Bài giảng môn Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 103: Tiếng Việt: Khởi ngữ

 Xác định thành phần câu (CN, VN, TP phụ) trong những câu sau: 
 - Ngày mai, tôi phải về ngoại thôi. 
 - Mình đã làm bài tập này rồi mà. 
 - Quyển sách này, tôi đã đọc nó rồi. 
 TN 
CN 
VN 
CN 
VN 
KN 
VN 
CN 
CN 
CN 
TIẾT 103 – TIẾNG VIỆT : KHỞI NGỮ 
I. Đặc điểm và công dụng của khởi ngữ trong câu 
1. Phân tích ngữ liệu : (SGK – 7) 
CN 
CN 
a/ Nghe gọi, con bé giật mình, tròn mắt nhìn. Nó ngơ ngác lạ lùng. Còn anh , anh không ghìm nổi xúc động. 
b/ Giàu , tôi cũng giàu rồi. 
c/ Về các thể văn trong lĩnh vực văn nghệ , chúng ta có 
 thể tin ở tiếng ta, không sợ nó thiếu giàu và đẹp. 
Xác định chủ ngữ và vị ngữ của các câu có chứa từ in đậm màu đỏ? 
CN 
VN 
CN 
VN 
CN 
VN 
a/ Nghe gọi, con bé giật mình, tròn mắt nhìn. Nó ngơ ngác lạ lùng. Còn anh , anh không ghìm nổi xúc động. 
b/ Giàu , tôi cũng giàu rồi. 
c/ Về các thể văn trong lĩnh vực văn nghệ , chúng ta có 
 thể tin ở tiếng ta, không sợ nó thiếu giàu và đẹp. 
VN 
CN 
CN 
VN 
CN 
VN2 
VN1 
- Các từ: anh, giàu, các thể văn đứng trước chủ ngữ. 
 Không quan hệ trực tiếp với vị ngữ theo quan hệ CN-VN. 
- Nêu đề tài trong câu. 
=> Khởi ngữ 
- Có thể thêm các quan hệ từ: còn, về, đối với 
2. Ghi nhớ (SGK – 8) 
II. Luyện tập 
=> Khởi ngữ là thành phần câu đứng trước chủ ngữ để nêu lên đề tài được nói đến trong câu . 
Bài 1: 
a) Ông cứ đứng vờ vờ xem tranh ảnh chờ người khác đọc rồi nghe lỏm. Điều này ông khổ tâm hết sức 
 (Kim Lân, Làng) 
b) - Vâng! Ông giáo dạy phải! Đối với chúng mình thì thế là sung sướng. 
 (Nam Cao, Lão Hạc) 
c) Một mình thì anh bạn trên trạm đỉnh Phan-xi-păng ba 
nghìn một trăm bốn mươi hai mét kia mới một mình hơn cháu. 
 (Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa) 
d) Làm khí tượng, ở được trên cao thế mới là lý tưởng chứ. 
 (Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa) 
e) Đối với cháu, thật là đột ngột [ ] 
 (Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa) 
( ) 
a) Ông cứ đứng vờ vờ xem tranh ảnh chờ người khác đọc rồi nghe lỏm. Điều này ông khổ tâm hết sức 
 (Kim Lân, Làng ) 
b) - Vâng! Ông giáo dạy phải! Đối với chúng mình thì thế là sung sướng. 
 (Nam Cao, Lão Hạc) 
c) Một mình thì anh bạn trên trạm đỉnh Phan-xi-păng ba 
nghìn một trăm bốn mươi hai mét kia mới một mình hơn cháu. 
 (Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa) 
d) Làm khí tượng, ở được trên cao thế mới là lý tưởng chứ. 
 (Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa) 
e) Đối với cháu, thật là đột ngột [ ] 
 (Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa) 
 Khởi ngữ 
 Khởi ngữ 
Khởi ngữ 
Khởi ngữ 
Khởi ngữ 
( ) 
Bài tập 2: 
Hãy viết lại các câu sau đây bằng cách chuyển phần in đậm thành khởi ngữ (có thể thêm trợ từ “thì”) 
a)Anh ấy làm bài cẩn thận lắm. 
 Làm bài thì anh ấy cẩn thận lắm. 	 
b)Tôi hiểu rồi nhưng tôi chưa giải được. 
 Hiểu thì tôi hiểu rồi nhưng giải thì tôi chưa giải được. 
Khởi ngữ 
Khởi ngữ 
Khởi ngữ 
CN 
VN 
CN 
VN 
CN 
VN 
- Xác định khởi ngữ trong các câu sau: 
 + Tình yêu thương, một tình thương yêu thực sự và nồng nàn lần đầu tiên phát sinh ra trong nó. 
 (Giắc Lân-đơn- Con chó Bấc ) 
 + Trang phục, không có pháp luật nào can thiệp, nhưng có những quy tắc ngầm phải tuân thủ, đó là văn hóa xã hội. 
 ( Băng Sơn – Trang phục ) 
- Điền khởi ngữ vào chỗ trống ( ) cho thích hợp: 
 + Thế gian có biết bao người đọc sách chỉ để trang trí bộ mặt, như kẻ trọc phú khoe của, chỉ biết lấy nhiều làm quý. 
 ( ) , cách đó chỉ là lừa mình dối người, 
( ) thì cách đó thể hiện phẩm chất tầm thường, thấp kém. 
 (Chu Quang Tiềm – Bàn về đọc sách ) 
Đối với việc học tập 
đối với việc làm người 
Viết đoạn văn từ 3 đến 4 câu nói về giao thông trong đó có sử dụng khởi ngữ 
 Tai nạn giao thông , tai nạn giao thông không chừa bất kì một ai. Nó đang là một vấn đề nhức nhối trong toàn xã hội. Mỗi người phải tự bảo vệ mình khi tham gia giao thông. Còn tôi , tôi tự bảo vệ mình bằng cách thực hiện nghiêm túc luật lệ giao thông mà Nhà nước đề ra. 
Hướng dẫn học sinh học bài ở nhà và chuẩn bị bài mới 
1. Học và nắm chắc đặc điểm công dụng của khởi ngữ 
- Viết 1 đoạn văn ngắn (5-7 dòng) nói về giao thông 
(hoặc tình mẹ con) trong đó có sử dụng khởi ngữ. 
2. Chuẩn bị bài : Phép phân tích và tổng hợp. 
- Đọc bài và trả lời các câu hỏi trong SGK - 9 
- Xem lại phép lập luận chứng minh, giải thích ở lớp 7. Những kiến thức về văn nghị luận đã học ở lớp 8: lồng yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm; xây dựng đoạn văn trình bày luận điểm.