Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 106: Các thành phần biệt lập

TIẾT 106 :CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬPI/ THÀNH PHẦN TèNH THÁI :Đọc cỏc cõu sau đõy (Trớch từ truyện ngắn Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang sỏng)a/ Với lũng mong nhớ của anh,chắc anh nghĩ rằng, con anh sẽ chạy xụ vào lũng anh, sẽ ụm chặt lấy cổ anh.b/Anh quay lại nhỡn con vừa khe khẽ lắc đầu vừa cười. Cú lẽ vỡ khổ tõm đến nỗi khụng khúc được, nờn anh phải cười vậy thụi.1/ Vớ dụ :SGK/18 a/Chắc b/Cú lẽCaoThấpNhận định của người núi đối với sự việc, thể hiện độ tin cậyCỏc từ in đậm trong những cõu trờn thể hiện nhận định của người núi đối với sự việc nờu ở trong cõu như thế nào?a/ Với lũng mong nhớ của anh, chắc anh nghĩ rằng, con anh sẽ chạy xụ vào lũng anh, sẽ ụm chặt lấy cổ anh.b/Anh quay lại nhỡn con vừa khe khẽ lắc đầu vừa cười. Cú lẽ vỡ khổ tõm đờn nỗi khụng khúc được, nờn anh phải cười vậy thụi.a/ Với lũng mong nhớ của anh, anh nghĩ rằng, con anh sẽ chạy xụ vào lũng anh, sẽ ụm chặt lấy cổ anh.b/Anh quay lại nhỡn con vừa khe khẽ lắc đầu vừa cười. Vỡ khổ tõm đờn nỗi khụng khúc được, nờn anh phải cười vậy thụi.Nếu khụng cú những từ ngữ in đọ̃m nói trờn thỡ nghĩa sự việc của cõu chứa chỳng cú khỏc đi khụng ?vỡ sao??-í nghĩa sự việc khụng thay đổi.- Vỡ cỏc từ in đậm khụng tham gia diễn đạt ý nghĩa sự việc ,chỉ thể hiện cỏch nhỡn, cỏch đỏnh giỏ sự việc của người núi.Tiết 98 : CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP I/ THÀNH PHẦN TèNH THÁI :1/ Vớ dụ :SGK/18a/Chắc b/Cú lẽCaoThấp* Cỏc từ in đậm khụng tham gia diễn đạt ý nghĩa sự việc.Nhận định của người núi đối với sự việc, thể hiện độ tin cậyTừ phõn tớch trờn em hóy cho biết thành phầntỡnh thỏi được dựng để làm gỡ ?2/Kết luận :Thành phần tỡnh thỏi được dựng để thể hiện cỏch nhìn của người núi đối với sự việc được núi đến trong cõu.Thành phần tỡnh thỏi được dựng rất nhiều trong thơ, văn:VD: 1- “Sương chựng chỡnh qua ngừ Hỡnh như thu đó về” (Sang thu – Hữu Thỉnh) 2- “Lần đầu tiờn trong lịch sử Việt Nam và cú lẽ cả thế giới, cú một vị Chủ tịch nước lấy chiếc nhà sàn nhỏ bằng gỗ bờn cạnh chiếc ao làm “cung điện “ của mỡnh. ( Phong cỏch Hồ Chớ Minh – Lờ Anh Trà)Lưu ý :Trong giao tiếp ngoài những yếu tố tỡnh thỏi thể hiện độ tin cậy của người núi đối với sự việc được núi đến trong cõu như:Chắc hẳn, chắc là, chắc chắn (chỉ độ tin cậy cao)Hỡnh như, dường như, hầu như, cú vẻ như (chỉ độ tin cậy thấp)-Ta cũn gặp:-Những yếu tố tỡnh thỏi gắn với ý kiến của người núi như : Theo tụi, ý ụng ấy, theo anh.. VD: Theo anh, anh thấy sự việc như thế nào?-Những yếu tố tỡnh thỏi chỉ thỏi độ của người núi đối với người nghe như: à, ạ, a, hả, hử, nhộ, nhỉ, đõy, đấy (đứng cuối cõu) VD: Mai đi lỳc 7 giờ nhộ!Tiết 98 : CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP II/ THÀNH PHẦN CẢM THÁN:1 / Vớ dụ : SGK/18 Đọc cỏc cõu sau đõy, chỳ ý cỏc từ ngữ in đậm(Kim Lõn ,Làng)(Nguyễn Thành Long ,Lặng lẽ SaPa) Vui sướng b/Trời ơiTiếc rẻ2 / Kết luận :Thành phần cảm thỏn được dựng để bộc lộ tõm lớ của người núi ( vui, buồn, mừng, giận, .)a/Ồ, Cỏc từ in đậm trong những cõu trờn cú chỉ sự vật hay sư việc gỡ khụng ?Nhờ những từ ngữ nào trong cõu mà chỳng ta hiểu được tại sao người núi kờu ồ hoặc kờu trời ơi?sao mà độ ấy vui thế ., chỉ cũn cú năm phỳt !Cỏc từ ngữ in đậm được dựng để làm gỡ?Dựng để bộc lộ tõm lớ người núiTừ những phõn tớch trờn em hóy cho biết thành phần cảm thỏn được dựng để làm gỡ?Thảo luậnNhận xét về thành các phần tình thái và cảm thán trong câu, có ý kiến cho rằng: Hai thành phần này tuy khác nhau về công dụng nhưng lại có những đặc điểm chung. Em có đồng ý với ý kiến đó không? Vì sao?Gợi ý: Muốn biết sự giống và khác nhau của các phần tình thái và cảm thán trong câu, cần dựa vào:-Công dụng của từng thành phần.