Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 46+47: Văn bản: Đồng chí (Chính Hữu)

ĐỒNG CHÍ 
 -CHÍNH HỮU- 
Tiết 4 6 - 4 7: 
Đồng chí 
Chính Hữu (1926 - 2007 ) 
- Chính Hữu - 
Hoạt động dự án: 
GV giao nhiệm vụ cho 3 nhóm chuẩn bị trước ở nhà: 
Nhóm 1 : Tìm hiểu về tác giả 
Nhóm 2 : Tỉm hiểu về hoàn cảnh sáng tác 
Nhóm 3: Tìm hiểu về thể thơ, PTBĐ, bố cục 
1. Tác giả: 
2 
Tên khai sinh: Trần Đình Đắc (1926-2007) 
Năm 1946, ông gia nhập Trung đoàn Thủ đô và hoạt động trong quân đội suốt hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ. 
Ông bắt đầu làm thơ năm 1947, thơ ông hầu như chỉ viết về người lính và chiến tranh. 
Ông được nhà nước trao tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 2000. 
Quê quán: Hà Tĩnh. 
- Chính Hữu tâm sự: Tôi bị ốm, sốt rét ác tính nhưng không có thuốc men gì cả. Đơn vị vẫn hành quân và để lại một đồng chí chăm sóc tôi. Không có đồng chí đó, có lẽ tôi đã bỏ mạng. Sự ân cần của đồng chí đó khiến tôi nhớ những lần đau ốm được mẹ, được chị chăm sóc. Đấy là những gợi ý đầu tiên của bài thơ Đồng chí 
ĐỒNG CHÍ 
Quê hương anh nước mặn, đồng chuaLàng tôi nghèo đất cày lên sỏi đáAnh với tôi đôi người xa lạTự phương trời chẳng hẹn quen nhau.Súng bên súng, đầu sát bên đầuĐêm rét chung chăn thành đôi tri kỷĐồng chí!Ruộng nương anh gửi bạn thân càyGian nhà không mặc kệ gió lung layGiếng nước gốc đa nhớ người ra lính.Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh,Sốt run người, vừng trán ướt mồ hôi. 
ĐỒNG CHÍ 
Áo anh rách vaiQuần tôi có vài mảnh váMiệng cười buốt giáChân không giàyThương nhau tay nắm lấy bàn tay!Đêm nay rừng hoang sương muốiĐứng cạnh bên nhau chờ giặc tớiĐầu súng trăng treo. 
2-1948 
ĐỒNG CHÍ 
Quê hương anh nước mặn đồng chua 
Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá. 
THẢO LUẬN NHÓM 
 Hình ảnh thơ nào giới thiệu về quê hương của các anh 
Biện pháp nghệ thuật 
Nhận xét về nguồn gốc xuất thân: 
PHIẾU HỌC TẬP 
- Nước mặn đồng chua: vùng đất nhiễm mặn ven biển, đất xấu khó trồng trọt. 
- Đất cày lên sỏi đá: vùng đồi núi trung du đá sỏi , đất bạc màu khó canh tác. 
 là những vùng đất nghèo, cằn cỗi, xác xơ . 
- Sử dụng thành ngữ: giàu sức gợi tả, biểu cảm. 
- Nghệ thuật đối xứng ( sóng đôi) : 
 quê hương anh - làng tôi 
 nước mặn đồng chua - đất cày lên sỏi đá. 
- Họ cùng chung hoàn cảnh xuất thân ( cùng chung giai cấp ) cùng cảnh ngộ.( người nông dân chân lấm tay bùn khoác áo lính ra trận) 
Anh với tôi đôi người xa lạ 
Tự phương trời chẳng hẹn quen nhau , 
“Súng bên súng, đầu sát bên đầu 
Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ” 
- H ình ảnh thơ sóng đôi, đ iệp từ, ẩn dụ : miêu tả chân thực cuộc đời người lính: 
+ Súng bên súng chung nhiệm vụ 
+ đầu sát bên đầu cùng lí tưởng , mục đích 
- Từ : ‘bên” – “sát” - “chung”- “đôi” mọi khoảng cách không còn, họ quấn quýt gắn bó đến không thể tách rời, tình đồng chí cứ lớn dần theo thời gian. 
