Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Bài 10: Văn bản: Bếp lửa (Bằng Việt)

 Trong ch­ ương trình Ngữ Văn THCS em đã được học bài thơ nào có hai hình ảnh trên? Của tác giả nào? Nội dung bài thơ? 
 Tiếng gà trưa– Xuân Quỳnh 
 Viết về tình cảm bà , cháu . 
 Em hãy đọc những câu thơ có hai hình ảnh trên ? 
 Trên đường hành quân xa 
 Dừng chân bên xóm nhỏ 
 Tay bà khum soi trứng 
 Dành từng quả chắt chiu 
 Cho con gà mái ấp 
Cục cục tác cục ta 
Hãy quan sát tranh ảnh và cho biết nội dung bức tranh là gì? 
I. Tìm hiểu chung: 
Tác giả 
 - Bằng Việt, tên KS: Nguyễn Việt Bằng – sinh năm 1941, quê: Thạch Thất, Hà Tây. 
 - L àm thơ từ đầu những năm 60 và thuộc thế hệ các nhà thơ trưởng thành trong thời kỳ k/c chống Mỹ. 
 - Hiện nay ông là chủ tịch Hội liên hiệp Văn học nghệ thuật Hà Nội. 
 - Đề tài : C hủ yếu khái thác những kỉ niệm và ước mơ của tuổi trẻ nên thường gần gũi với bạn độc trẻ tuổi nhất là trong các nhà trường. 
 - Phong cách sáng tác : Thơ trong trẻo, mượt mà mang giọng điệu thủ thỉ, tâm tình ; ngôn ngữ điềm đạm ; cấu tứ mạch lạc và hệ thống thi ảnh đặc sắc . 
TP chính: - Hương cây - Bếp lửa (cùng tg Lưu Quang Vũ) ; 
- Những gương mặt những khoảng trời (1973 ) ; 
- Cát sáng (1983) 
Nhà thơ Bằng Việt trả lời phỏng vấn hoàn cảnh và cảm xúc khi viết bài thơ 
2. Tác phẩm: 
 “ Những năm đầu theo học Luật tại đây tôi nhớ nhà kinh khủng. Tháng 9 ở bên đó trời se se lạnh, buổi sáng sương khói bay mờ mờ mặt đất, ngoài cửa sổ , trên các vòm cây gợi cảnh mùa đông ở quê nhà. Mỗi buổi dậy sớm đi học, tôi hay nghĩ đến hình ảnh một bếp lửa thân quen , nhớ tới hình ảnh bà nội lụi cụi dậy sớm nấu nồi xôi, luộc củ khoai, củ sắn cho cả nhà ” Đây cũng chính là nguồn khơi mạch cảm xúc cho Bằng Việt viết bài thơ “ Bếp lửa”. 
 a. Xuất xứ: 
 - Bài thơ ra đời 1963, khi tác giả đang là du học sinh ngành Luật ở Liên Xô và bắt đầu đến với thơ. 
 - In trong tập “Hương cây – Bếp lửa” (1968 – cùng tg Lưu Quang Vũ) 
 " Tôi viết bài thơ Bếp l ửa năm 1963 , lúc đang học năm thứ 2 Đại học tổng hợp Quốc gia Kiev (Ukarina). Mùa Đông nước Nga rất lạnh , phải đốt lò để sưởi. Ngồi sưởi lửa tôi bỗng nhớ đến “Bếp lửa” quê nhà , nhớ bà tôi , nhớ người nhóm bếp. Xa bà , xa gia đình khi đã trưởng thành tức là có độ lùi xa để nhớ và suy ngẫm những giá trị tinh thần nên bài thơ viết rất nhanh. Viết “Bếp l ửa” tôi chỉ muốn gi ả y bày tâm trạng thật của lòng mình.” 
 Bà nội tôi là một phụ nữ nông dân chân chất , bình dị. Với tôi , bà là hiện thân của sự cần cù , nhẫn nại và đức hi sinh. 
BẾP LỬA 
Một bếp lửa chờn vờn sương sớm 
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm 
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa. 
Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói 
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi 
Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy 
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu 
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay! 
Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa 
Tu hú kêu trên những cánh đồng xa 
Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà 
Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế 
Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế! 
Mẹ cùng cha công tác bận không về 
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe 
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học 
Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc 
Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà 
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa? 
Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi 
Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi 
Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh 
Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh: 
“ Bố ở chiến khu bố còn việc bố 
Mày có viết thư chớ kể này kể nọ 
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên ! ” 
Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen 
Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn 
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng . 
Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa 
Mấy chục năm rồi đến tận bây giờ 
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm 
Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm 
Nhóm niềm yêu thương khoai sắn ngọt bùi 
Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui 
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ 
Ôi kì lạ và thiêng liêng – bếp lửa! 
Giờ cháu đ ã đi xa . C ó ngọn khói trăm tàu 
Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả 
Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở: 
- Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa? ... 
	 (Bằng Việt- 1963) 
- Chiến khu: Vùng căn cứ của lực lượng cách mạng hay lực lược kháng chiến 
 b. Đọc, tìm hiểu thể thơ, PTBĐ : 
Thể thơ tự do 
* Phương thức biểu đạt : 
* Chủ đề: 
* Ý nghĩa nhan đề : 
 Bài thơ gợi lại những kỉ niệm đầy xúc động về người bà và tình bà cháu, đồng thời thể hiện lòng kính yêu, trân trọng và biết ơn của người cháu đối với bà, cũng là đối với gia đình, quê hương , đất nước . 
 - “Bếp lửa” là một h/a độc đáo, sáng tạo, xuất hiện nhiều lần trong bài thơ, vừa mang ý nghĩa tả thực, vừa mang ý nghĩa biểu tượng : 
 - Trước hết, đây là một bếp lửa thực, quen thuộc, gần gũi trong mỗi gia đình của người Việt. Đồng thời, đ ó là h/a gắn với kỉ niệm ấu thơ về một người bà cụ thể, có thật của tác giả. 
 - Bếp lửa là biểu tượng mang ý nghĩa ẩn dụ giàu ý nghĩa : 
 + Bếp lửa gợi lên sự tần tảo, chăm sóc, yêu thương của bà dành cho cháu trong những năm tháng đói nghèo, chiến tranh để trưởng thành. 
 + Bếp lửa gợi lên bao vất vả, cực nhọc của đời bà. Song bà nhóm bếp lửa cũng chính là nhóm lên sự sống, niềm vui, niềm tin và hi vọng cho cháu. 
 + Bếp lửa còn là biểu tượng của cội nguồn gia đình, quê hương, đất nước, đã nâng bước người cháu trên suốt hành trình dài rộng của cuộc đời . 
Biểu cảm (kết hợp tự sự, miêu tả) 
c. Mạch cảm xúc, bố cục bài thơ 
 - Bài thơ là lời tâm sự của người cháu hiếu thảo ở phương xa gửi về người bà. 
 - Bài thơ được mở ra với hình ảnh bếp lửa, từ đó gợi về những kỷ niệm tuổi thơ sống bên bà tám năm ròng, làm hiện lên hình ảnh bà với sự chăm sóc, lo toan, vât vả và tình yêu thương trìu mến dành cho đứa cháu. Từ những kỷ niệm, đứa cháu nay đã trưởng thành suy ngẫm và thấu hiểu về cuộc đời bà, về lẽ sống giản dị mà cao quý của bà. Cuối cùng, người cháu muốn gửi niềm mong nhớ về với bà. 
 -> Mạch cảm xúc bài thơ đi từ hồi tưởng về quá khứ đến hiện tại, từ kỷ niệm đến suy ngẫm. Từ đó diễn tả niềm kính yêu vô hạn và những suy ngẫm sâu sắc của người cháu về bà và bếp lửa quê hương. 
Bố cục : 4 phần 
Một bếp lửa chờn vờn sương sớm,Một bếp lửa ấp iu nồng đượmCháu thương bà biết mấy nắng mưa . 
Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn cảm xúc kỉ niệm về bà 
Bếp lửa (Bằng Việt) 
Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói,Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi 
Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy.Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu 
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay ! 
Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa 
Tu hú kêu trên những cánh đồng xa.Khi tu hú kêu, bà còn nhớ không bà 
Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế,Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế ! 
Mẹ cùng cha công tác bận không về 
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe,Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học,Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc, 
Tu hú ơi !chẳng đến ở cùng bà,Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa ? 
Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi, 
Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi 
Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh.Vẫn vững lòng, bà dặn cháu đinh ninh:“Bố ở chiến khu, bố còn việc bố,Mày có viết thư chớ kể này kể nọ,Cứ bảo nhà vẫn được bình yên !”. 
Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhenMột ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn,Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng  
Những kỉ niệm tuổi thơ sống bên bà. 
Lận đận đời bà biết mấy nắng mưaMấy chục năm rồi, đến tận bây giờ,Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm 
Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm 
Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùiNhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui,Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ 
Ôi kì lạ và thiêng liêng – bếp lửa ! 
Suy ngẫm về cuộc đời bà và hình ảnh bếp lửa. 
Nỗi nhớ của người cháu về bà và bếp lửa. 
Giờ cháu đã đi xa, có ngọn khói trăm tàu,Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả,Nhưng vẫn chẳng bao giờ quên nhắc nhở:- Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?... 
* Hình ảnh nổi bật trong bài thơ 
- Hình ảnh người bà 
- Bếp lửa 
Đây là hai hình ảnh nổi bật, gắn bó mật thiết với nhau, vừa tách bạch vừa hòa lẫn trong nhau, tỏa sáng bên nhau . 
II . Phân tích: 
1. H ình ảnh bếp lửa k hơi nguồn kí ức tuổi thơ và bà 
 Hình ảnh xuất hiện đàu bài thơ là gì? Tác giả đã sử dụng NT gì để gợi lên hình ảnh đó? Tác dụng? 
 - Ba tiếng “một bếp lửa” được nhắc lại hai lần, trở thành điệp khúc mở đầu bài thơ với giọng điệu sâu lắng, khẳng định h/a “ bếp lửa” như một dấu ấn không bao giờ phai mờ trong tâm tưởng của nhà thơ . 
 Em hiểu gì về 2 câu thơ: “ Một bếp lửa chờn vờn sương sớm / Một bếp lửa ấp iu nồng đượm”? 
 - “Bếp lửa chờn vờn sương sớm” là h/a quen thuộc đối với mỗi gia đình Việt Nam. H/a bếp lửa thật ấm áp giữa cái lạnh chờn vờn “sương sớm” thật thân thương với bao tình cảm “ấp iu nồng đượm ”. 
+ Từ láy “ chờn vờn” rất thực như gợi nhớ, gợi thương đến dáng hình bập bùng, chập chờn của ngọn lửa trong kí ức . 
+ “ Ấ p iu” gợi bàn tay kiên nhẫn, khéo léo và tấm lòng chi chút của người nhóm lửa, lại rất chính xác với công việc nhóm bếp cụ thể . 
 Từ hình ảnh bếp lửa, người cháu đã có cảm xúc như thế nào ở câu thơ thứ ba? 
 - H/a bếp lửa đã làm trỗi dậy tình yêu thương: “Cháu thương bà biết mấy nắng mưa”. Tình thương tràn đầy của cháu được bộc lộ trực tiếp và giản dị. Đằng sau sự giản dị ấy là cả một tấm lòng, một sự thấu hiểu đến tận cùng những vất vả, nhọc nhằn, lam lũ của đời bà . 
 Khái quát nội dung, ý nghĩa của ba dòng thơ đầu? 
=> Ba dòng thơ đầu diễn tả cảm xúc đang dâng lên cùng với những kí ức, hồi tưởng của tác giả về bếp lửa, về bà , là sự khái quát tình cảm của người cháu với cuộc đời lam lũ của người bà. 
 Ở phần thứ hai của bài thơ, tác giả đã nêu lên những kỉ niệm nào của tuổi thơ? Em hãy gọi tên các kỉ niệm ấy? 
- Kỉ niệm năm lên bốn tuổi gắn với nạn đói năm 1945; 
- Kỉ niệm tám năm ở cùng bà trong nỗi thiếu vắng cha mẹ; 
- Kỉ niệm gắn với nỗi lo sợ hãi hùng trước nạn giặc tàn phá xóm làng. 
2. Những kỉ niệm tuổi thơ sống bên bà và bếp lửa 
Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói 
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi 
Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy 
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu 
Nghĩ lại giờ sống mũi còn cay! 
 Kí ức đưa nhân vật trở về những năm “đói mòn đói mỏi” của nạn đói năm 1945: “cả dân tộc đói nghèo trong rơm rạ” (Chế Lan Viên). Thành ngữ “đói mòn đói mỏi” – cái đói kéo dài làm mỏi mệt, kiệt sức; con ngựa gầy rạc cùng với người bố đánh xe chắc cũng gầy khô Giọng thơ trĩu xuống, nao nao lòng người đọc 
a. Kỉ niệm năm lên bốn tuổi gắn với nạn đói năm 1945; 
“Năm Ất Dậu tháng ba còn nhớ mãi Giống Lạc Hồng cực trải lắm đau thương! Những thây ma thất thểu đầy đường, Rồi ngã gục không đứng lên vì đói !” 