- Đặc điểm của các thành phần đó: có tham gia vào cấu trúc ngữ pháp của câu không? Có tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu không?Sự giống và khác nhau giữa các phần tình thái và cảm thán trong câu : * Khác nhau:Thành phần tình thái đưược dùng để thể hiện cách nhìn của người nói đối với sự việc đưược nói đến trong câu.Thành phần cảm thán đưược dùng để bộc lộ tâm lí của người nói (vui, buồn, mừng, giận )*Giống nhau:Đều không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu. Đều khụng tham gia vào cấu trỳc ngữ phỏp của cõu. Thành phần biệt lập.Tiết 98 : CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP II/ THÀNH PHẦN CẢM THÁN:1 / Vớ dụ :SGK/18 Vui sướng b/Trời ơiTiếc rẻ2 / Kết luận :Thành phần cảm thỏn được dựng để bộc lộ tõm lớ của người núi ( vui, buồn, mừng, giận, .)a/Ồ, Dựng để bộc lộ tõm lớ người núi* Lưu ý: Cỏc thành phần tỡnh thỏi, cảm thỏn là những bộ phận khụng tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của cõu nờn được gọi là thành phần biệt lập.Tiết 98 : CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP III/ LUYỆN TẬP:Bài tập 1: Tỡm cỏc thành phần tỡnh thỏi ,cảm thỏn trong những cõu sau đõy:a/ Nhưng cũn cỏi này nữa mà ụng sợ , cú lẽ cũn ghờ rợn hơn cả những tiếng kia nhiều. (Kim Lõn , Làng )b/Chao ụi, bắt gặp một con người như anh ta là một cơ hội hón hữu cho sỏng tỏc, nhưng hoàn thành sỏng tỏc cũn là một chặng đường dài. ( Nguyễn Thành Long , Lặng lẽ SaPa )c/ Trong giờ phỳt cuối cựng ,khụng cũn đủ sức trăng trối lại điều gỡ, hỡnh như chỉ cú tỡnh cha con là khụng thể chết được, anh đưa tay vào tỳi, múc cõy lược, đưa cho tụi và nhỡn tụi một hồi lõu . (Nguyễn Quang Sỏng , Chiếc lược ngà)d/ễng lóo bỗng ngừng lại ,ngờ ngợ như lời mỡnh khụng được đỳng lắm. Chả nhẽ cỏi bọn ở làng lại đốn đến thế được . (Kim Lõn , Làng )a/ Cú lẽ - Thành phần tỡnh thỏi.b/Chao ụi – Thành phần cảm thỏn .c/ Hỡnh như – Thành phần tỡnh thỏi .d/ Chả nhẽ - Thành phần tỡnh thỏi .Tiết 98 : CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP III/ LUYỆN TẬP:Bài tập 2 :Hóy xếp những từ ngữ sau đõy theo trỡnh tự tăng dần độ tin cậy (hay độ chắc chắn) (Chỳ ý :những từ ngữ thể hiện cựng một mức độ tin cậy thỡ xếp ngang nhau .)chắc là, dường như, chắc chắn, cú lẽ,chắc hẳn, hỡnh như , cú vẻ như dường như, hỡnh như, cú vẻ nhưcú lẽ chắc là chắc hẳn chắc chắnTiết 98 : CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP III/ LUYỆN TẬP:Bài tập 3: Hóy cho biết, trong số những từ cú thể thay thế cho nhau trong cõu sau đõy, với từ nào người núi phải chịu trỏch nhiệm cao nhất về độ tin cậy của sự việc do mỡnh núi ra ,với từ nào trỏch nhiệm đú thấp nhất.Tại sao tỏc giả Chiếc lược ngà (Nguyễn Quang Sỏng)lại chọn từ chắc?Với lũng mong nhớ của anh,chắc hỡnh như chắc chắnanh nghĩ rằng, con anh sẽ chạy xụ vào lũng anh, sẽ ụm chặt lấy cổ anh.Gợi ý :Xột theo hai trường hợp:tại sao tỏc giả khụng dựng hỡnh như hay là chắc chắn ?Thấp nhất : hỡnh nhưCao nhất : chắc chắn- Từ chịu trỏch nhiệm Bài tập 3:Tiết 98 : CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP III/ LUYỆN TẬP:Bài tập 3:- Từ chịu trỏch nhiệm Cao nhất : chắc chắnThấp nhất : hỡnh như- Chọn chắc vỡ :+ Theo tỡnh cảm huyết thống sự việc sẽ diễn ra như vậy .+Do thời gian và ngoại hỡnh cú thể sự việc sẽ diễn ra khỏc đi một chỳt.III/ LUYỆN TẬP:Bài tập 4 : Viết một đoạn văn ngắn núi về cảm xỳc của em khi được thưởng thức một tỏc phẩm văn nghệ (truyện ,thơ ,phim , ảnh ,tượng ) trong đoạn văn đú cú cõu chứa thành phần tỡnh thỏi hoặc cảm thỏn . CỦNG CỐ-Thành phần tỡnh thỏi dựng để làm gỡ? -Thành phần cảm thỏn dựng để làm gỡ? HƯỚNG DẪN SOẠN BÀI -Học thuộc ghi nhớ, hoàn chỉnh cỏc bài tập.-Chuẩn bị bài : Nghị luận về một sự việc ,hiện tượng đời sống .* Yờu cầu :+ Đọc trước văn bản Bệnh lề mề. + Trả lời cỏc cõu hỏi trong phần tỡm hiểu.