Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tuần 21 - Tiết 98: Tiếng Việt Các thành phần biệt lập

Câu 1: Đặc điểm và công dụng của Khởi ngữ ở trong câu?Đặt câu có khởi ngữ?KIỂM TRA BÀI CŨa/ Quyển sách này, tôi đọc rồi.b/ Về văn học, tôi nhận thấy nó có tác động lớn đến tư tưởng, tình cảm con người.c/ Hôm qua, tôi được điểm mười.Câu 2: Trong những câu sau, câu nào có khởi ngữ ?KiÓm tra bµi còCâu 3 : ViÕt l¹i c©u sau b»ng c¸ch chuyÓn phÇn ®ư­îc in đậm thµnh khëi ngữ:Tôi chỉ thấy bán quyển sách này ở đây.иp ¸n: ViÕt l¹i c©u cã khëi ngữ: Quyển sách này, tôi chỉ thấy bán ở đây.KIỂM TRA BÀI CŨCâu 4 : Hãy chuyển phần in đậm trong câu sau đây thành khởi ngữ. - Anh ấy làm bài cẩn thận lắm . >> Về làm bài thì anh ấy cẩn thận lắm .Tuần : 21Tiết : 98Phân môn: TIẾNG VIỆT BÀI:CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬPKIỂM TRA BÀI CŨChọn đáp án đúng ! Câu 5 :Ý nào sau đây nhận xét không đúng về khởi ngữ ?A/ Khởi ngữ là thành phần đứng trước chủ ngữ.B/ Khởi ngữ nêu lên đề tài được nói đến trong câu.C/ Có thể thêm một số quan hệ từ trước khởi ngữ.D/ Khởi ngữ là thành phần không thể thiếu trong câu.TUẦN 21 ,TIẾT 105 :CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬPI. TP TÌNH THÁIa, Tìm hiểu ( SGK/18)b,KL: Tp tình thái được dùng để thể hiện cách nhìn của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu.Lưu ý: - Yếu tố tình thái gắn với ý kiến người nói.- Yếu tố tình thái chỉ thái độ của người nói đối với người nghe.II. TP CẢM THÁNa, Tìm hiểu ( SGK/ 18 )b,/ KL: Tp cảm thán được dùng để bộc lộ tâm lý của người nói ( vui, buồn, mừng, giận ).Các tp tình thái và tp cảm thán là những bộ phận không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu nên được gọi là Thành phần biệt lập .- Lưu ý: Tp cảm thán thường đứng ở đầu câu.III. LUYỆN TẬPBT1: - Tp tình thái: có lẽ,hình như, chả nhẽ - Tp cảm thán: chao ôiBT2: Sắp xếp từ ngữ tăng dần độ tin cậy: dường như, hình như, có vẻ như, có lẽ, chắc là, chắc hẳn, chắc chắn.BT3: Tác giả NQS chọn từ “ chắc” vì người nói không phải diễn tả ý nghĩ của mình nên dùng từ ở mức độ bình thường.BT4: Viết đoạn văn có câu chứa tp tình thái hoặc tp cảm thán.CỦNG CỐ : - Đọc lại ghi nhớ Sgk/18 - Làm các BT trắc nghiệm.SƠ ĐỒ TƯ DUY TIẾT 98. ( TIẾNG VIỆT LỚP 9 ) – CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP	 I. THÀNH PHẦN TÌNH THÁI: Với lòng mong nhớ của anh, chắc anh nghĩ rằng, con anh sẽ chạy xô vào lòng anh, sẽ ôm chặt lấy cổ anh.Anh quay lại nhìn con vừa khe khẽ lắc đầu vừa cười: Có lẽ vì khổ tâm đến nỗi không khóc được, nên anh phải cười vậy thôi. 	 (Chiếc lược ngà-Nguyễn Quang Sáng)Các từ ngữ in đậm trong những câu trên thể hiện nhận định của người nói đối với sự việc nêu ở trong câu như thế nào? 	