Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 151+152+153: Những ngôi sao xa xôi (Lê Minh Khuê)

Những ngôi sao xa xôi 
(Lê Minh Khuê) 
TIẾT 151,152,153: 
1 
Nắm được kiến thức về tác giả, tác phẩm, tóm tắt cốt truyện 
2 
Cảm nhận về cuộc sống, vẻ đẹp chung và riêng của các nữ thanh niên xung phong 
3 
Hiểu được tình yêu quê hương đất nước 
và niềm tự hào về truyền thống dân tộc 
KIẾN THỨC CẦN ĐẠT 
TÌM HIỂU CHUNG 
I 
PHÂN TÍCH 
II 
TỔNG KẾT 
III 
T ác giả 
Tác phẩm 
Nội dung 
Nghệ thuật 
Hoàn cảnh sống và chiến đấu 
Hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong 
I 
TÌM HIỂU CHUNG 
- Lê Minh Khuê sinh năm 1949, quê Tĩnh Gia, Thanh Hoá. 
- Thuộc thế hệ nhà văn thời kỳ chống Mỹ. 
- Là thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn. 
Tác giả 
1 
Trước 1975 
Viết về cuộc sống chiến đấu của thanh niên xung phong, bộ đội trên đường Trường Sơn. 
Viết về những chuyển biến của xã hội và con người trên tinh thần đổi mới 
Sau 1975 
Sở trường: Viết truyện ngắn với ngòi bút miêu tả tâm lí phụ nữ tinh tế, đặc sắc. 
Bổ sung: 
+ Năm 1965, Lê Minh Khuê tham gia vào lực lượng Thanh niên xung phong chống Mĩ. 
+ Vào năm 1967, tác giả có những bài báo đầu tiên và năm 1969 bà bắt đầu viết văn. 
+ Ngoài việc viết văn bà còn từng làm phóng viên cho nhiều báo đài. 
BS: Bà nhận Giải thưởng Nhà nước về văn học, nghệ thuật năm 2012; Giải thưởng Văn học ASEAN 2019; Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam cho các tập truyện ngắn “Một chiều xa thành phố” (1978), “Trong làn gió heo may” (2001), “Làn gió chảy qua” (2017); Giải thưởng mang tên nhà văn Byeong-ju Lee của Hàn Quốc năm 2008 với tập truyện ngắn “Những ngôi sao, trái đất, dòng sông” 
Một số tác phẩm tiêu biểu 
a. Hoàn cảnh sáng tác 
Tác phẩm 
2 
– Truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi viết năm 1971, lúc cuộc kháng chiến chống Mĩ diễn ra vô cùng ác liệt, tác giả từng là chiến sĩ thanh niên xung phong ở Trường Sơn. 
b. Tình huống truyện 
 Ba nữ thanh niên xung phong - mỗi người một xuất thân, tính cách khác nhau nhưng lại thuộc một tổ trinh sát mặt đường tại một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn. 
	 Nhiệm vụ hàng ngày của họ là quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá phải san lấp, đánh dấu các trái bom chưa nổ và phá bom. 
	 Công việc tuy vất vả nhưng họ vẫn giữ tinh thần lạc quan, vui vẻ. 
Ý nghĩa : T hể hiện tâm hồn hồn nhiên trong sáng đầy mơ mộng và lòng dũng cảm, tinh thần đoàn kết, tình đồng chí đồng đội của người lính trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. 
c. Ngôi kể: ngôi thứ nhất 
Chân thực, gần gũi 
Nổi bật thế giới nội tâm 
Phần 3: Phần còn lại 
 N iềm vui khi đón cơn mưa đá bất ngờ đổ trên cao điểm 
Phần 2: Tiếp ... tự bịa ra nữa 
 Một lần phá bom Nho bị thương, được đồng đội chăm sóc 
Phần 1 : Từ đầu ... ngôi sao trên mũ 
 Hoàn cảnh sống và làm việc của tổ trinh sát mặt đường 
c. Bố cục 
“ N hững ngôi sao xa xôi” – xuất phát từ đặc điểm đôi mắt nv chính – P.Định 
“ N hững ngôi sao xa xôi ” chỉ những ngôi sao tỏa sáng lấp lánh trên bầu trời đêm. Đó chính là biểu tượng cho vẻ đẹp vĩnh hằng của vũ trụ. 
