Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 109: Các thành phần biệt lập (tiếp theo)

NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG CÁC EMTIẾT 109: HÊM TRẠNG NGỮ CHO CÂU (TIẾP THEO)Câu 1: Câu văn nào sau đây có sử dụng thành phần biệt lập tình thái? A Trời ơi, chỉ còn năm phút.B Ồ, sao mà độ ấy vui thế. C Có lẽ văn nghệ rất kị “trí thức hóa nữa”. D Ôi những cánh đồng quê chảy máu.Câu 2: Câu nào sau đây có sử dụng thành phần biệt lập cảm thán? A Tôi không rõ, hình như họ là hai mẹ con.B Chao ôi, bông hoa đẹp quá.C Có lẽ ngày mai mình sẽ đi píc-níc.D Bạn An là học sinh giỏi.Câu 3: Trong các từ ngữ sau đây, từ ngữ nào có độ tin cậy cao nhất? A Chắc là B Chắc C Hình như D Chắc chắnTiết 109:Các thành phần biệt lập (tiếp theo)I. Thành phần gọi đáp1. Ví dụ (SGK):Đọc các đoạn trích (trích từ truyện ngắn Làng của Kim Lân)a) Này, bác có biết mấy hôm nay súng nó bắn ở đâu mà nghe rát thế không ?b) Các ông, các bà ở đâu ta lên đấy ạ?Ông Hai đặt bát nước xuống chõng hỏi. Một người đàn bà mau miệng trả lời:- Thưa ông, chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ.2. Nhận xétTrong những từ in đậm (màu xanh), từ nào được dùng để gọi, từ nào được dùng để đáp??a) Này: dùng để gọib) Thưa ông: dùng để đáp.?Các từ in đậm (màu xanh) có tham gia vào diễn đạt nghĩa sự việc không?- Các từ in đậm (màu xanh) không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu. Trong hai từ đó, từ nào dùng để tạo lập cuộc hội thoại, từ nào dùng để duy trì cuộc hội thoại ?? Từ “này” thiết lập cuộc hội thoại. * Tác dụng: mở ra cuộc hội thoại. - Từ “Thưa ông” duy trì cuộc trò chuyện đang diễn ra giữa những người tham gia hội thoại TIẾT 109: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (TIẾP THEO)I. Thành phần gọi đáp1. Ví dụ:?Ví dụ 1Hãy xác định các thành phần gọi- đáp trong các ví dụ sau ?Bác ơi, cho cháu hỏi trường THCS Vĩnh Lập ở đâu ạ?Ví dụ 2Ví dụ 3Vâng, em cũng nghĩ như cô.Này, cậu đang làm gì đấy ?Bạn đấy à, mình đang học bài.3. Kết luậnQua việc phân tích các ví dụ, em hãy cho biết thành phần gọi- đáp dùng để làm gì ?Thành phần gọi- đáp được dùng để tạo lập hoặc duy trì mối quan hệ giao tiếp. TIẾT 109: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (TIẾP THEO)2. Nhận xétI/ THÀNH PHẦN GỌI- ĐÁP1/ Tìm hiểu vd ( Sgk )2/ Nhận xét:- ”Này”: dùng để gọi,thiết lập cuộc thoại.- ”Thưa ông”: dùng để đáp, duy trì cuộc thoại3/ Kết luận: Thành phần gọi – đáp được dùng để tạo lập hoặc duy trì mối quan hệ giao tiếp.TIẾT 109: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (TIẾP THEO)I. Thành phần gọi đáp1. Ví dụ (SGK):??3. Kết luận2. Nhận xétII. Thành phần phụ chú1. Ví dụ ( SGK ):a) Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh - và cũng là đứa con duy nhất của anh, chưa đầy một tuổi. Nếu lược bỏ các từ in nghiêng, nghĩa sự việc của mỗi câu trên có thay đổi không ? Vì sao ?(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà )( Nam Cao, Lão Hạc )b) Lão không hiểu tôi, tôi nghĩ vậy, và tôi càng buồn lắm.2. Nhận xét- Khi bỏ các từ in nghiêng các câu văn nêu trên vẫn nguyên vẹn, Vì các từ in nghiêng không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu đó.a) Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh chưa đầy một tuổi. b) Lão không hiểu tôi và tôi càng buồn lắm.- Những từ in nghiêng ở câu a) chú thích thêm cho “đứa con gái đầu lòng của anh”Ở câu a) các từ in nghiêng được thêm vào để chú thích cho cụm từ nào ?Trong câu b) cụm chủ- vị in nghiêng chú thích điều gì ??