Ta nhớ mãi cái thời kỳ đen tối!Quên làm sao tội lỗi kẻ xâm lăng!Quên làm sao mối thù hận khôn cùng!Quên sao được hai triệu người chết đói ! 
Đói tự Bắc Giang, đói về Hà Nội  Đói ở Thái Bình, đói tới Gia Lâm  Khắp đường xa những xác đói rên nằm  Trong nắng lửa trong bụi lầm co quắp  Giữa đống trẻ chỉ còn đôi hố mắt  Đọng chút hồn sắp tắt của thây ma;  Những cánh tay gầy quờ quạng khua khua  Như muốn bắt những gì vô ảnh,  Dưới mái tóc rối bù và kết bánh  Một làn da đen sạm bọc xương đầu  Răng nhe ra như những chiếc đầu lâu  Má hóp lại, răng hằn sâu gớm ghiếc 
Già trẻ gái trai không còn phân biệt,  Họ giống nhau như là những thây ma,  Như những bộ xương còn dính chút da  Chưa chết đã bốc xa mùi tử khí ! 
Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói 
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi 
Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy 
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu 
Nghĩ lại giờ sống mũi còn cay! 
 -> Nỗi ám ảnh về những năm tháng tuổi thơ gian khổ, thiếu thốn, nhọc nhằn . 
 - Hình ảnh đậm chất hiện thực: - ”Đói mòn đói mỏi”, “khô rạc ngựa gầy”- những chi tiết thơ đậm chất hiện thực đã tái hiện lại hình ảnh xóm làng xơ xác , tiêu điều cùng những con người tiều tụy, vật lộn mưu sinh. Không trải qua cái đói quay, đói quắt thì Bằng Việt chẳng thể viết được những câu thơ chân thực đến thế ! 
 - Ấn tượng nhất đối với cháu trong những năm đói khổ là mùi khói bếp - mùi khói đã hun nhèm mắt cháu, còn là cái cay bởi xúc động của người cháu đã trưởng thành khi nhớ về bà. Quá khứ và hiện tại đồng hiện trên những dòng thơ. Điều này cho thấy, mùi khói bếp của bà có sức ám ảnh, làm lay động cả thế chất và tâm hồn cháu . 
-> Nhớ cái đói là nhớ về một thời ấu thơ cơ cực, gian khổ, nhọc nhằn thiếu thốn trăm bề. 
Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa 
Tu hú kêu trên những cánh đồng xa 
Khi tu hú kêu, bà còn nhớ không bà 
Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế 
Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế! 
Mẹ cùng cha công tác bận không về 
Cháu ở cùng bà bà bảo cháu nghe 
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học, 
Nhóm bếp lửa nghĩa thương bà khó nhọc, 
Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà 
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa? 
Trong tám năm sống cùng bà, cháu nhận dược sự yêu thương chăm sóc của bà như thế nào? 
b. Kỉ niệm tám năm ở cùng bà trong nỗi thiếu vắng cha mẹ; 
 - Tám năm ròng cháu sống cùng bà – tám năm cháu nhận được sự che chở, chăm sóc nuôi dưỡng của bà. Tám năm ấy, cháu sống cùng bà vất vả, khó khăn nhưng đầy tình yêu thương . 
 - Kháng chiến bùng nổ, “Mẹ cùng cha công tác bận không về ”, bà vừa là cha, vừa là mẹ: “ bà bảo cháu nghe - Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học ”. 
 - Chính bà là người đã nuôi dưỡng, dạy dỗ cháu nên người. Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế để nhắc nhở cháu về truyền thống gia đình, về những đau thương mất mát và cả những chiến công của dân tộc. Bà luôn bên cháu, dạy dỗ, chăm sóc cho cháu lớn lên . 
 Liệt kê những từ ngữ thể hiện sâu sắc tình thương yêu của bà đối với cháu? 
 - Một loạt các từ ngữ “bà bảo ”, ” bà dạy ”, ” bà chăm” vừa diễn tả một cách sâu sắc tình thương bao la, sự chăm chút hết mình của bà dành cho cháu . 
