Bài giảng môn Ngữ văn Lớp 9 - Tập làm văn: Miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự

 .Tôi d ắt em ra khỏi l ớp .Nhiều thầy cô ng ừng giảng 
 bài, ái ngại nhìn theo chúng tôi .Ra khỏi tr ường , tôi kinh ngạc thấy mọi ng ười vẫn đ i lại bình th ường và n ắng vẫn vàng ươ m trùm lên cảnh vật .. 
(Cuộc chia tay của những con búp bê-Khánh Hoài) 
TÌM YẾU TỐ MIÊU TẢ TRONG ĐOẠN VĂN . 
 .Tôi d ắt em ra khỏi l ớp .Nhiều thầy cô ng ừng giảng 
 bài, ái ngại nhìn theo chúng tôi .Ra khỏi tr ường , tôi kinh ngạc thấy mọi ng ười vẫn đ i lại bình th ường và n ắng vẫn vàng ươ m trùm lên cảnh vật .. 
 (Cuộc chia tay của những con búp bê-Khánh Hoài) 
 Yếu tố miêu tả là tái hiện lại những hình ảnh, những trạng thái, đặc điểm, tính chất, của sự vật, con người và cảnh vật trong tác phẩm 
->làm cho lời kể trở nên cụ thể, sinh động và hấp dẫn hơn. 
 Tập làm văn  
MIÊU TẢ NỘI TÂM 
TRONG VĂN BẢN 
TỰ SỰ 
 I.TÌM HIỂU YẾU TỐ MIÊU TẢ NỘI TÂM 
TRONGVĂN BẢN TỰ SỰ 
Kiều ở lầu Ngưng Bích 
 Trước lầu Ngưng Bích khóa xuân, 
 Vẻ non xa tấm trăng gần ở chung. 
Bốn bề bát ngát xa trông, 
 Cát vàng cồn nọ bụi hồng dặm kia . 
 .Tưởng người dưới nguyệt chén đồng 
 Tin sương luống những rày trông mai chờ 
Bên trời góc bể bơ vơ 
 Tấm son gột rửa bao giờ cho phai 
 Xót người tựa cửa hôm mai 
 Quạt nồng ấp lạnh những ai đó giờ 
 Sân Lai cách mấy nắng mưa 
Có khi gốc tử đã vừa người ôm 
 Buồn trông cửa bể chiều hôm 
 Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa? 
 Buồn trông ngọn nước mới sa, 
Hoa trôi man mác biết là về đâu? 
 Buồn trông nội cỏ rầu rầu, 
 Chân mây mặt đất một màu xanh xanh 
 Buồn trông gió cuốn mặt duềnh, 
 Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi. 
 (Trích Truyện Kiều – Nguyễn Du) 
Tìm những câu thơ tả cảnh và những câu thơ miêu tả tâm trạng của kiều. 
Tưởng người dưới nguyệt chén đồng, 
Tin sương luống những rày trông mai chờ. 
Bên trời góc bể bơ vơ, 
Tấm son gột rửa bao giờ cho phai. 
Xót người tựa cửa hôm mai, 
Quạt nồng ấm lạnh những ai đó giờ? 
Sân Lai cách mấy nắng mưa, 
Có khi gốc tử đã vừa người ôm. 
Miêu tả những suy nghĩ,tâm trạng của Kiều về :nỗi nhớ cha mẹ,Kim Trọng,về thân phận buồn tủi của chính mình. 
=> miêu tả nội tâm 
=>Miêu tả nội tâm tr ực tiếp. 
=>Đối t ượng miêu tả không quan sát được trực tiếp từ bên ngoài . 
Bài học đường đời đầu tiên 
(Dế Mèn phiêu lưu kí-Tô Hoài) 
- “Chao ôi, tôi có biết đâu rằng: hung hăng, hống hách láo chỉ tổ đem thân mà trả nợ những cử chỉ ngu dại của mình thôi .Tôi đã phải trải cảnh như thế. Thoát nạn rồi, mà còn ân hận quá, ân hận mãi ” 
 - “Thế rồi Dế Choắt tắt thở. Tôi thương lắm. Vừa thương vừa ăn năn tội mình..” 
Ân hận,th ươ ng Dế Choắt. 
=> Miêu tả nội tâm trực tiếp của Mèn. 
Trước lầu Ngưng Bích khóa xuân 
Vẻ non xa tấm trăng gần ở chung 
Bốn bề bát ngát xa trông 
Cát vàng cồn nọ bụi hồng dặm kia 
Buồn trông cửa bể chiều hôm 
Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa? 
Buồn trông ngọn nước mới sa 
Hoa trôi man mác biết là về đâu? 
Buồn trong nội cỏ rầu rầu, 
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh 
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh 
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi 
=>Tả cảnh sắc thiên nhiên ở lầu Ngưng Bích : Có thể hình dung ra đối t ượng qua các giác quan.( Miêu tả bên ngoài ) 
Buồn trông cửa bể chiều hôm 
Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa ? 
Buồn trông ngọn nước mới sa 
Hoa trôi man mác biết là về đâu ? 
Buồn trong nội cỏ rầu rầu , 
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh 
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh 
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi 
 Tủi phận , số kiếp 
Tuyệt vọng , chán chường 
Lo s ợ 
Cô đơ n, nhớ quê 
=> Miêu tả cảnh cho thấy được tâm trạng bên trong của nhân vật và ng ược lại.(Tả cảnh ngụ tình )=> Miêu tả nội tâm gián tiếp ( cảnh vật ) 
 Mặt lão đột nhiên co rúm lại. Những vết nhăn xô lại với nhau, ép cho nước mắt chảy ra. Cái đầu lão ngoẹo về một bên và cái miệng móm mém của lão mếu như con nít. 
