Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Văn bản: Con cò (Chế Lan Viên)

VĂN BẢN 
Con cò 
Chế Lan Viên 
I 
TÌM HIỂU CHUNG 
1,Tác giả 
✏-Chế Lan Viên (1920-1989)tên thật Phan Ngọc Hoan. 
🖌-Chế Lan Viên là một trong những tên tuổi hàng đầu của nền thơ hiện đại thế kỉ XX 
🖌- Phong cách sáng tác: Ông được đánh giá là một nhà thơ có phong cách và đặc sắc. Thơ ông lấp lánh vẻ đẹp trí tuệ, triết lí và khả năng sáng tạo hình ảnh. 
2,Tác phẩm 
✏- Bài thơ “Con cò” sáng tác năm 1962, in trong tập “Hoa ngày thường- Chim báo bão” của Chế Lan Viên. 
3,Đọc- bố cục 
I  Con còn bế trên tay  Con chưa biết con cò  Nhưng trong lời mẹ hát  Có cánh cò đang bay:  "Con cò bay laCon cò bay lảCon cò Cổng PhủCon cò Đồng Đăng..."  Cò một mình, cò phải kiếm lấy ăn  Con có mẹ, con chơi rồi lại ngủ  "Con cò ăn đêmCon cò xa tổCò gặp cành mềmCò sợ xáo măng..."  Ngủ yên, ngủ yên, cò ơi, chớ sợ  Cành có mềm, mẹ đã sẵn tay nâng  Trong lời ru của mẹ thấm hơi xuân  Con chưa biết con cò con vạc  Con chưa biết những cành mềm mẹ hát  Sữa mẹ nhiều, con ngủ chẳng phân vân 
II  Ngủ yên, ngủ yên, ngủ yên  Cho cò trắng đến làm quen  Cò đứng ở quanh nôi  Rồi cò vào trong tổ  Con ngủ yên thì cò cũng ngủ  Cánh của cò, hai đứa đắp chung đôi  Mai khôn lớn, con theo cò đi học  Cánh trắng cò bay theo gót đôi chân  Lớn lên, lớn lên, lớn lên...  Con làm gì?  Con làm thi sĩ  Cánh cò trắng lại bay hoài không nghỉ  Trước hiên nhà  Và trong hơi mát câu văn 
III  Dù ở gần con  Dù ở xa con  Lên rừng xuống bể  Cò sẽ tìm con  Cò mãi yêu con  Con dù lớn vẫn là con của mẹ  Đi hết đời, lòng mẹ vẫn theo con  À ơi!  Một con cò thôi  Con cò mẹ hát  Cũng là cuộc đời  Vỗ cánh qua nôi  Ngủ đi, ngủ đi!  Cho cánh cò, cánh vạc  Cho cả sắc trời  Đến hát  Quanh nôi 
🔊 
BỐ CỤC :3 PHẦN 
✏ - Phần 1 (từ đầu đến con ngủ chẳng phân vân): Hình ảnh con cò qua lời ru của mẹ khi con còn bé 
✏- Phần 2 (tiếp và trong hơi mát câu văn): hình ảnh con cò gắn với cuộc đời đứa con 
✏- Phần 3 (còn lại): Suy ngẫm, triết lý nhà thơ về ý nghĩa lớn lao của tình mẹ thể hiện qua hình ảnh con cò và lời hát ru 
☁️ 
II 
TÌM HIỂU CHI TIẾT 
1, Hình ảnh con cò qua lời ru thời thơ ấu của mẹ. 
I  Con còn bế trên tay  Con chưa biết con cò  Nhưng trong lời mẹ hát  Có cánh cò đang bay:  "Con cò bay laCon cò bay lảCon cò Cổng PhủCon cò Đồng Đăng..."  Cò một mình, cò phải kiếm lấy ăn  Con có mẹ, con chơi rồi lại ngủ  "Con cò ăn đêmCon cò xa tổCò gặp cành mềmCò sợ xáo măng..."  Ngủ yên, ngủ yên, cò ơi, chớ sợ  Cành có mềm, mẹ đã sẵn tay nâng  Trong lời ru của mẹ thấm hơi xuân  Con chưa biết con cò con vạc  Con chưa biết những cành mềm mẹ hát  Sữa mẹ nhiều, con ngủ chẳng phân vân 
a,Con còn bế.../...cò đang bay 
=> Hình ảnh con cò được gợi từ câu ca dao,hiện lên qua lời hát ru của mẹ,khi con còn bé. 
b,Con cò bay.../....cò Đồng Đăng 
=> Gợi hình ảnh quê hương tươi đẹp,thanh bình. 
c,Con cò ăn đêm.../....xáo măng 
=> Gợi về người lao động,người phụ nữ...vất vả nhọc nhằn kiếm sống. 
d, Cò một mình..../ cò có mẹ.....lại ngủ 
->Đối sánh với 2 hình ảnh biểu chưng:’con’ và ‘cò’ 
=> Con được chăm sóc bảo vệ,nâng niu vì con có mẹ. 
1, Hình ảnh con cò qua lời ru thời thơ ấu của mẹ. 