Đặt trong nội dung câu chuyện, “ N hững ngôi sao xa xôi” trở thành hình ảnh ẩn dụ chỉ vẻ đẹp tâm hồn những cô gái thanh niên xung phong nơi núi rừng Trường Sơn khói lửa . Họ như những ngôi sao lặng lẽ tỏa sáng cho thế hệ trẻ noi theo. Họ chính là biểu tượng về phẩm chất cách mạng, tâm hồn trong sáng, hồn nhiên, lạc quan, đầy trẻ trung, mơ mộng. 
“ N hững ngôi sao xa xôi” còn giúp thể hiện chủ đề tác phẩm. Đây là một nhan đề mang nét đặc trưng của văn học thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước. 
Ý nghĩa nhan đề 
Tóm tắt 
HOẠT ĐỘNG NHÓM 
Các nhóm có 8p để đọc và tóm tắt lại tác phẩm 
(hình thức tùy chọn và thuyết trình trước lớp) 
Tác phẩm 
2 
Ba Nữ thanh niên xung phong (Đ ịnh và N ho, chị Thao ) đã làm thành một tổ trinh sát mặt đường tại một cao điểm trên tuyến đường Trường Sơn 
Nhiệm vụ của họ là quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá phải san l ấ p do bom địch gây ra, đánh dấu vị trí của các trái bom chưa nổ và phá bom 
Tuy vậy, họ vẫn lạc quan yêu đời, có những giây phút thanh thản, mơ mộng và họ rất yêu thương nhau trong tình đồng đội, dù mỗi người một cá tính 
Phương Đ ịnh, nhân vật kể chuyện và là nhân vật chính, là cô gái hay mơ mộng, luôn nhớ về những kỷ niệm với gia đình và thành phố quê hương. Đoạn cuối chuyện tập trung tả tâm trạng Phương Đ ịnh trong một lần phá bom và N ho bị thương được 2 đồng đội chăm sóc và niềm vui của các cô gái trẻ khi đón một cơn mưa đá bất ngờ đổ trên cao điểm 
1 
2 
3 
4 
Tóm tắt 
a) Hoàn cảnh sống: 
II 
PHÂN TÍCH 
Hoàn cảnh sống và chiến đấu 
1 
Sống trong một cái hang, dưới chân cao điểm, giữa một vùng trọng điểm trên đường Trường Sơn 
Con đường bị đánh lở loét, hai bên đường không có lá xanh, thân cây bị tước khô cháy, đất bốc khói, không khí bàng hoàng, máy bay ầm ì xa dần 
 Nguy hiểm, ác liệt, khó khăn 
b) Công việc: 
Chạy lên cao điểm giữa ban ngày, phơi mình giữa vùng trọng điểm 
Đo khối lượng đất đá, đến bom chưa nổ, khi cần thì phá bom 
 Khó khăn, gian khổ, đối mặt với cái chết, đòi hỏi sự dũng cảm và tinh thần trách nhiệm cao 
Ở trên tuyến đ ư ờng Tr ư ờng Sơn 
N ơ i tập trung bom đạn, nguy hiểm và ác liệt 
G ần với cái chết 
Cần sự dũng cảm, bình tĩnh, chính xác 
Hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong 
2 
a) Vẻ đẹp chung: 
 Lòng yêu n ư ớc, lí t ư ởng sống cao đẹp 
- Họ là những cô gái tuổi đời rất trẻ, m ư ời tám đôi m ư ơi 
- Không ngần ngại hi sinh tuổi trẻ, ước mơ, tính mạng cống hiến cho đất nước 
Tinh thần trách nhiệm, lòng dũng cảm 
Tinh thần trách nhiệm 
Lòng dũng cảm 
S ẵn sàng nhận nhiệm vụ dù nguy hiểm 
Quên mình vì công việc 
Bình tĩnh, tự tin chiến thắng nỗi sợ hãi 
Kể về công việc với giọng bình thản 
Tinh thần đồng đội gắn bó thân thiết 
- Quan tâm, lo lắng, chăm sóc cho nhau 
- Thân thiết như chị em ruột 
- Sát cánh bên nhau trong chiến đấu 
Tâm hồn trong sáng, hồn nhiên, yêu đời 
Vẽ chân dung ngộ nghĩnh 
Nữ tính, thích làm đẹp 
Niềm vui đón cơn mưa đá ở cuối truyện 
Lòng yêu nước, lí tưởng sống cao đẹp 
Lòng dũng cảm, tinh thần trách nhiệm cao 
Tinh thần gắn bó, yêu thương đồng đội 
Tâm hồn trong sáng, hồn nhiên, yêu đời 
 Lòng yêu nước, là vẻ đẹp đại diện, tiêu biểu cho chủ nghĩa anh hùng Cách mạng Việt Nam trong thời kì chống Mĩ cứu nước 
 - N hẹ nhàng và mát mẻ như một que kem trắng . 
