Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 59: Tổng kết từ vựng (Luyện tập tổng hợp)

Ngữ văn 9 Chµo mõng quý thÇy c« gi¸o vÒ dù giê líp 9A1 h«m nay ! KIỂM TRA MIỆNGCâu 1: Thế nào là từ tượng thanh, từ tượng hình? Cho ví dụ. ( 4đ)Câu 2: Phân tích nét nghệ thuật độc đáo của câu thơ sau: ( 4đ)Thà rằng liều một thân con,Hoa dù rã cánh lá còn xanh cây.Câu 3: Hôm nay chúng ta học bài gì? Gồm mấy bài tập? ( 2đ)KIỂM TRA MIỆNGCâu 1: ( 4đ)Từ tượng thanh là từ mô phỏng âm thanh của tự nhiên, con người. Ví dụ: ầm ầm, ào ào Từ tượng hình là từ gợi tả hình ảnh, dáng vẻ, trạng thái của sự vật. Ví dụ: rũ rượi, thướt tha Câu 2: ( 4đ)Hoa, cánh: Chỉ Thúy Kiều và cuộc đời của nàng.Lá, cành: Chỉ gia đình Thúy Kiều và cuộc sống của họThúy Kiều phải bán mình để cứu gia đình.Câu 3: ( 2đ)Tổng kết về từ vựng( Luyện tập). Gồm 6 bài tập.Tiết 59:TỔNG KẾT VỀ TỪ VỰNG( Luyện tập tổng hợp)I. LÍ THUYẾT:Tiết 59 : TỔNG KẾT TỪ VỰNG (Luyện tập tổng hợp)Từ đơnTừ phứcThành ngữNghĩa của từTừ nhiều nghĩa,Hiện tượngchuyển nghĩacủa từTừ đồng âmTừ đồng nghĩaTừ trái nghĩaCấp độ kháiquát của nghĩatừ ngữTrườngtừ vựngSự phát triểncủa từ vựngTừ mượn,Từ Hán ViệtTừ vựngThuật ngữ,Biệt ngữxã hộiTrau dồi vốn từTừ tượng thanh, tượng hìnhMột số phép tu từ từ vựngKể tên các đơn vị kiến thức về từ vựng mà em đã tìm hiểu?Bài tập 6: Truyện cười sau đây phê phán điều gì?Một ông sính chữ bất chợt lên cơn đau ruột thừa. Bà vợ hốt hoảng bảo con:- Mau đi gọi bác sĩ ngay!Trong cơn đau quằn quại, ông ta vẫn gượng dậy nói với theo:- Đừng đừng gọi bác sĩ, gọi cho bố đốc tờ! ( Theo Truyện cười Việt Nam)Bác sĩ = Đốc tờ.	Truyện phê phán thói sính dùng từ nước ngoài của một số người.Tiết 59 : TỔNG KẾT TỪ VỰNG (Luyện tập tổng hợp)II. BÀI TẬP:Tiết 59 : TỔNG KẾT TỪ VỰNG (Luyện tập tổng hợp)Bài tập 6: - Truyện phê phán thói sính dùng từ nước ngoài của một số người.Th¶o luËn nhãm( 3 phút ) Tiết 59 : TỔNG KẾT TỪ VỰNG (Luyện tập tổng hợp)NHÓM 1:Bài tập 1: (Sgk/158)NHÓM 2:Bài tập 2: (Sgk/158)NHÓM 3:Bài tập 3: (Sgk/158)NHÓM 4:Bài tập 4: (Sgk/159)Bài tập 1: So sánh dị bản hai câu ca dao.Râu tôm nấu với ruột bầuChồng chan vợ húp gật đầu khen ngonCúi đầu xuống rồi ngẩng lên ngay, tỏ vẻ đồng ý.Râu tôm nấu với ruột bùChồng chan vợ húp gật gù khen ngon.Từ tượng hình gợi tư thế của 2 vợ chồng: gật nhẹ đầu nhiều lần - chỉ sự tán thưởng. Tuy nghèo khó với món ăn dân dã, đạm bạc nhưng họ cảm thấy ngon miệng, cùng nhau chia sẻ niềm vui đơn sơ trong cuộc sống.Từ gật đầu: không phù hợp.Từ gật gù: phù hợp hơn.Tiết 59 : TỔNG KẾT TỪ VỰNG (Luyện tập tổng hợp).Bài tập 6: - Truyện phê phán thói sính dùng từ nước ngoài của một số người Bài tập 1: - Gaät ñaàu: Cuùi maët xuoáng roài ngaång leân