 - Đồng thời thể hiện lòng biết ơn của cháu đối với bà -. Tình yêu và lòng kính trọng bà được thể hiện thật chân thành, sâu sắc: “Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc ”. 
 Em có nghĩ gì về vai trò của bếp lửa và người bà đối với cháu? 
- Bà và bếp lửa là chỗ dựa tinh thần , là sự chăm chút, đùm bọc dành cho cháu. 
 Bếp lửa của tình bà, bếp lửa của quê hương lại gợi thêm trong cháu những gì của tuổi thơ ? 
Bếp lửa của quê hương, bếp lửa của tình bà lại gợi thêm một kỉ niệm tuổi thơ – kỉ niệm gắn với tiếng chim tu hú trên đồng quê mỗi độ hè về: 
 Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế! 
 Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà 
 Kêu chi hoài trênnhững cánh đồng xa? 
 Em có suy nghĩ gì về tiếng chim tu hú trong kí ức của nhà thơ? 
- Tiếng chim tu hú – âm thanh quen thuộc của làng quê Việt Nam mỗi độ hè về, báo hiệu mùa lúa chín vàng đồng, vải chín đỏ cây 
- Câu hỏi tu từ “ Tu hú ơi chẳng đến ở cùng bà – Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa ” mới thấm thía làm sao, xót xa làm sao! Nó diễn tả nỗi lòng da diết của tác giả khi nhớ về tuổi thơ, nhớ về bà . 
=> Những câu thơ như lời đối thoại tâm tình, cháu trò chuyện với bà trong tâm tưởng, cháu trò chuyện với chim tu hú trong tình yêu thương. Và tất cả đều là sự bộc bạch của cháu dành cho người bà kính yêu. -- 
 Em có suy nghĩ gì về hai câu thơ: “ Tu hú ơi chẳng đến ở cùng bà – Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa ” 
- H/a của bà, h/a của bếp lửa và âm thanh của chim tu hú vang vọng trong một không gian mênh mông khiến cả bài thơ nhuốm phủ sắc màu bàng bạc của không gian hoài niệm, của tình bà cháu đẹp như trong chuyện cổ tích . 
Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi 
Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi 
Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh 
Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh : 
“Bố ở chiến khu, bố còn việc bố, 
Mày có viết thư chớ kể này, kể nọ, 
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên !” 
Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen 
Một ngọn lửa long bà luôn ủ sẵn 
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng 
T hành ngữ “cháy tàn cháy rụi” đem đến cảm nhận gì về hình ảnh làng quê ta lúc bấy giờ? 
 - Thành ngữ “cháy tàn cháy rụi” đem đến cảm nhận về hình ảnh làng quê hoang tàn trong khói lửa của chiến tranh -> chi tiết mang đậm chất hiện thực. 
c. Kỉ niệm gắn với nỗi lo sợ hãi hùng trước nạn giặc tàn phá xóm làng. 
 - Trong sự tàn phá hủy diệt ấy là sự cưu mang, đùm bọc của xóm làng đối với hai bà cháu- truyền thống đùm bọc nhân ái cao đẹp của dân tộc ta tình người đã tỏa sáng. 
 - Điều khiến cháu xúc động nhất là h/a bà già nua, nhỏ bé đã chống chọi để trải qua những năm tháng gian nan, đau khổ mà không hề kêu ca, phàn nàn. Bà mạnh mẽ , kiên cường trước hiện thực ác liệt . 
 - Đặc biệt là lời dặn cháu của bà đã làm ngời sáng vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ giàu lòng vị tha, giàu đức hi sinh: 
 “Mày có viết thư chớ kể này kể nọ 
 Cứ bảo nhà vẫn được bình yên ” 
? Điều chúng ta nói trên thể hiện qua lời dặn nào của bà? Lời dặn ấy khiến chúng ta suy nghĩ gì? 
 - Vậy là bà đã gồng mình gánh vác mọi lo toan để các con yên tâm công tác. Bà không chỉ là chỗ dựa cho đứa cháu thơ, là điểm tựa cho các con đang chiến đấu mà còn là hậu phương vững chắc cho cả tiền tuyến, góp phần không nhỏ vào cuộc kháng chiến chung của dân tộc. Tình cảm bà cháu hòa quyện trong tình yêu quê hương, Tổ quốc . 
? Đến đây các em có suy nghĩ gì về hình ảnh bà đối với con cháu cũng như với quê hương đất nước? 