 Nho hơi đặc biệt. Vừa thuần hậu, vui vẻ, vừa lì bướng. 
 Em út, thích ăn kẹo và may vá, đáng yêu như một que kem, hay tắm ngoài suối, mặc dù bị thương nhưng vẫn cứng cỏi và bản lĩnh 
 Hồn nhiên, đáng yêu, dũng cảm 
b.1. Nho 
b) Vẻ đẹp riêng: 
Nho không khéo tay nhưng thích thêu thùa 
Ứớc mơ trở thành thợ hàn trong một nhà máy thủy điện lớn, chơi bóng chuyền giỏi 
Hay nhớ về quê hương Hà thành: khi nhận được thư của bạn Nho. 
Nho lo lắng khi hai người bạn lên cao điểm lâu chưa về. 
Nho: luôn sẵn sàng chiến đấu. Trên người có vô số vết thương to nhỏ, dù vết thương chưa khép miệng, dù chân tay đau nhức nhưng quyết không nằm trong quân y, vẫn chạy trên cao điểm phá bom. 
Coi cái chết rất nhẹ, dù bị thương, bị vùi trong đất, mệt lả nhưng vẫn đùa vui trong gian khổ, coi việc bị thương là “xúi quẩy tí”, coi công việc của mình cũng có cái thú vị riêng. 
- Cái gối trên tay Nho nhỏ nhắn, màu trắng. Nho thêu những bông hoa c ẩ u thả và loè loẹt. Những đường viền to như dây thừng. Có ai chê, Nho phớt tỉnh, ta y cứ đưa trên mũi kim như không có gì xảy ra. Khi người ta y chê lắm, Nho mím môi, rứt chỉ bằng hai hàm răng đều đặn, giọng cao vút lên : - A, cho nó nổi! 
 - Thao là người lớn tuổi nhất trong nhóm, có kinh nghiệm sống và chiến đấu nhiều nhất. “Trong công việc ai cũng gờm chị: cương quyết và táo bạo! ”, là người có tinh thần kiên định, bình tĩnh và nhạy bén nhất nhóm, Phương Định nhận xét : “những khi biết rằng cái gì sắp tới sẽ không yên ả thì chị tỏ ra bình tĩnh đến phát bực” . Thao có tố chất của một chỉ huy. 
 - Thao cũng có những lúc yếu đuối, chị sợ vắt và máu. Chị đủ nhạy bén để nhận ra hầm của Nho bị sập, tức tốc chạy đến cứu đồng đội, thế nhưng thấy máu là chị lại trở nên sợ hãi, “nghẹn ngào, không nước mắt”. 