- Trong VD b) có 3 cụm C-V, riêng cụm C- V “tôi nghĩ vậy” là cụm C-V chỉ việc diễn ra trong tâm trí của riêng tác giả. Hai cụm C-V còn lại diễn đạt việc tác giả kể (“tôi nghĩ vậy” có ý giải thích thêm rằng điều “Lão không hiểu tôi” chưa hẳn đã đúng nhưng “tôi” cho đó là lí do làm cho “tôi càng buồn lắm”).TIẾT 109: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (TIẾP THEO)I. Thành phần gọi đáp1. Ví dụ ( SGK ):?3. Kết luận2. Nhận xétII. Thành phần phụ chú1. Ví dụ ( SGK ):2. Nhận xétXác định thành phần phụ chú trong đoạn văn sau ?Vậy mày hỏi cô Thông- tên người đàn bà họ nội xa kia- chỗ ở hiện nay của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về.( Nguyên Hồng, Trong lòng mẹ )Thành phần phụ chú dùng để làm gì ?- Thành phần phụ chú thường được đặt giữa hai dấu gạch ngang, hai dấu phẩy, hai dấu ngoặc đơn hoặc giữa một dấu gạch ngang với một dấu phẩy. Nhiều khi thành phần phụ chú còn được đặt sau dấu hai chấm.??- Thành phần phụ chú được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu.3. Kết luậnThành phần phụ chú thường được đặt như thế nào trong câu văn ?Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: Hôm nay tôi đi học. ( Thanh Tịnh, Tôi đi học)TIẾT 109: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (TIẾP THEO)2/ Nhận xét:-Khi bỏ từ in nghiêng, nội dung các câu vẫn nguyên vẹn ý nghĩa. -Những từ in nghiêng bổ sung nghĩa cho cụm từ đứng trước nó.3/ Kết luận: Thành phần phụ chú được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu. Thành phần phụ chú thường đặt giữa 2 dấu gạch ngang, 2 dấu phẩy, 2 dấu ngoặc đơn hoăc giữa một dấu gạch ngang với một dấu phẩy, có khi đặt sau dấu 2 chấm.TIẾT 109: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (TIẾP THEO)I/ THÀNH PHẦN GỌI- ĐÁP1/ Tìm hiểu vd ( Sgk )2/ Nhận xét:- ”Này”: dùng để gọi,thiết lập cuộc thoại.- ”Thưa ông”: dùng để đáp, duy trì cuộc thoại3/ Kết luận: Thành phần gọi –đáp được dùng để tạo lập hoặc duy trì mối quan hệ giao tiếp.II/ THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ1/ Tìm hiểu vd ( Sgk )2/ Nhận xét:- Khi bỏ từ in nghiêng, nội dung các câu vẫn nguyên vẹn ý nghĩa.- Những từ in nghiêng bổ sung nghĩa cho cụm từ đứng trước nó,3/ Kết luận: Thành phần phụ chú được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu. Thành phần phụ chú thường đặt giữa 2 dấu gạch ngang, 2 dấu phẩy,2 dấu ngoặc đơn hoăc giữa một dấu gạch ngang với một dấu phẩy, có khi đặt sau dấu 2 chấmIII/ LUYỆN TẬPTIẾT 109: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (TIẾP THEO)III. LUYỆN TẬPBài tập 1: Tìm thành phần gọi - đáp trong đoạn trích, cho biết từ nào được dùng để gọi, từ nào được dùng để đáp. Quan hệ giữa người gọi và đáp là quan hệ gì (trên - dưới hay ngang hàng, thân hay sơ). - Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.- Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì. (Ngô Tất Tố - Tắt đèn) - “Này” : Dùng để gọi - “Vâng” : Dùng để đápQuan hệ : trên – dướiTIẾT 109: HÊM TRẠNG NGỮ CHO CÂU (TIẾP THEO)I/ THÀNH PHẦN GỌI- ĐÁP1/ Tìm hiểu vd ( Sgk )2/ Nhận xét:- “Này”: dùng để gọi,thiết lập cuộc thoại.- ”Thưa ông”: dùng để đáp, duy trì cuộc thoại3/ Kết luận: Thành phần gọi –đáp được dùng để tạo lập hoặc duy trì mối quan hệ giao tiếp.II/ THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ1/ Tìm hiểu vd ( Sgk )2/ Nhận xét:-Khi bỏ từ in nghiêng, nội dung các câu vẫn nguyên vẹn ý nghĩa.