 Câu thơ thứ 7, có gì đặc biệt? Em cảm nhận được gì về vai trò và vẻ đẹp của nó? 
 Câu thơ chỉ có 1 từ, 2 tiếng, với dấu chấm than như một nốt nhấn. 
 Đây là câu thơ quan trọng nhất của bài. Nó được lấy làm nhan đề của bài thơ. Nó gắn kết 2 đoạn thơ, khép mở 2 ý cơ bản: những cơ sở của tình đồng chí và những biểu hiện của tình đồng chí. 
LUYỆN TẬP 
- Em hãy nêu những cơ sở của tình đồng chí của những người lính trong bài thơ? 
C ơ sở tình đồng chí: 
Chung hoàn cảnh xuất thân: từ miền quê nghèo khó 
Chung lí tưởng, mục đích: lên đường vì Tổ quốc 
Chung hoàn cảnh chiến đấu gian khổ 
LUYỆN TẬP 
- Em hãy nêu t iến trình hình thành tình đồng chí? 
VẬN DỤNG 
Em có suy nghĩ gì về tình bạn đẹp ? 
Tiến trình hình thành 
Xa lạ 
Chung lí t ư ởng 
Tri kỉ 
Đồng chí 
Nghệ thuật 
Cấu trúc song hành 
Thành ngữ 
Biện pháp ẩn dụ 
Thông cảm, chia sẻ cùng nhau chiến đấu là nguồn cội của tình đồng chí keo sơn 
Quen nhau 
Hướng dẫn học bài và chuẩn bị bài: 
 - Học thuộc lòng bài thơ, phân tích nội dung phần 1 của bài thơ. 
- Trình bày cảm nhận của em về một chi tiết nghệ thuật mà em tâm đắc nhất. 
- Soạn bài: Phân tích nội dung và nghệ thuật của các đoạn thơ còn lại trong bài thơ " Đồng chí" 
2. Những biểu hiện và sức mạnh của tình đồng chí: 
* Là những người bạn tri kỉ. Họ hiểu gì về nỗi lòng của nhau? Điều này được thể hiện qua câu thơ nào? 
ĐỒNG CHÍ 
“Ruộng nương anh gửi bạn thân cày 
Gian nhà không mặc kệ gió lung lay 
Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính.” 
- Các anh hiểu người bạn của mình, yêu tha thiết những thửa ruộng, mảnh vườn với mái tranh nghèo. Nay nghe theo tiếng gọi của tổ quốc, của Cụ Hồ các anh đã sẵn sàng gửi lại bạn thân cày những gì mà họ yêu quí nhất để ra đi giết giặc cứu nước. Các anh đã hi sinh hạnh phúc cá nhân vì hạnh phúc của cả dân tộc. 
ĐỒNG CHÍ 
* Qua câu thơ trên, nêu cảm nhận của em về tình đồng chí? 
-Tình đồng chí là sự cảm thông sâu xa, tâm tư nỗi lòng của nhau. 
ĐỒNG CHÍ 
2. Những biểu hiện và sức mạnh của tình đồng chí: 
* Cảm nhận của em về câu thơ: “Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính”? 
ĐỒNG CHÍ 
2. Những biểu hiện và sức mạnh của tình đồng chí: 
 Nhà thơ đã dùng những hình ảnh quen thuộc và tiêu biểu của mọi làng quê Việt Nam: cây đa, giếng nước, sân đình như biểu tượng của quê hương. Giếng nước, gốc đa không chỉ là cảnh vật mà còn là làng quê, là dân làng, là cha mẹ, vợ con, là những người yêu dấu. Cảnh vật ở đây được nhân hoá, như có linh hồn hướng theo người lính. 
ĐỒNG CHÍ 
Giếng nước, gốc đa 
* Trong 6 câu thơ tiếp theo, tác giả đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật gì? Em cảm nhận được gì về cuộc sống và tinh thần của các anh qua những câu thơ này? 
ĐỒNG CHÍ 
2. Những biểu hiện và sức mạnh của tình đồng chí: 
Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh 
Sốt run người vừng trán ướt mồ hôi. 