 - Bên cạnh những nét tính cách trên chiến trường thì chị Thao cũng có những vẻ đẹp của một người con gái tuổi còn xuân, chị cũng ưa làm đẹp, nhưng làm đẹp cho mình một cách vụng về khi thích mặc những chiếc áo ngực thêu đầy chỉ màu, hay tỉ mẩn tỉa lông mày thành một đường mảnh như cái tăm, cũng mơ mộng yêu âm nhạc, nhưng không thích hát mà thích chép lại lời bài hát vào cuốn sổ tay của mình. 
b.2. Thao 
HOẠT ĐỘNG NHÓM 
Hãy làm rõ vẻ đẹp của nhân vật Phương Định qua các tiêu chí: 
- Xuất thân 
- Ngoại hình 
- Tính cách, sở thích 
- Trong công việc (1 lần phá bom) 
- Trong mối quan hệ với đồng đội 
................................... 
b.3. Phương Định 
- Xuất thân : là con gái Hà Nội 
- Ngoại hình: Là một cô gái khá 
	+ Hai bím tóc dày, khá mềm 
	+ Một cái cổ cao, kiêu hãnh 
	+ Một đôi mắt “trông xa xăm” 
- Tính cách, sở thích: 
+ Thích nhìn mình trong gương, rất điệu 
+ Thích hát, thích ngắm mưa đá, hay ngồi mơ mộng 
 Lời tự kể của nhân vật, là người tự tin, ý thức được vẻ đẹp, tính cách của bản thân 
 Bản thân là người mơ mộng, lãn mạng, hồn nhiên 
TRƯỚC CƠN MƯA ĐÁ 
	 Nhưng mưa đá. Lúc đầu tôi không biết. Nhưng rồi có tiếng lanh canh gõ trên nóc hang. Có cái gì vô cùng sắc xé không khí ra từng mảnh vụn. Gió, và tôi thấy đau, ướt cả má . 
	 - Mưa đá! Cha mẹ ơi! Mưa đá ! 
	 Tôi chạy vào bỏ trên bàn tay đang xoè ra của Nho mấy viên đá nhỏ. Lại chạy ra, vui thích cuống cuồng. Nh ữ ng niềm vui c o n trẻ của tôi lại nở tung ra, say sưa, tràn đầy 
- Trong công việc (một lần phá bom) 
+ Khung cảnh 
Vắng lặng đến phát s ợ . Cây còn lại xơ xác. 
Đất nóng. Khói đen vật vờ từng cụm trong không trung 
L ưỡi xẻng chạm vào quả bom , tiếng động sắc đến gai người, cứa vào da thịt 
Vỏ quả bom nóng dấu hiệu chẳng lành 
+ Tâm trạng 
Tôi không sợ nữa 
Tôi sẽ không đi khom 
Tôi rùng mình, thấy mình làm quá chậm 
Tim tôi cũng đập không rõ 
+ Hành động 
Tôi đến gần quả bom 
Tôi dùng xẻng đào.... 
Chờ tiếng bom nổ 
NT: Miêu tả tinh tế, cụ thể, chi tiết, tạo cảm giác hồi hộp 
 Khắc họa nổi bật h/a Phương Định: Dũng cảm, can đảm, tự trọng, khéo léo, nghiêm túc trong công việc 
+ Trong mối quan hệ với đồng đội 
+ Thấu hiểu và gắn bó với chị Thao, Nho nh ư chị em gái 
+ Lo lắng, chăm sóc khi Nho bị th ư ơng 
+ Luôn nghĩ những người đẹp nhất là những người mặc quân phục, có ngôi sao trên mũ 
 Gắn bó, tình cảm, yêu thương đồng đội 
Hình ảnh ba cô gái thanh niên xung phong 
	=> Chị Thao, Phương Định và Nho là những cô gái bình dị, có cá tính và vô cùng đáng yêu. Tổ quốc cần, họ sẵn sàng đón nhận những nguy hiểm. Và cuộc sống ác liệt nơi chiến trường đã biến họ thành những anh hung => vẻ đẹp của thế hệ trẻ trong k/c chống Mỹ 
III 
TỔNG KẾT 
NỘI DUNG 
1 
Hình ảnh tiêu biểu cho thế hệ trẻ Việt Nam yêu nước, dũng cảm, gan dạ, sẵn sàng hi sinh tuổi trẻ và sinh mạng để bảo vệ Tổ quốc 
NGHỆ THUẬT 
2 
Lựa chọn ngôi kể phù hợp 
Nghệ thuật xây dựng nhân vật, miêu tả tâm lí nhân vật 
Ngôn ngữ tinh tế, nhịp điệu dồn dập gợi không khí chiến trường 
Truyện Những ngôi sao xa xôi được viết vào năm nào? 