-Những từ in nghiêng bổ sung nghĩa cho cụm từ đứng trước nó,3/ Kết luận: Thành phần phụ chú được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu. Thành phần phụ chú thường đặt giữa 2 dấu gạch ngang, 2 dấu phẩy,2 dấu ngoặc đơn hoăc giữa một dấu gạch ngang với một dấu phẩy, có khi đặt sau dấu 2 chấmIII/ LUYỆN TẬPBT1/ Thành phần gọi – đáp:- “Này”: dùng để gọi -> quan hệ- “Vâng”: dùng để đáp trên- dướiTIẾT 109: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (TIẾP THEO)Bài tập 2: Tìm thành phần gọi – đáp trong câu ca dao sau và cho biết lời gọi- đáp đó hướng đến ai? Bầu ơi thương lấy bí cùng,Tuy rằng khác giống, nhưng chung một giàn.Lời gọi – đáp : Bầu ơiĐối tượng : Hướng đến nhiều ngườiTIẾT 109: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (TIẾP THEO)I/ THÀNH PHẦN GỌI- ĐÁP1/ Tìm hiểu vd ( Sgk )2/ Nhận xét:- “Này”: dùng để gọi,thiết lập cuộc thoại.- ”Thưa ông”: dùng để đáp, duy trì cuộc thoại3/ Kết luận: Thành phần gọi –đáp được dùng để tạo lập hoặc duy trì mối quan hệ giao tiếp.II/ THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ1/ Tìm hiểu vd ( Sgk )2/ Nhận xét:- Khi bỏ từ in nghiêng, nội dung các câu vẫn nguyên vẹn ý nghĩa.- Những từ in nghiêng bổ sung nghĩa cho cụm từ đứng trước nó,3/ Kết luận: Thành phần phụ chú được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu. Thành phần phụ chú thường đặt giữa 2 dấu gạch ngang, 2 dấu phẩy,2 dấu ngoặc đơn hoăc giữa một dấu gạch ngang với một dấu phẩy, có khi đặt sau dấu 2 chấmIII/ LUYỆN TẬPBT1/ Thành phần gọi – đáp:- “Này”: dùng để gọi -> quan hệ- “Vâng”: dùng để đáp trên- dướiBT2/ Thành phần gọi- đáp: Lời gọi- đáp : “Bầu ơi” Đối tượng: hướng đến nhiều người.TIẾT 109: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (TIẾP THEO)Bài tập 3: Tìm thành phần phụ chú trong các đoạn trích sau và cho biết chúng bổ sung điều gì?a/ Chúng tôi,mọi người - kể cả anh, đều tưởng con bé sẽ đứng yên đó thôi. (Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà )b/ Giáo dục tức là giải phóng. Nó mở ra cánh cửa dẫn đến hòa bình, công bằng và công lý. Những người nắm giữ chìa khóa của cánh cửa này - các thầy, cô giáo, các bậc cha mẹ, đặc biệt là những người mẹ - gánh một trách nhiệm vô cùng quan trọng, bởi vì cái thế giới mà chúng ta để lại cho các thế hệ mai sau sẽ tùy thuộc vào những trẻ em mà chúng ta để lại cho thế giới ấy. ( Phê-đê-ri-cô May-o, Giáo dục- chìa khóa của tương lai )c/ Bước vào thế kỉ mới, muốn “sánh vai cùng các cường quốc năm châu” thì chúng ta sẽ phải lấp đầy hành trang bằng những điểm mạnh, vứt bỏ những điểm yếu. Muốn vậy thì khâu đầu tiên, có ý nghĩa quyết định là hãy làm cho lớp trẻ - những người chủ thực sự của đất nước trong thế kỉ tới - nhận ra điều đó, quen dần với những thói quen tốt đẹp ngay từ việc nhỏ nhất. ( Vũ Khoan, Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới )d/ Cô bé nhà bên (có ai ngờ) Cũng vào du kích Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi) ( Giang Nam, Quê hương )I/ THÀNH PHẦN GỌI- ĐÁP1/ Tìm hiểu vd ( Sgk )2/ Nhận xét:- “Này”: dùng để gọi,thiết lập cuộc thoại.- ”Thưa ông”: dùng để đáp, duy trì cuộc thoại3/ Kết luận: Thành phần gọi –đáp được dùng để tạo lập hoặc duy trì mối quan hệ giao tiếp.II/ THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ1/ Tìm hiểu vd ( Sgk )2/ Nhận xét:-Khi bỏ từ in nghiêng, nội dung các câu vẫn nguyên vẹn ý nghĩa.