 - Bà là hiện thân cụ thể nhất, sinh động nhất cho hậu phương lớn. Trong nhiều gia đình Việt Nam, do nhiều cảnh ngộ khác nhau, mà vai trò của người bà – bà nội, bà ngoại – đã thay thế vai trò của người mẹ hiền. Sống trong những năm dài chiến tranh, thế nhưng bà vẫn vững lòng trước mọi tai hoạ, thử thách. 
 - Các từ ngữ như “ bà bảo”, “bà dạy”, “bà chăm ” đã diễn tả một cách sâu sắc tấm lòng đôn hậu, tình thương bao la, sự chăm chút của bà đối với cháu nhỏ. Chữ” bà ” và chữ “ cháu ” được điệp lại 4 lần gợi tả tình bà cháu quấn quýt yêu thương. 
 - Được sống trong tình thương là hạnh phúc. Người cháu trong bài thơ “bếp lửa” tuy phải sống xa cha mẹ, tuy gặp nhiều thiếu thốn khó khăn, nhưng em thật hạnh phúc khi được sống trong vòng tay yêu thương của bà . 
-> Bà tần tảo, giàu đức hy sinh 
-> Tình yêu bà, yêu bếp lửa, yêu quê hương đất nước 
Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen 
Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn 
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng 
 Vì sao mà tấm lòng người bà chứa đựng được biết bao điều như vậy ? 
 - Tấm lòng bà chứa đựng biết bao điều vì trong tấm lòng đó luôn âm ỉ một ngọn lửa: 
 Em có suy nghĩ gì về cụm từ “Rồi sớm rồi chiều”? 
 - “ Rồi sớm rồi chiều” ẩn chứa cả một dòng thời gian âm ỉ, dai dẳng mang theo cả cuộc đời bà, mang theo bao tâm tình của đứa cháu phương xa. 
 Trong ký ức của cháu, giờ đây bếp lửa đã có sự thay đổi như thế nào? Sự thay đổi đó có ý nghĩa gì? 
 - Từ hình ảnh bếp lửa cụ thể, tác giả đã nâng lên thành “ngọn lửa” mang ý nghĩa khái quát, tượng trưng 
 - “ Bếp lửa” với những ấm áp, bình dị của tình cảm gia đình, của tình bà cháu đã bùng lên thành “ngọn lửa” của niềm tin và sức sống cho các thế hệ mai sau . 
- Điệp từ “một ngọn lửa” càng khẳng định đó chính là cội nguồn của bao yêu thương, của những tần tảo hy sinh nơi bà. 
- Trong h/a “lòng bà luôn ủ sẵn”, người đọc cảm nhận được một ngọn lửa không bao giờ tắt qua năm tháng, một ngọn lửa bất diệt từ trong chính trái tim bà 
 => Bà không để lại cho con cháu những giá trị vật chất thông thường mà là một điều quý giá hơn gấp bội : ngọn lửa của sự sống. Khái quát lên, bà là hiện thân cho vẻ đẹp thiêng liêng của người giữ lửa, truyền lửa . 
Từ ngọn lửa ấm nóng ấy, nhà thơ mở ra những suy ngẫm về cuộc đời bà 
Lận đận đời bà biết mấy nắng mưaMấy chục năm rồi, đến tận bây giờBà vẫn giữ thói quen dậy sớmNhóm bếp lửa ấp iu nồng đượmNhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùiNhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vuiNhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ 
Từ láy lận đận là suy ngẫm của cháu về bà; điều này gợi cho em suy nghĩ gì? 
 - “ Lận đận” - từ láy gợi hình với hai thanh trắc đã diễn tả cả cuộc đời vất vả của bà, kết hợp với “biết mấy nắng mưa” - ẩn dụ để chỉ những thăng trầm của cuộc sống càng làm đậm thêm đức hy sinh cần mẫn của bà 
3. Suy ngẫm về cuộc đời bà và hình ảnh bếp lửa 
 - “ Mấy chục năm rồi”, lời thơ kể mà như đếm, gợi lên cả một tuổi thanh xuân, cả một đời người thức khuya dậy sớm gắn liền với khói bếp cay nồng. Ấy vậy mà trong “thói quen dậy sớm” ta cảm nhận được sự tần tảo, đức hy sinh vẫn nguyên vẹn như thuở nào. 
? Cụm từ “Mấy chục năm rồi”, kết hợp với cụm từ “thói quen dậy sớm” cho em hiểu gì về cuộc đời bà? 