00 
01 
02 
03 
04 
05 
06 
07 
08 
09 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
1971 
1972 
1976 
1977 
A 
B 
C 
D 
Truyện được kể theo ngôi thứ mấy? 
00 
01 
02 
03 
04 
05 
06 
07 
08 
09 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
Thứ ba. 
Thứ hai. 
Thứ nhất. 
Không có ngôi kể. 
A 
B 
C 
D 
Lê Minh Khuê sinh năm bao nhiêu? Quê ở đâu? 
00 
01 
02 
03 
04 
05 
06 
07 
08 
09 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
1930, Nghệ An. 
1949, Thanh Hóa. 
1928, An Giang. 
1948, Cao Bằng. 
A 
B 
C 
D 
Cụm từ nào được dùng để miêu tả đôi mắt của Phương Định? 
00 
01 
02 
03 
04 
05 
06 
07 
08 
09 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
Dài, màu nâu, hay nheo lại như chói sáng. 
Dài, màu nâu, hay nheo lại như chói nắng. 
To tròn, màu nâu, hay nheo lại như chói nắng. 
Dài, màu đen láy, hay nheo lại như chói nắng. 
A 
B 
C 
D 
Với Phương Định, ai là những người đẹp nhất? 
5 
00 
01 
02 
03 
04 
05 
06 
07 
08 
09 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
Những anh bộ đội 
Những người ruột thịt 
Những con người Hà Nội 
Những người bạn từ thưở ấu thơ 
A 
B 
C 
D 
Thích thêu thùa và tỉa nhỏ lông mày là đặc điểm của ai? 
6 
00 
01 
02 
03 
04 
05 
06 
07 
08 
09 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
Nho. 
Chị Thao 
Phương Định. 
Người mẹ. 
A 
B 
C 
D 
Đặc điểm nào sau đây đúng với nhân vật Nho? 
7 
00 
01 
02 
03 
04 
05 
06 
07 
08 
09 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
Thích bịa lời hát. 
Thích ăn bích quy. 
Thích ăn kẹo. 
Thích bó gối mơ màng. 
A 
B 
C 
D 
Theo lời kể của Phương Định, ai là "kẻ không thích đùa" trong truyện "Những ngôi sao xa xôi" của Lê Minh Khuê? 
8 
00 
01 
02 
03 
04 
05 
06 
07 
08 
09 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
Những tên giặc lái người Mĩ 
Thần Chết . 
Những người lái xe 
Đại đội trưởng 
A 
B 
C 
D 
Phương Định nhớ về điều gì trước tiên sau cơn mưa đá? 
9 
00 
01 
02 
03 
04 
05 
06 
07 
08 
09 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
Bà bán kem. 
Người mẹ. 
Những ngọn điện trên quảng trường. 
Hoa trong công viên. 
A 
B 
C 
D 
Lê Minh Khuê đã từng đạt giải thưởng của nước nào? Năm bao nhiêu? 
10 
00 
01 
02 
03 
04 
05 
06 
07 
08 
09 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
Anh, 2007. 
Trung Quốc, 2007. 
Nhật Bản, 2009. 
Hàn Quốc, 2008. 
A 
B 
C 
D 
HƯỚNG DẪN HỌC BÀI Ở NHÀ 
* Học thuộc Ghi nhớ , nắm được bài. 
- Tóm tắt được truyện 
- Viết bài Tập làm văn: Phát biểu cảm nghĩa về nhân vật VH trong tác phẩm 
- Tiếp tục tìm hiểu về thơ ca kháng chiến chống Mỹ 
* Chuẩn bị bài tiếp theo: Chương trình địa phương phần Tập làm văn – Tiếp theo.