ngay, thường để chào hỏi hay tỏ sự đồng ý.Gaät guø: gật nhẹ nhieàu laàn biểu thị thái độ đồng tình, tán thưởng- Dò baûn 2 thích hôïp hôn.Bài tập 2: Nhận xét cách hiểu nghĩa từ ngữ trong truyện cười.Chồng vừa ngồi xem bóng đá vừa nói: - Đội này chỉ có một chân sút, thành ra mấy lần bỏ lỡ cơ hội ghi bàn.Vợ nghe thấy liền than thở:- Rõ khổ! Có một chân thì còn chơi bóng làm gì cơ chứ!Bài tập 2: Nhận xét cách hiểu nghĩa từ ngữ trong truyện cười.Chồng: một chân sútCả đội bóng chỉ có một người giỏi ghi bàn.Dùng với nghĩa chuyển theo phương thức hoán dụ.Vợ: có một chân.Cầu thủ chỉ còn một chân.Hiểu theo nghĩa gốc.Hiểu sai.Vi phạm phương châm quan hệTiết 59 : TỔNG KẾT TỪ VỰNG (Luyện tập tổng hợp)Bài tập 2:- Moät chaân suùt: (hoaùn duï).Ngöôøi vôï khoâng hieåu yù ngöôøi choàng muoán noùi: caû ñoäi chæ coù moät ngöôøi gioûi ghi baøn thoâi.Bài tập 3: Đọc đoạn thơ.Áo anh rách vaiQuần tôi có vài mảnh váMiệng cười buốt giáChân không giàyThương nhau tay nắm lấy bàn tay.Đêm nay rừng hoang sương muốiĐứng cạnh bên nhau chờ giặc tớiĐầu súng trăng treo. ( Chính Hữu – Đồng chí)Trong các từ gạch chân trên từ nào được dùng theo nghĩa gốc, từ nào được dùng theo nghĩa chuyển? Theo phương thức nào?Bài tập 3: Đọc đoạn thơ.đầu(súng) ẩn dụ- Miệng, chân, tayDùng theo nghĩa gốcmiệng (người)chân (người)tay (người)- Vai, đầuDùng theo nghĩa chuyểnvai(áo) hoán dụTiết 59 : TỔNG KẾT TỪ VỰNG (Luyện tập tổng hợp)Bài tập 3:Töø nghóa goácNghóa chuyeånMieäng, chaân, tay.AÅn duï: ñaàu.Hoaùn duï: vai.Bài tập 4: Chỉ ra các trường từ vựng? Các trường từ vựng có liên quan đến nhau không? Ý nghĩa trong bài thơ?Áo đỏ em đi giữa phố đôngCây xanh như cũng ánh theo hồngEm đi lửa cháy trong bao mắtAnh đứng thành tro, em biết không? ( Vũ Quần Phương- Áo đỏ)Bài tập 4: Chỉ ra các trường từ vựng? Các trường từ vựng có liên quan đến nhau không? Ý nghĩa trong bài thơ?Có hai trường từ vựng:+ Chỉ màu sắc: đỏ, xanh, hồng.+ Chỉ lửa, sự vật và hiện tượng liên quan đến lửa: (ánh) hồnglửa, cháy, tro.Liên quan chặt chẽ. Thể hiện một tình yêu, mãnh liệt, cháy bóng.Tiết 59 : TỔNG KẾT TỪ VỰNG (Luyện tập tổng hợp)Bài tập 4:Có hai trường từ vựng:+ Chỉ màu sắc: đỏ, xanh, hồng.+ Chỉ lửa, sự vật và hiện tượng liên quan đến lửa: lửa, cháy, tro. Taïo hình aûnh, aán töôïng maïnh theå hieän tình yeâu maõnh lieät, chaùy boûng.Bài tập 5: Đọc đoạn trích. 	