Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Bài 11: Phần A: Văn bản: Đoàn thuyền đánh cá (Huy Cận)

Bài 11 Phần A : 
ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ 
-Huy Cận- 
1.Tác giả : Huy Cận 
Phong cách sáng tác : 
-Đề tài : 
+cảm hứng về vũ trụ, thiên nhiên 
+ Thơ trước CMT8 : giàu triết lí, thấm đẫm nỗi buồn thời thế. 
+ Thơ sau CMT8 :dạt dào niềm vui trong cuộc sống lao động mới, yêu con người, yêu thiên nhiên. 
i.đọc hiểu chung : 
-Ngôn ngữ : cảm hứng lãng mạn, hiện thực kết hợp bút pháp hiện thực và bút pháp lãng mạn 
“ Chàng Huy Cận khi xưa hay sầu lắm, Gió trăng ơi! N ay còn nhớ người chăng?Hơn một lần chàng đã gửi cho trăngNỗi hiu quạnh của hồn buồn không có.Thuở chàng sống thì lòng chàng hay nhớ, Nỗi nhớ thương không biết đã tan chưa?Hay lòng chàng vẫn tủi nắng, sầu mưaCùng đất nước và nặng buồn sông núi ? ” 
(Mai sau – Huy Cận ) 
2.Tác phẩm : 
a)Hoàn cảnh sáng tác : 1958, Huy Cận có chuyến đi thực tế dài ngày ở vùng mỏ Quảng Ninh. 
b)Xuất xứ : in trong tập thơ “ Trời mỗi ngày lại sáng”. 
c)Thể thơ : thơ 7 chữ 
d)Cảm hứng chủ đạo : 
II.ĐỌC HIỂU VĂN BẢN : 
1.Cảnh đoàn thuyền đánh cá ra khơi lúc hoàng hôn buông xuống ( khổ 1,2 ) : 
a)Cảnh biển đêm ( vũ trụ ) 
Mặt trời xuống biển như hòn lửa 
Sóng đã cài then, đêm sập cửa 
(so sánh ) 
-hoàng hôn trên biển đẹp rực rỡ, lộng lẫy 
-vũ trụ như là ngôi nhà lớn, đang trong trạng thái nghỉ ngơi 
( liên tưởng ) 
 cảnh biển vừa đẹp, vừa ấm áp, gần gũi với con người – không gian rộng lớn , tràn đầy sức sống. 
b)Tâm trạng con người : 
- lại ra khơi 
 tiếp tục cuộc hành trình đánh bắt cá quen thuộc 
-câu hát căng buồm cùng gió khơi : 
+cá bạc biển Đông lặn 
+cá thu như đoàn thoi 
+đến dệt lưới ta – cá ơi ! 
( liên tưởng, nhân hóa ) 
 tiếng hát say mê, niềm vui lao động, tinh thần lao động nhiệt thành, tiếng hát đầy hứa hẹn, hi vọng – khí thế hồ hởi. 
2)Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển trong một đêm trăng đẹp ( khổ 3.4.5.6) : 
a)Khổ 3 : 
-con thuyền : 
+lái gió với buồm trăng 
+lướt giữa mây cao – biển bằng 
(liên tưởng , động từ ) 
 người cầm lái là gió trời – cánh buồm là vầng trăng 
 hình ảnh con thuyền ra khơi kì vĩ, lung linh, lướt nhẹ giữa thiên nhiên rộng lớn ( thuyền – người hòa nhịp vào thiên nhiên ) 
-người dân chài : 
+ra đậu dặm xa – dò bụng biển 
+dàn đan thế trận – lưới vây giăng 
 tư thế : làm chủ thiên nhiên , chinh phục thiên nhiên - lao động hăng say 
b)Khổ 4 : 
-các loài cá : 
+ cá nhụ, cá chim, cá đé 
+cá song : lấp lánh đuốc đen hồng 
	quẫy trăng vàng chóe 
 bức tranh đầy màu sắc 
+đêm thở : sao lùa nước Hạ Long 
(bút pháp lãng mạn ) 
 đêm yên bình, biển dịu 
êm, những cơn sóng dập 
d ờn tạo hơi thở của biển 
đêm 
 nguồn tài nguyên biển phong phú, biển giàu đẹp ( bức tranh đêm tuyệt sắc ) 
c)Khổ 5 : 
-con người : hát bài ca gọi cá vào 
 tiếng hát thể hiện niềm say mê lao động vơi bớt đi phần mệt nhọc lao động 
-thiên nhiên : 
+gõ thuyền – nhịp trăng 
 trăng tham gia lao động, làm bạn với con người trong bài ca lao động 
+biển cho cá như lòng mẹ 
Nuôi lớn đời ta 
(so sánh, âm điệu ngọt ngào , ấm áp ) 
 mối quan hệ giữa người dân chài – biển : lòng biết ơn sâu sắc, sự gắn bó thiêng liêng với cuộc đời người dân chài. 