 (Nam Cao – Lão Hạc) 
 Mặt lão đột nhiên co rúm lại . Những vết nhăn xô lại với nhau, ép cho nước mắt chảy ra. Cái đầu lão ngoẹo về một bên và cái miệng móm mém của lão mếu như con nít. 
 (Nam Cao – Lão Hạc) 
=> Dằn vặt, đau khổ, ân hận, day dứt khi bán con Vàng. 
 => Miêu tả nội tâm gián tiếp(nét m ặt ,c ử chỉ) 
Đối tượng của miêu tả bên ngoài. 
Đối tượng của miêu tả nội tâm. 
Cảnh vật, hình dáng, 
lời nói .. 
=>Quan sát được trực tiếp 
từ bên ngoài. 
 Tâm trạng, suy nghĩ, tình 
 cảm, cảm xúc. 
 Không quan sát được trực 
 tiếp từ bên ngoài. 
VD1: 
Trước lầu Ngưng Bích khóa xuân 
Vẻ non xa tấm trăng gần ở chung 
VD3 : 
Xót người tựa cửa hôm mai, 
Quạt nồng ấm lạnh những ai đó giờ? 
Sân Lai cách mấy nắng mưa, 
Có khi gốc tử đã vừa người ôm 
VD2: 
Vân xem trang trọng khác v ời 
Khuôn tr ă ng đầy đặn nét ngài n ở nang 
Hoa c ười ngọc thốt đ oan trang 
Mây thua n ước tóc tuyết nh ường màu da 
-Miêu tả nội tâm:=>Biện pháp quan trọng xây d ựng nhân vật. 
=>Kh ắc hoạ đặc đ iểm tính cách nhân vật =>Các nhân vật hiện lên sinh độn g. 
(?) Nếu trong văn tự sự ta bỏ đi phần miêu tả nội tâm nhân vật thì em thử hình dung nhân vật đó như thế nào? 
 Nhân vật không sinh động, không thể hiện được tình cảm rõ ràng, không có linh hồn 
Ví dụ1: “ Tôi bất chợt giật mình thức dậy và nhận ra chỉ là giấc mơ .tôi suy nghĩ về mẹ ” 
Ví dụ2: “ Tôi bất chợt giật mình thức dậy và nhận ra chỉ là giấc mơ .lòng tôi đau đớn và buồn tẻ tôi suy nghĩ về mẹ tôi yêu mẹ ” 
 Cần phải sử dụng miêu tả nội tâm nhân vật trong quá trình làm văn tự sự để bài viết của mình đạt hiệu quả cao nhất. 
II.Ghi nhớ:SGK / 117 
 III. LUYỆN TẬP: 
“ Tôi giật sững người. Chẳng hiểu sao tôi phải bám chặt lấy tay mẹ. Thoạt tiên là sự ngỡ ngàng, rồi đến hãnh diện, sau đó là xấu hổ. Dưới mắt em tôi, tôi hoàn hảo đến thế kia ư? Tôi nhìn như thôi miên dòng chữ đề trên bức tranh: “Anh trai tôi” 
(Bức tranh của em gái tôi-Tạ Duy Anh-Ngữ văn6-tập2) 
Bài tập 1.Tìm yếu tố miêu tả và cách miêu tả của nhân vật. 
 III. LUYỆN TẬP: 
“ Tôi giật sững người. Chẳng hiểu sao tôi phải bám chặt lấy tay mẹ. Thoạt tiên là sự ngỡ ngàng , rồi đến hãnh diện , sau đó là xấu hổ. Dưới mắt em tôi, tôi hoàn hảo đến thế kia ư? Tôi nhìn như thôi miên dòng chữ đề trên bức tranh: “Anh trai tôi” 
 (Bức tranh của em gái tôi-Tạ Duy Anh-Ngữ văn6-tập2) 
Bài tập 1.Tìm yếu tố miêu tả và cách miêu tả của nhân vật. 
Miêu tả nội tâm nhân vật ng ườ i anh 
=>Miêu tả nội tâm trực tiếp. 
 Tình huống 1 : Em cho một ng ười bạn khác lớp m ượn máy tính. Đến giờ học, em không nhớ nên đã nghi cho bạn ngồi bên cạnh lấy trộm máy tính của mình và tỏ ra ghét bạn.Một thời gian sau, em mới biết là mình nghi oan cho bạn. Tâm trạng em lúc đó thế nào? 
Tình huống2 : Vô tình đã xem trộm nhật kí của bạn và bị bạn phát hiện. 
Tình huống3 :Tôi hay vi phạm nội quy của lớp nên th ường xuyên bị lớp tr ưởng nhắc nhở.Tôi tức lắm nên đã trả thù bằng cách sút quả bóng vào mặt làm cho máu mũi của nó trào ra. Trả thù được nh ư ng sao tôi thấy không vui. 
 III. LUYỆN TẬP: 
Bài tập 2: Ghi lại tâm trạng của em sau khi để xảy ra một chuyện có lỗi với bạn: 
* Lưu ý HS: Không phải kể lại sự việc mà ghi lại tâm trạng của em khi gây ra sự việc đó. 
Củng cố 
- Học bài. Xem lại bài tập. 
- Chuẩn bị bài “Chương trình địa phương phần văn”