Ở đây, người ta gọi tên đất, tên sông không phải bằng danh từ mĩ lệ, mà cứ theo đặc điểm riêng biệt của nó mà gọi thành tên.Chẳng hạn như gọi rạch Mái Giầm, vì hai bên bờ rạch mọc toàn cây mái giầm cọng tròn xốp nhẹ, trên chỉ xòa ra độc một cái lá xanh hình chiếc bơi chèo nhỏ; gọi là kênh Bọ Mắt vì ở đó tụ không biết cơ man nào là bọ mắt, đen như hạt vừng, chúng cứ bay theo thuyền từng bầy như những đám mây nhỏ, ta bị nó đốtvào da thịt chỗ nào là chỗ đó ngứa ngáy nổi mẩn đỏ tấy lên; gọi kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con Ba Khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây ( Ba Khía là một loại còng biển lai cua, càng tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon).( Đoàn Giỏi – Đất rừng phương Nam)Các tên gọi : rạch Mái Giầm, kênh Bọ Mắt, kênh Ba Khía được đặt tên theo cách nào ? A. Đặt từ ngữ mới để gọi riêng sự vật đó. B. Dùng từ ngữ đã có sẵn theo một nội dung mới. B.Đây là một trong những cách phát triển từ vựng tiếng Việt .Em hãy cho biết đó là sự phát triển từ vựng theo cách nào ? Tạo từ ngữ mới bằng cách dùng từ ngữ có sẵn .Ñaët teân baèng caùch duøng nhöõng töø ngöõ coù saün vôùi moät noäi dung môùi döïa vaøo ñaëc ñieåm cuûa söï vaät hieän töôïng goïi teân.Tiết 59 : TỔNG KẾT TỪ VỰNG (Luyện tập tổng hợp)Bài tập 5: TRÒ CHƠI TIẾP SỨCTìm ví dụ về những sự vật hiện tượng, sự vật được gọi tên theo cách dựa vào đặc điểm riêng biệt của chúng ? Trong vòng 2 phút xem đội nào tìm được nhiều hơn! Một số ví dụ về những sự vật, hiện tượng được gọi tên dựa theo cách dựa vào đặc điểm riêng biệt của chúng:+ Cà tím:+ Cá kiếm:+ Chè móc câu:+ Ớt chỉ thiên:+ Ong ruồi:+ Xe cút kít: + Dưa bở:+ Chim lợn:+ Mực:+ Tắc kè hoa:III. Kết luận:Để sử dụng tốt Tiếng Việt trong giao tiếp chúng ta cần phải nắm được đầy đủ, chính xác nghĩa của từ và sử dụng từ thích hợp. (BT 1 + 2)Cùng với việc phát triển từ vựng Tiếng Việt theo phương thức chuyển nghĩa ẩn dụ và hoán dụ, có thể tạo từ ngữ mới bằng cách dùng từ ngữ có sẵn kết hợp với đặc điểm sự vật. (BT 3 + 5)Sử dụng các từ cùng trường từ vựng tạo nên sự gợi cảm, sinh động và hiệu quả cho sự diễn đạt. (BT 4)Cần sử dụng từ mượn, từ đồng nghĩa đúng lúc, đúng chỗ không nên lạm dụng. (BT 6) TỔNG KẾT:11. ........... nghĩa là không có khả năng nhận biết .VÔTRI22. Bị rời ra từng đoạn, từng khúc do bị kéo mạnh hoặc bị chặt, cưa, cắtĐỨT33. Chuyển nghĩa từ theo hai phương thức: ẩn dụ và HOÁNDỤPhầnthưởng4IGIẢDỐ4. Đồng nghĩa với “ không thật thà ” là 55. Trái nghĩa với “ chiến tranh ” là NHÒABÌHÔTRAUVDÔINTƯVỐNTỪTRAUDỒIPHẦN THƯỞNG DÀNH CHO BẠNLÀ MỘT TRÀNG PHÁO TAYVÀ MỘT ĐIỂM 10 * Ñ oái vôùi baøi hoïc ôû tieát hoïc naøy :- Laøm hoaøn chænh caùc baøi taäp 1, 2, 3, 4, 5, 6 trang 158-160 vaøo VBT.- Naém vöõng phaàn lí thuyeát veà töø vöïng. *Ñ oái vôùi baøi hoïc ôû tieát hoïc tieáp theo : Chöông trình ñòa phöông phaàn tieáng Vieät.+ Đoïc kó noäi dung baøi. + Laøm caùc baøi taäp 1, 2, 3, 4 trang 175, 176.+ Tìm moät soá töø ñòa phöông. HƯỚNG DẪN HỌC TẬP:Cảm ơn quý thầy cô đã đến dự giờ tiết học này.