Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Các phương châm hội thoại

I. Phương chõm hội thoại1 Ví dụ : a. Ví dụ 1 An: - Cậu có biết bơi không? Ba: - Biết chứ, thâm chí còn bơi giỏi nữa. An: - Cậu học bơi ở đâu? Ba:- Dĩ nhiên là ở dưưới nưước chứ còn ở đâu. Câu trả lời của Ba không đáp ứng yêu cầu của An thừa thông tin ở dưưới nưước, mục đích câu hỏi của An muốn biết địa điểm học bơi. Vì vậy, Ba phải trả lời: tớ học bơi ở câu lạc bộ thành phố.KL: Khi nói, câu phải có nội dung đúng với yêu cầu giao tiếp, không nên nói thiếu những gì mà giao tiếp đòi hỏi. Không nên nói ít hơn những gì mà giao tiếp đòi hỏidưưới nưướcCÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠII. Phưương châm về lượngNói đủ, không thừa , không thiếub.Ví dụ 2: Lợn cưới áo mới Có anh tính hay khoe của. Một hôm, may được cái áo mới, liền đem ra mặc, rồi đứng hóng ở cửa, đợi có ai đi qua người ta khen. Đứng mãi từ sáng đến chiều chả có ai hỏi cả, anh ta tức lắm. Đang tức tối, chợt thấy một anh tính cũng hay khoe, tất tưởi chạy đến hỏi to :Bác có thấy con lợn cưới của tôi chạy qua đây không ?Từ lúc tôi mặc cái áo mới này, tôi chẳng thấy con lợn nào chạy qua đây cả! ( Theo Truyện cười dân gian Việt Nam ) => Từ ngữ không cần thiết trong câu hỏi là: “cưới’’ và câu trả lời “từ lúc tôi mặc chiếc áo mới này”. KL: Khi giao tiếp cần nói có nội dung, nội dung phải đáp ứng yêu cầu của cuộc giao tiếp, không thiếu, không thừa. Không nên nói nhiều hơn những gì mà câu hỏi yêu cầu lợn cướiáo mớiCÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠII. Phưương châm về lượngNói đủ, không thừa , không thiếuII. Phương châm về chất1. Ví dụ Quả bí khổng lồHai anh chàng đi qua một khu vưườn trồng bí. Một anh thấy quảbí to, kêu lên : - Chà, quả bí kia to thật ! Anh bạn có tính hay nói khoác, cưười mà bảo rằng: -Thế thì đã lấy gì làm to. Tôi đã từng thấy những quả bí to hơn nhiều. Có một lần, tôi tận mắt trông thấy một quả bí to bằng cả cái nhà đằng kia kìa. Anh kia nói ngay: -Thế thì đã lấy gì làm lạ. Tôi còn nhớ, một bận tôi trông thấy một cái nồi đồng to bằng cả cái đình làng ta. Anh nói khoác ngạc nhiên hỏi: - Cái nồi ấy dùng để làm gì mà to vậy? Anh kia giải thích: - Cái nồi ấy dùng để luộc quả bí anh vừa nói ấy mà. Anh nói khoác biết bạn chế nhạo mình bèn nói lảng sang chuyện khác.quả bíbằng cả cái nhànồi đồngbằng cả cái đìnhCÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠII. Phưương châm về lượngNói đủ, không thừa , không thiếuII. Phương châm về chấtNói đúng, không nói những điều chưa chắc chắn.=>Truyện phê phán tính khoác loác của ngưười đời. Nhưư vậy, trong giao tiếp cần tránh nói điều mà mình không tin là đúng hay không có bằng chứng.Kết luận: Nói những thông tin có bằng chứng xác thực, không nói ra những điều mà mình chưưa chắc chắn. Khi giao tiếp đừng nói những điều mà mình không tin là đúng.CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠII Phưương châm về lượngNói đủ, không thừa , không thiếuII. Phưương châm về chấtNói đúng, không nói những điều chưưa chắc chắn.III. Luyện tập:Câu1. Điền đúng sai sau mỗi ý kiến Thể hiện đúng phưương châm hội thoại