Thái độ: 	- Thể hiện thái độ tin cậy cao: Chắc 	- Thể hiện thái độ tin cậy chưa cao: Có lẽCÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬPa/ Với lòng mong nhớ của anh, chắc anh nghĩ rằng, con anh sẽ chạy xô vào lòng anh, sẽ ôm chặt lấy cổ anh.b/ Anh quay lại nhìn con vừa khe khẽ lắc đầu vừa cười. Có lẽ vì khổ tâm đến nỗi không khóc được, nên anh phải cười vậy thôi.a/ Với lòng mong nhớ của anh, anh nghĩ rằng, con anh sẽ chạy xô vào lòng anh, sẽ ôm chặt lấy cổ anh.b/ Anh quay lại nhìn con vừa khe khẽ lắc đầu vừa cười. Vì khổ tâm đến nỗi không khóc được, nên anh phải cười vậy thôi.Nếu không có những từ ngữ in đậm thì nghĩa sự việc của câu chứa chúng có khác đi không ? Vì sao?? Ý nghĩa sự việc không thay đổi. Vì các từ in đậm không tham gia diễn đạt ý nghĩa sự việc, chỉ thể hiện cách nhìn của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu.Em hiểu thế nào là thành phần tình thái? “Chắc, có lẽ ”: thành phần tình tháiThành phần tình thái được dùng để thể hiện cách nhìn của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu. C¸c thµnh phÇn biÖt lËpTiÕt 98:2/ Ghi nhôù : (SGK/yù1/tr.18) Thành phần tình thái được dùng để thể hiện cách nhìn của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu.I. Thµnh phÇn tình th¸i:1/ Tìm hiểu ví dụ: (SGK/tr. 18)* Lưu ý: Thành phần tình thái trong câu có các loại sau đây:a) Những yếu tố tình thái gắn với độ tin cậy của sự việc được nói đến, như:+ chắc chắn, chắc hẳn, chắc là,... (chỉ độ tin cậy cao) Ví dụ: Tôi chắc chắn Lan sẽ đến đúng giờ hẹn.+ hình như, dường như, hầu như, có vẻ như, có lẽ, chẳng lẽ,... (chỉ độ tin cậy thấp) Ví dụ: Hôm nay, có lẽ trời mưa.Chắc là chị ấy buồn lắm.Có lẽ trời không mưa nữa đâu.VÍ DỤ:Lưu ý :-Ta còn gặp:-Những yếu tố tình thái gắn với ý kiến của người nói như : Theo tôi ,ý ông ấy ,theo anh.. VD: Theo anh, anh thấy sự việc như thế nào?-Những yếu tố tình thái chỉ thái độ của người nói đối với người nghe như: à , ạ ,a ,hả ,hử ,nhé ,nhỉ,đây ,đấy (đứng cuối câu) VD: Mai đi lúc 7 giờ nhé!Tìm thành phần tình thái trong những câu sau?a/ Nhưng còn cái này mà ông sợ, có lẽ còn ghê rợn hơn cả những tiếng kia nhiều. (Kim Lân, Làng)b/ Trong giờ phút cuối cùng, không còn đủ sức trăng trối lại điều gì, hình như chỉ có tình cha con là không thể chết được, anh đưa tay vào túi, móc cây lược, đưa cho tôi và nhìn tôi một hồi lâu. (Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)c/ Ông lão bỗng ngừng lại, ngờ ngợ như lời mình không được đúng lắm. Chả nhẽ cái bọn ở làng lại đốn đến thế được. 	 (Kim Lân, Làng)có lẽhình nhưChả nhẽa/ Ồ, sao mà độ ấy vui thế. ( Kim Lân, Làng)b/ - Trời ơi, chỉ còn có năm phút! (Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)a/ Ồ:vui thíchb/ Trời ơi:tiếc nuối Bộc lộ tâm lí của người nói=> Thành phần cảm thán I/ Thành phần tình thái: II/ Thành phần cảm thán:1. Ví dụ (Sgk- Tr. 18)a/ Sao mà độ ấy vui thế. ( Kim Lân, Làng)b/ Chỉ còn có năm phút! (Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa) Chao ôi, bắt gặp một con người như anh ta là một cơ hội hãn hữucho sáng tác, nhưng hoàn thành sáng tác còn là một chặng đường dài. (Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)Chao ôi,Tìm thành phần cảm thán trong câu trên?