Áo anh rách vai 
Quần tôi có vài mảnh vá 
Miệng cười buốt giá 
Chân không giày 
tả thực: sự hành hạ của sốt rét rừng 
Gợi: quan tâm, lo lắng nhau 
liệt kê : áo rách, quần vá, 
khắc nghiệt của núi rừng: buốt giá 
sốt rét rừng 
thiếu thốn 
II. PHÂN TÍCH: 
2. Những biểu hiện và 
 sức mạnh của tình đồng chí: 
-> Cùng chia sẻ những gian lao, thiếu thốn. 
- Những câu thơ sóng đôi (câu 13-14, 15-16) 
- Tả thực. 
- Các anh phải chịu đựng những cơn sốt rét ác tính và gian khổ thiếu thốn vô cùng mà các anh vẫn vui vẻ tin tưởng, “miệng cười buốt giá”. Nụ cười của các anh vẫn bừng sáng lên trong giá rét thấu xương, trong những bộ quần áo vá, với những đôi chân trần tê dại. 
ĐỒNG CHÍ 
* Vậy đoạn thơ đã đề cập đến biểu hiện gì của tình đồng chí? 
- Cùng chia sẻ những gian lao, thiếu thốn. 
ĐỒNG CHÍ 
2. Những biểu hiện và sức mạnh của tình đồng chí: 
* Tình đồng chí ấm áp, chân thành được biểu hiện rõ nhất qua câu thơ nào? Em cảm nhận được gì về tình cảm ấy? 
 Câu thơ vừa nói lên tình cảm gắn bó sâu nặng giữa những người lính vừa gián tiếp thể hiện sức mạnh của tình cảm ấy. Bao thiếu thốn vật chất đã bị đẩy lùi trước tình yêu thương sâu sắc, chân thành của đồng đội. Nhờ cái bàn tay nắm chặt ấy mà người lính như được tiếp thêm sức mạnh vượt qua mọi gian khó. 
“Thương nhau tay nắm lấy bàn tay” 
* Câu thơ giúp em cảm nhận được gì về biểu hiện của tình đồng chí? 
- Tình yêu thương, tinh thần đoàn kết. 
ĐỒNG CHÍ 
“Thương nhau tay nắm lấy bàn tay” 
* Hãy nêu cảm nhận của em về vẻ đẹp của 3 câu thơ cuối? 
- Nghệ thuật bút pháp hiện thực kết hợp với lãng mạn. 
- Nội dung: Đây là một bức tranh đẹp về tình đồng chí. Trong cái rét thấu xương của rừng hoang, sương muối, những người lính áo rách vai, quần vá, chân không giày cầm súng đợi giặc dưới chiến hào. Họ nhìn lên, bỗng phát hiện vầng trăng như treo trên đầu ngọn súng. 
- Đó là một liên tưởng thật thú vị. Câu thơ như một tiếng reo vui chứa đựng bao ý nghĩa. Súng và trăng là gần và xa, thực tại và mộng mơ, chất chiến đấu và chất trữ tình. Chiến sĩ và thi sĩ. Súng và trăng là biểu tượng sóng đôi của dân tộc Việt Nam dũng cảm, hào hoa. Đồng thời nó cũng thể hiện rõ nét tư thế chủ động, tin tưởng và tâm hồn yêu đời của anh bộ đội Cụ Hồ. 
§Çu sóng tr¨ng treo 
Tr¨ng 
Sóng 
 hßa b×nh(m¬ méng, mang tÝnh chÊt tr÷ t×nh) 
 chiÕn tranh (thùc t¹i, mang tÝnh  chÊt chiÕn ®Êu ) 
>< 
 H×nh ¶nh ®Ñp thÓ hiÖn t©m hån thi sÜ trong con  ng­ ư êi chiÕn sÜ (t©m hån l·ng m¹n cña ng­ ư êi lÝnh) 
 GHI NHỚ 
 Tình đồng chí của người lính dựa trên cơ sở cùng chung cảnh ngộ và lí tưởng chiến đấu... Nó góp phần quan trọng tạo nên sức mạnh và vẻ đẹp tinh thần của người lính cách mạng. 
 Những chi tiết, hình ảnh, ngôn ngữ giản dị, chân thực, cô đọng, giàu sức biểu cảm.