình bà cháu đã được gợi lại?Kỉ niệm khi cháu lên 4 tuổi có gì đáng chú ý?Những hình ảnh đó gợi lại tuổi thơ như thế nào của tác giả?1945 –Nhật BảnA1950 – Trung Quốc B1954 – Đứcc1963 – Nga ( Liên Xô cũ) DCâu 1012345Hết giờ Bài thơ ‘ Bếp Lửa’ được tác giả sáng tác vào năm nào, ở đâu?3: HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬPChính HữuAPhạm Tiến DuậtBHuy CậncBằng Việt DCâu 2012345Hết giờ Tên tác giả viết bài thơ ‘ Bếp Lửa’ ?3: HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬPBài thơ ‘ Bếp lửa’ thuộc thể thơ nào?Thất ngôn tứ tuyệtA Thơ lục bátB Thơ tự do c Thơ ngũ ngônDHết giờ012345Câu 3Bếp lửa thân thuộc, gần gũiABà vất vả, chăm lo, đầy yêu thươngBNỗi nhớ bà, tình bà cháucCả A, B và CDCâu 4012345Hết giờNội dung thể hiện ở ba câu thơ đầu bài “Bếp lửa” Nghệ thuật sử dụng ở ba câu thơ đầu bài thơ “ Bếp lửa” ?Ẩn dụ, so sánh, nhân hoá. AĐiệp ngữ, từ láy, ẩn dụ.B So sánh, từ láy, hoán dụ .c Từ láy, so sánh, nhân hoá.DCâu 5012345Hết giờ“Năm ấy là năm đói mòn đói mỏiBố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy” Miêu tả nạn đói năm nào? 1930A 1935B 1945 c 1954DHết giờ012345Câu 6Hoạt động vận dụng . Tìm tòi và mở rộng- Học thuộc lòng và đọc diễn cảm bài thơ.- Vẽ tranh theo đề tài : Bà, bà cháu.- Viết đoạn văn trình bày cảm nhận của em về đoạn thơ đầu.184.Hoạt động vận dụng . Tìm tòi và mở rộngChuẩn bị bài mới soạn tiếp bài Bếp lửa T54 phần 2: Dòng hồi tưởng kỉ niệm thời thơ ấu bên bà. P 3: Suy ngẫm về cuộc đời bà. P4: Niềm thương nhớ bà. Bám vào câu hỏi SGK tìm bài hát” Bà tôi”, một số đoạn phim tư liệu hình ảnh bà dạy cháu, đoạn phim bà cahus đang nhóm lửa Trên mạng Iternet.. 18Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa- Điệp ngữ- Tiếng chim tu hú: → Tiếng kêu giục giã khắc khoải, da diết, gợi hoài niệm nhớ mong :+ Những câu chuyện bà kể cháu nghe.+ Bà bảo cháu nghe+ Dạy cháu làm, chăm cháu học. Liệt kê Bà đã làm thay công việc của người bố, người mẹ và người thầy.Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửaTu hú kêu trên những cánh đồng xa.Khi tu hú kêu, bà còn nhớ không bàBà hay kể chuyện những ngày ở Huế,Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế !Mẹ cùng cha công tác bận không vềCháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe,Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học,Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc,Tu hú ơi !chẳng đến ở cùng bà,Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa?Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụiHàng xóm bốn bên trở về lầm lụiĐỡ đần bà dựng lại túp lều tranhVẫn vững lòng, bà dặn cháu đinh ninh:“ Bố ở chiến khu, bố còn việc bố,Mày có viết thư chớ kể này, kể nọCứ bảo ở nhà vẫn được bình yên !” Giọng thơ tâm tình, ngôn ngữ thơ mộc mạc giản dị . Tần tảo, giàu đức hi sinh, chịu thương chịu khó của người bà.Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhenMột ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵnMột ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng...- Điệp ngữ: “ Một ngọn lửa” – chuyển đổi hình tượngTừ hình ảnh bếp lửa thực Ngọn lửa trừu tượng ngọn lửa của niềm tin dai dẳng, bề chặt, của lòng yêu thương, sức sống bất diệtLận đận đời bà biết mấy nắng mưa Mấy chục năm rồi, đến tận bây giờ Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm, Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi, Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui, Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ... Ôi kỳ lạ và thiêng liêng – bếp lửa! Điệp từ: “nhóm”Họat động nhóm:Nhóm 1: Nêu ý nghĩa câu thơ: “Nhóm bếp lửa...”Nhóm 2: Nêu ý nghĩa câu thơ:“Nhóm niềm yêu thương...”Nhóm 3: Nêu ý nghĩa câu thơ:“Nhóm... chung vui”Nhóm 4: Nêu ý nghĩa câu thơ: “ Nhóm ...tâm tình tuổi nhỏ” Khơi dậy trong cháu những tâm tình, những điều thiêng liêng, kì diệu, nâng bước cháu trên suốt chặng đường dàiNhóm bếp lửa: Nhóm ngọn lửa, ánh sáng và hơi ấm có thậtNhóm niềm yêu thương...: Truyền cho cháu niềm yêu thương ruột thịtNhóm ...chung vui: Bà mở rộng tấm lòng gắn bó với làng xóm quê hương.Nhóm tâm tình...: Nhóm lên lòng tin, ước mơ, hoài bão của cháu về tương laiTrong bài có hai hình ảnh đối lập nhau: Một là ngọn lửa của thực dân Pháp trong câu thơ: “Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi” và hình ảnh ngọn lửa cháy lên từ bếp lửa của bà. ? Em cho biết ý nghĩa khác nhau của hai ngọn lửa ấy+ Ngọn lửa của kẻ thù là ngọn lửa hủy diệt+ Ngọn lửa cháy lên từ bếp lửa của bà là ngọn lửa nhóm lên sự sống, niềm yêu thươngCÂU HỎI CỦNG CỐNăm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụiHãy tìm những câu thơ có liên quan đến hình ảnh này?Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụiĐỡ đần bà dựng lại túp lều tranh Hãy tìm những câu thơ có liên quan đến hình ảnh này?Yêu cầu về nhà: Học thuộc lòng bài thơTìm hiểu khổ thơ cuối: Niềm thương nhó bà Tìm hiểu nội dung và nghệ thuật toàn bàiSoạn trước bài: Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ ( Nguyễn Khoa Điềm)Nhà thơ Bằng Việt tâm sự: “Trong cả hai cuộc Kháng chiến, chống Pháp và chống Mỹ, có lẽ vai trò của những người bà, người mẹ, người chị... như thế là không có gì thay thế nổi. Và có thể nói không ngoa rằng chính những con người hiền hoà, nhân hậu, khiêm nhường ấy đã cùng nhau gánh cả cuộc Kháng chiến lên trên đôi vai gầy guộc, bé nhỏ của mình. Tôi tự hào dù chỉ làm được một chút gì an ủi những năm đằng đẵng vất vả, dài dăc ấy của bà, như tiếng chim tu hú cộng hưởng với nỗi cô đơn lo toan của bà, gắng làm cho bà đươc nhẹ nhõm hơn, bớt cảm giác cô đơn, lận đận hơn.- Bà là hiện thân của sự tần tảo, giàu đức hi sinh, giàu lòng nhân hậu. - Hình ảnh bà là hình ảnh của quê hương.- Kỉ niệm tuổi thơ bên bà luôn là sức mạnh nâng đỡ cháu trên muôn nẻo đường đời.“Năm Ất Dậu tháng ba còn nhớ mãi  Giống Lạc Hồng cực trải lắm đau thương!  Những thây ma thất thểu đầy đường, Rồi gục ngã không đứng lên vì đói”“ Tôi viết bài thơ Bếp lửa năm 1963, lúc đang học năm thứ 2 Đại học tổng hợp Quốc gia Kiev( Ukrai na). Mùa đông nước Nga rất lạnh, phải đốt lò để sưởi. Ngồi sưởi lửa, tôi bỗng nhớ đến “ Bếp lửa” quê nhà, nhớ bà tôi, nhớ người nhóm bếp. Xa bà, xa gia đình khi đã trưởng thành tức là có độ lùi xa để nhớ và suy ngẫm những giá trị tinh thần nên bài thơ viết rất nhanh. Viết “Bếp lửa, tôi chỉ muốn giãi bày tâm trạng thật của lòng mình”