=> Thành phần biệt lập Không tham gia diễn đạt nghĩa sự việc của câu.Thành phần cảm thánThành phần tình thái2. Ghi nhớ (Sgk – Tr. 18)Néi dung bµi häc cÇn kh¾c s©uC¸c thµnh phÇn biÖt lËpKh«ng tham gia vµo viÖc diÔn ®¹t nghÜa sù viÖc cña c©u.Thµnh phÇn t×nh th¸i(§­ưîc dïng ®Ó thÓ hiÖn c¸ch nh×n cña ngư­êi nãi ®èi víi sù viÖc ®­ưîc nãi ®Õn trong c©u)Thµnh phÇn c¶m th¸n(§­ưîc dïng ®Ó béc lé t©m lý cña ng­ưêi nãi: vui, buån, mõng, giËn,...)I/ Thành phần tình thái:II/ Thành phần cảm thánIII/ Luyện tập:Bài 1: Xác định thành phần biệt lập đượcsử dụng trong các câu saua/ Than ôi! Sức người khó lòngđịch nổi với sức trời!b/ Chao ôi, con chuồn chuồn ớt mới đẹp làm sao!=> Thành phần biệt lập cảm thána/ Than ôi! Sức người khó lòngđịch nổi với sức trời!b/ Chao ôi, con chuồn chuồn ớt mới đẹp làm sao!Bài 2:Chắc là, dường như, chắc chắn,có lẽ, chắc hẳn, hình như,có vẻ như Hãy xếp những từ ngữ sau đây theo trình tự tăng dần độ tin cậy (hay chắc chắn)?ĐÁP ÁNcó vẻ nhưhình nhưdường nhưcó lẽchắc làchắc hẳnchắc chắnVới lòng mong nhớ của anhhình nhưchắc chắnchắcanh nghĩ rằng, con anh sẽ chạy xô vào lòng anh, sẽ ôm chặt lấy cổ anh.BÀI TẬP 3 Trong ba từ: “chắc”, “hình như”, ”chắc chắn”: + Từ nào độ tin cậy cao nhất? + Từ nào độ tin cậy thấp nhất? Vì sao nhà văn Nguyễn Quang Sáng lại chọn từ “chắc” trong văn cảnh ấy? Bài 3: Sgk/19- Từ “chắc chắn” có độ tin cậy cao nhất.- Từ “hình như” có độ tin cậy thấp nhất. Chọn từ “chắc”: vì nó thể hiện đúng thái độcủa tác giả: tin cậy vào điều mình nói nhưng không tin cậy quá cao.BÀI TẬP 4Viết một đoạn văn ngắn nói về cảm xúc của em khi được thưởng thức một tác phẩm văn nghệ. Trong đoạn văn đó có câu chứa thành phần tình thái hoặc cảm thán? Chọn từ điền vào chỗ trống cho phù hợp (có lẽ, chắc chắn, Ôi) “ Đọc văn bản “Phong cách Hồ Chí Minh” của Lê Anh Trà ............ ai cũng cảm kích và thêm yêu quý Bác. Bác quả là một người cao cả, vĩ đại. Bác có phong cách sống vô cùng giản dị và thanh cao. Điều ấy thể hiện trong bữa ăn hàng ngày, cách ăn mặc, lời nói. Toàn thể dân tộc Việt Nam và..... cả thế giới đều kính trọng Bác- vị lãnh tụ của một nước, lại có một lối sống thanh đạm đến thế.......,,Bác sống cao đẹp quá! Bác như một ánh mặt trời toả sáng nơi nơi.” BÀI 4chắc chắncó lẽÔi Trong các câu sau đây, câu nào không có thành phần tình thái? a/ Ngày mai kiểm tra toán. b/ Có lẽ ngày mai lớp ta kiểm tra toán. c/ Hình như Lan ốm. d/ Dường như lớp ta ngày càng học tốt hơn.Dặn dò:- Học bài và hoàn thiện các bài tập. Chuẩn bị bài: Chuẩn bị hành trang vào thế kỷ mới (Vũ Khoan).Kính chúc sức khoẻ thầy cô và các em