khi giao tiếp có nghĩa là: A. Nói huyên thuyên chuyện trên trời dưới đất. B. Nói có nội dung, nội dung đủ, đáp ứng yêu cầu giao tiếp. C. Nói điều xác thực. D. Nói bóng gió, lấp lửng. CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠII Phưương châm về lượngNói đủ, không thừa , không thiếuII. Phưương châm về chấtNói đúng, không nói những điều chưưa chắc chắn.III. Luyện tập:Câu 2: Hãy chọn ý kiến đúng nhất ! Tuân thủ phưương châm hội thoại về chất khi giao tiếp có nghĩa là:A Vừa nói vừa đánh trống lảngB Nói mơ hồC Nói quanh co dài dòng lê thêD Không nói những điều mà mình không tin là đúng, không có bằng chứng xác thực. CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI Bài tập 1Vận dụng phương chõm về lượng để phõn tớch lỗi trong những cõu sauTrõu là loài gia sỳc nuụi ở nhà.ẫn là một loài chim cú hai cỏnh. III/ LUYỆN TẬP:Cõu a thừa cụm từ “nuụi ở nhà”.Vỡ gia sỳc đó hàm chứa là thỳ nuụi trong nhà.b) Cõu b Tất cả cỏc loài chim đều cú hai cỏnh.Vỡ thế cú hai cỏnh là cụm từ thừa.I Phương châm về lưượngNói đủ, không thừa , không thiếuII. Phương châm về chấtNói đúng, không nói những điều chưa chắc chắn.III. Luyện tập:Bài 2 Chọn từ ngữ thích hợp điền vào chỗ trống: a) Nói có căn cứ chắc chắn là: nói có sách , mách có chứng b) Nói sai sự thật một cách cố ý, nhằm che dấu điều gì đó là: nói dối c) Nói một cách hú họa, không có căn cứ là: nói mò d ) Nói nhảm nhí vu vơ là: nói nhăng nói cuội e) Nói khoác loác, làm ra vẻ tài giỏi hoặc nói những chuyện bông đùa khoác loác cho vui là: nói trạng Các từ ngữ trên đều liên quan đến phưương châmhội thoại về chất CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠIBài tập 3Với cõu hỏi : “Rồi cú nuụi được khụng”? Người núi đó khụng tuõn thủ phương chõm về lượng – Vỡ hỏi một điều rất thừa.Vận dụng những phương chõm hội thoại đó học để giải thớch vỡ sao người núi đụi khi phải dựng những cỏch diễn đạt như :Như tụi được biết,tụi tin rằng, nếu tụi khụng lầm thỡ,tụi nghe núi,theo tụi nghĩ , hỡnh như là.- Để đảm bảo tuõn thủ phương chõm về chất, nhằm bỏo cho người nghe biết là tớnh chớnh xỏc của nhận định hay thụng tin đưa ra được kiểm chứng Bài tập 4- Để đảm bảo phương chõm về lượng, người núi phải dựng cỏch núi trờn nhằm bỏo cho người nghe biết là việc nhắc lại nội dung đó cũ là do chủ ý của người núi.I Phương châm về lượngNói đủ, không thừa , không thiếuII. Phưương châm về chấtNói đúng, không nói những điều chưa chắc chắn.III. Luyện tập:Bài 5: Giải thích các thành ngữ Những thành ngữ ấy liên quan đến phương châm hội thoại nào? -Ăn đơm nói đặt: vu khống, đặt điều, bịa chuyện để hại người -Ăn ốc nói mò: nói không có căn cứ, không chính xác, hú hoạ -Ăn không nói có: vu khống, bịa đặt, điêu toa -Cãi chày cãi cối: cãi bừa, ngoan cố, cãi lấy được, không lí lẽ - Khua môi múa mép : ba hoa, khoác loác, phô trương -Nói dơi nói chuột: nói lăng nhăng, linh tinh -Hứa hưươu hứa vượn: hứa để vừa lòng rồi không thực hiện Những thành ngữ trên liên quan đến phưương châm hội thoại về chấtCÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠIBÀI TẬP VỀ NHÀ-Nắm chắc nội dungcủa bài học.-Hoàn thành các bài tập còn lại.