d)Khổ 6 : 
-thời gian : sao mờ 
 trời gần sáng 
-người ngư dân : kéo xoăn tay chùm cá nặng 
 hình ảnh người ngư dân khỏe khoắn, vững chãi với động tác lao động vất vả / niềm vui trước thành quả lao động thu hoạch được. 
-hình ảnh đàn cá : v ẩy bạc – đuôi vàng – lóe rạng đông đón nắng hồng ( một ngày mới, cuộc đời mới ) 
( liên tưởng, ẩn dụ ) 
 bức tranh sơn mài đầy màu sắc : thiên nhiên và con người cùng nhịp nhàng trong sự vận hành của vũ trụ. 
3)Cảnh đoàn thuyền đánh cá quay trở về lúc bình minh ( khổ 7 ) : 
-con người : câu hát căng buồm với gió khơi 
 tiếng hát của sự phấn khởi vui tươi sau ngày làm việc lao động vất vả 
-hình ảnh : 
+đoàn thuyền chạy đua 
+mặt trời đội biển nhô màu mới 
+mắt cá – huy hoàng 
( hình ảnh sáng tạo, ẩn dụ , 
kết cấu đầu cuối tương ứng) 
 Ngày mới bắt đầu – thành quả lao động trải dài muôn dặm phơi – ánh sáng của một cuộc đời mới đang sinh sôi, phát triể n. 
Bình : 
-Tiếng hát hòa trong gió thổi đưa đoàn thuyền ra khơi đêm trước, tiếng hát hòa nhập cùng công viêc của người ngư dân, giờ đây lời hát ấy lại cùng đoàn thuyền trở về đầy ắp cá hân hoan. Vẫn là chi tiết ấy, nhịp thơ khỏe khoắn đầy khí thế hào hùng, sảng khoái. Hình ảnh “ chạy đua cùng mặt trời” , tranh chấp với thời 
gian để tạo ra thành quả lao động xây dựng cuộc sống mới. 
-Cái “ mới” trong “ màu mới” đâu chỉ là của thời gian mà còn là cái mới trong cuộc đời lao động. Đây là màu mới của cuộc đời tươi hồng trên miền Bắc không còn bóng quân xâm lược. 
 -Bằng lao động và mồ hôi, họ đã viết bài ca cuộc đời . Bài thơ tràn ngập ánh sáng. Đó là ánh sáng của cuộc đời. 
 cảnh tượng hạnh phúc, ấm no của nhân dân vùng biển – bài ca cuộc đời lao động. 
? Tác giả đã sử dụng bút pháp chủ yếu nào trong bài thơ ? Hình ảnh bài thơ có gì đặc biệt ? Âm điệu bài thơ là âm điệu gì ? 
-bút pháp lãng mạn + bút pháp hiện thực 
-hình ảnh sáng tạo , liên tưởng 
-âm điệu thơ : khỏe khoắn, hào hùng 
?Qua đó, Huy Cận muốn ca ngợi điều gì ? 
-hình ảnh người lao động mới 
-hình ảnh thiên nhiên đẹp , tráng lệ 
 hòa quyện vào nhau bài ca lao động “ khúc ca lao động” 
III.TỔNG KẾT : ghi nhớ SGK