NHÓM 
 - Điệp từ vừa có ý nghĩa cụ thể vừa có ý nghĩa biểu tượng 
 - Ca ngợi bà là người nhóm lửa, giữ lửa, truyền lửa. 
Bếp lửa ấp iu nồng đượm 
Niềm yêu thương khoai sắn ngọt bùi 
Nồi xôi gạo mới sẻ chung vui 
Những tâm tình tuổi nhỏ 
Sưởi ấm cho b à và cháu 
Chăm sóc cho cháu 
Chia sẻ tình làng nghĩa xóm 
Khơi dậy trong cháu những tình 
cảm tốt đẹp 
? Điệp từ “nhóm” được nhắc đi nhắc lại 4 lần có ý nghĩa gì? 
- Điệp ngữ “nhóm” được nhắc lại bốn lần với những ý nghĩa phong phú, gợi nhiều liên tưởng. Từ hành động, bà đã nhóm dậy những gì thiêng liêng, cao quý nhất của con người. Bà nhóm bếp lửa mỗi sớm mai là nhóm lên : 
Ôi kì lạ và thiêng liêng - bếp lửa! 
 Câu cảm thán 
 Bình dị mà cao quý 
 Bếp lửa Gắn liền với hình ảnh người bà 
 Thân thuộc mà lạ kì 
4. Nỗi nhớ khôn nguôi về bà và bếp lửa 
Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu 
Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả 
Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở: 
Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa ?... 
- Câu hỏi tư từ và dấu chấm lửng cuối bài thơ: Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa ? 
-> Ở nơi xa cháu vẫn nhớ về bà – nhớ về quá khứ, về cội nguồn, về quê hương đất nước. 
- Dòng thơ đầu có dấu chấm giữa dòng được ngắt thành hai câu ->khép lại dòng hồi tưởng 
- Điệp từ “trăm ”, “có” kết hợp với thủ pháp liệt kê “khói trăm tàu”, “ lửa trăm nhà”, “niềm vui trăm ngả ” => Cho thấy người cháu đã có những thay đổi lớn trong cuộc đời, đã tìm được bao niềm vui mới ; Khẳng định đứa cháu không thể quên được ngọn lửa của bà, tấm lòng đùm bọc, ấp iu của bà. Ngọn lửa ấy đã thành kỉ niệm ấm lòng, thành niềm tin thiêng liêng, kì diệu nâng bước người cháu trên suốt chặng đường dài . 
-> Khổ thơ chứa đựng đạo lí thủy chung, cao đẹp bao đời của người Việt: “uống nước nhớ nguồn”. Đạo lí ấy được nuôi dưỡng ở mỗi tâm hồn con người từ thuở ấu thơ, để rồi như chắp cánh để mỗi người bay cao, bay xa trên hành trình cuộc đời . 
=> Từ những suy ngẫm của người cháu, bài thơ biểu hiện một triết lí sâu sắc: Những gì thân thiết nhất của tuổi thơ mỗi người đều có sức lan tỏa sáng, nâng bước con người trong suốt hành trình dài rộng của cuộc đời. Tình yêu đất nước, bắt nguồn từ lòng yêu quý ông bà, cha mẹ, từ những gì gẫn gũi và bình dị nhất . 
III . Tổng kết 
 Qua hồi tưởng và suy ngẫm của người cháu đã trưởng thành, bài thơ Bếp lửa gợi lại những kỉ niệm đầy xúc động về người bà và tình bà cháu, đồng thời thể hiện lòng kính yêu trân trọng và thể hiện lòng biết ơn của người cháu đối với bà và cũng là đối với gia đình, quê hương, đất nước . 
1. Nội dung : 
2 . Nghệ thuật : 
 Bài thơ đã kết hợp nhuần nhuyễn giữa biểu cảm với miêu tả, tự sự và bình luận . Thể thơ 8 chữ kết hợp với 7 chữ, 9 chữ phù hợp với việc diễn tả dòng cảm xúc và suy ngẫm về bà.Giọng điệu tâm tình, thiết tha, tự nhiên, chân thành. Thành công của bài thơ còn ở sự sáng tạo hình ảnh bếp lửa gắn liền với hình ảnh người bà, làm điểm tựa khơi gợi mọi kỉ niệm, cảm xúc và suy nghĩ về bà và tình bà cháu.