-Những từ in nghiêng bổ sung nghĩa cho cụm từ đứng trước nó,3/ Kết luận: Thành phần phụ chú được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu. Thành phần phụ chú thường đặt giữa 2 dấu gạch ngang, 2 dấu phẩy,2 dấu ngoặc đơn hoăc giữa một dấu gạch ngang với một dấu phẩy, có khi đặt sau dấu 2 chấmIII/ LUYỆN TẬPBT1/ Thành phần gọi – đáp:- “Này”: dùng để gọi -> quan hệ- “Vâng”: dùng để đáp trên- dướiBT2/ Thành phần gọi- đáp: Lời gọi- đáp : “ Bầu ơi” Đối tượng: hướng đến nhiều người.BT3/ Thành phần phụ chú :a/ Kể cả anhb/ Các thầy người mẹ.c/ Những người chủ thế kỷ tới.d/ (có ai ngờ) ; (thương thương quá đi thôi)TIẾT 109: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (TIẾP THEO)I/ THÀNH PHẦN GỌI- ĐÁP1/ Tìm hiểu vd ( Sgk )2/ Nhận xét:- “Này”: dùng để gọi,thiết lập cuộc thoại.- ”Thưa ông”: dùng để đáp, duy trì cuộc thoại3/ Kết luận: Thành phần gọi –đáp được dùng để tạo lập hoặc duy trì mối quan hệ giao tiếp.II/ THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ1/ Tìm hiểu vd ( Sgk )2/ Nhận xét:- Khi bỏ từ in nghiêng, nội dung các câu vẫn nguyên vẹn ý nghĩa.- Những từ in nghiêng bổ sung nghĩa cho cụm từ đứng trước nó,3/ Kết luận: Thành phần phụ chú được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu. Thành phần phụ chú thường đặt giữa 2 dấu gạch ngang, 2 dấu phẩy,2 dấu ngoặc đơn hoăc giữa một dấu gạch ngang với một dấu phẩy, có khi đặt sau dấu 2 chấmIII/ LUYỆN TẬPBT1/ Thành phần gọi – đáp:- “Này”: dùng để gọi -> quan hệ- “Vâng”: dùng để đáp trên- dướiBT2/ Thành phần gọi- đáp: Lời gọi- đáp : “ Bầu ơi” Đối tượng: hướng đến nhiều người.BT3/ Thành phần phụ chú :a/ Kể cả anhb/ Các thầy người mẹ.c/ Những người chủ thế kỷ tới.d/ ( có ai ngờ) ; ( thương thương quá đi thôi)BT4 / Xác định từ ngữ liên quan các từ ở BT3BT5/ Viết đoạn văn trình bày suy nghĩ của em về việc thanh niên chuẩn bị hành trang bước vào thế kỷ mới, trong đó có câu chứa thành phần phụ chú.TIẾT 109: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (TIẾP THEO)12345678910111213Các thành phần tình thái, cảm thán, gọi đáp, phụ chú được gọi chung là thành phần gì ?IBỆ LTẬPTrong các từ : “dường như, chắc chắn, chắc là” từ nào có độ tin cậy thấp nhất ?NƠG CÀIƯDỜ GNNHƯCâu văn “Chúng tôi, mọi người – kể cả anh, đều tưởng con bé sẽ đứng yên đó thôi.” , trích trong văn bản nào ?HCI CẾLỰTác giả của bài thơ “ Bài thơ về tiểu đội xe không kính” là ai ?HPẠMTẾDNU TẬẶNCâu văn “Trời ơi, chỉ còn năm phút !” , trích trong văn bản nào ?ẼLS PAAGIGỌ LĐÁPÌME ÁỮNPĐiền từ còn thiếu vào câu kiều sau đây : Đầu lòng hai ả tố ngaThúy Kiều là chị . là Thúy VânThành phần được dùng để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp được gọi là thành phần gì ?Bài thơ “Đồng chí “ của tác giả nào ?HHH HTAHÍCN UHÚThành phần được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu được gọi là thành phần gì ? IỤH HCTNCâu văn “ Với lòng mong nhớ của anh, chắc anh nghĩ rằng, con anh sẽ chạy xô vào lòng anh , sẽ ôm chặt lấy cổ anh”. Câu này chứa thành phần biệt lập nào ?Điền từ còn thiếu vào chỗ trống của câu thơ sau :	Quê hương nước mặn đồng chua Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá.Câu “Ồ, sao mà độ ấy vui thế.” , câu này chứa thành phần biệt lập nào ?CẢÁNM HTBài thơ “Ánh trăng” là của tác giả nào ? DNNGUYỄU YTỪƠNGMINHHÀMÝDẶN DÒ1/ Về nhà làm lại các bài tập vào vở 2/ Soạn và chuẩn bị bài: “Liên kết câu và liên kết đoạn văn”