I  Con còn bế trên tay  Con chưa biết con cò  Nhưng trong lời mẹ hát  Có cánh cò đang bay:  "Con cò bay laCon cò bay lảCon cò Cổng PhủCon cò Đồng Đăng..."  Cò một mình, cò phải kiếm lấy ăn  Con có mẹ, con chơi rồi lại ngủ  "Con cò ăn đêmCon cò xa tổCò gặp cành mềmCò sợ xáo măng..."  Ngủ yên, ngủ yên, cò ơi, chớ sợ  Cành có mềm, mẹ đã sẵn tay nâng  Trong lời ru của mẹ thấm hơi xuân  Con chưa biết con cò con vạc  Con chưa biết những cành mềm mẹ hát  Sữa mẹ nhiều, con ngủ chẳng phân vân 
a,Con còn bế.../...cò đang bay 
b,Con cò bay.../....cò Đồng Đăng 
c,Con cò ăn đêm.../....xáo măng 
d, Cò một mình..../ cò có mẹ.....lại ngủ 
e,Ngủ yên..../chẳng phân vân 
->Điệp ngữ ngủ yên,nhịp thơ2/2/2/2 gợi sự vỗ về ,dịu dàng ,âm điệu ngọt ngào,tha thiết đầy bao dung. 
🕛 
THẢO LUẬN NHÓM 
(2 phút) 
Ý nghĩa những hình ảnh ẩn dụ trong đoạn thơ “Ngủ yên.....chẳng phân vân” 
Ngủ yên, ngủ yên, cò ơi, chớ sợ  Cành có mềm, mẹ đã sẵn tay nâng  Trong lời ru của mẹ thấm hơi xuân  Con chưa biết con cò con vạc  Con chưa biết những cành mềm mẹ hát  Sữa mẹ nhiều, con ngủ chẳng phân vân 
1, Hình ảnh con cò qua lời ru thời thơ ấu của mẹ. 
I  Con còn bế trên tay  Con chưa biết con cò  Nhưng trong lời mẹ hát  Có cánh cò đang bay:  "Con cò bay laCon cò bay lảCon cò Cổng PhủCon cò Đồng Đăng..."  Cò một mình, cò phải kiếm lấy ăn  Con có mẹ, con chơi rồi lại ngủ  "Con cò ăn đêmCon cò xa tổCò gặp cành mềmCò sợ xáo măng..."  Ngủ yên, ngủ yên, cò ơi, chớ sợ  Cành có mềm, mẹ đã sẵn tay nâng  Trong lời ru của mẹ thấm hơi xuân  Con chưa biết con cò con vạc  Con chưa biết những cành mềm mẹ hát  Sữa mẹ nhiều, con ngủ chẳng phân vân 
a,Con còn bế.../...cò đang bay 
b,Con cò bay.../....cò Đồng Đăng 
c,Con cò ăn đêm.../....xáo măng 
d, Cò một mình..../ cò có mẹ.....lại ngủ 
e,Ngủ yên..../chẳng phân vân 
->Điệp ngữ ngủ yên,nhịp thơ2/2/2/2 gợi sự vỗ về ,dịu dàng ,âm điệu ngọt ngào,tha thiết đầy bao dung. 
-Kết hợp hình ảnh giàu ý nghĩa “ Lời ru...mẹ thấm cành xuân,con cò con vạc,sữa mẹ..phân vân) điệp từ con biết chưa?.. 
=>Tình yêu thương luôn nâng đỡ con của người mẹ 
=> Lời ru mẹ đưa con vào giấc ngủ và trong vô thức,đứa trẻ đón nhận suối nguồn của mẹ bằng trực giấc. 
🕛 
VẬN DỤNG MỞ RỘNG 
Nét chung và riêng trong cách thể hiện đề tài của 2 bài thơ 
“ Khúc hát ru trên lưng mẹ” và “ Con Cò” 
2, Hình ảnh con cò và lời ru qua từng chặng đường đời 
II  Ngủ yên, ngủ yên, ngủ yên  Cho cò trắng đến làm quen  Cò đứng ở quanh nôi  Rồi cò vào trong tổ  Con ngủ yên thì cò cũng ngủ  Cánh của cò, hai đứa đắp chung đôi  Mai khôn lớn, con theo cò đi học  Cánh trắng cò bay theo gót đôi chân 
 Lớn lên, lớn lên, lớn lên...  Con làm gì?  Con làm thi sĩ  Cánh cò trắng lại bay hoài không nghỉ  Trước hiên nhà  Và trong hơi mát câu văn 
->Điệp ngữ,nhân hóa,ẩn dụ,câu thơ dài ngắn khác nhau 
=>Cánh cò đã đi vào tiềm thức của tuổi thơ trở nên gần gũi,thân thiết nâng đỡ tâm hồn suốt đời. 
=> Hình ảnh con cò còn có ý nghĩa biểu tượng về lòng mẹ,về sự nâng đỡ bền bỉ của mẹ. 
3, Ý nghĩa của hình ảnh con cò và lời ru. 
-Con cò là tấm lòng của người mẹ bên con suốt đời. 
=> Nhịp thơ dồn dập,điệp từ ,phó từ... 
=> Tình cảm của mẹ mãi dạt dào và có ý nghĩa lớn lao với cuộc đời của con người. 
- Lời ru:là khao khát của người mẹ. 
-> Thể thơ tự do,mang âm hưởng của lời ru. 
=> Tất cả ý nghĩa của cuộc đời mẹ đều hướng về con,cho con. 
III 
CẢM NHẬN VỀ BÀI THƠ 
1,Lời ru qua từng chặng đường đời: 
2,Ý nghĩa của lời ru và tình mẹ: 
 IV 
TỔNG KẾT 
- Ghi nhớ: SGK