Bài giảng môn Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 55+56+57: Văn bản: Bếp lửa (Bằng Việt)

GIẢI CỨU 
ĐẠI DƯƠNG 
Bài thơ “Đồng chí” được viết năm nào? 
A. 1945 
B. 1946 
C.1947 
D.1948 
Bắt đầu! 
Bài thơ Đoàn t huyền đ ánh c á được viết ở đâu? 
HÀ NỘI . 
VIỆT BẮC 
VŨNG TÀU . 
 QUẢNG NINH 
1923 
1924 . 
192 5 
192 6 
Nhà thơ Chính Hữu sinh năm nào? 
Lửa thiêng 
Đầu súng trăng treo 
Tất cả đều sai 
Trời mỗi ngày lại sang 
Bài thơ Đoàn thuyền đánh cá được rút từ tập thơ nào? 
Bếp lửa 
Tiết 55,56, 57 - Văn bản: 
- Bằng Việt - 
- Sinh năm 1941. 
- Quê Hà Nội – thuở nhỏ sống ở Huế. 
- Là nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ. 
 Giọng thơ Bằng Việt trong trẻo, thiết tha. Phù hợp với đề tài kỷ niệm, mơ ước của tuổi trẻ. 
1. Tác giả 
Bằng Việt 
I. Tìm hiểu chung 
Nhà thơ kể lại: “Những năm đầu theo học luật tại đây tôi nhớ nhà kinh khủng. Tháng 9 ở bên đó trời se se lạnh, buổi sáng sương khói thường bay mờ mờ mặt đất, ngoài cửa sổ, trên các vòm cây, gợi nhớ cảnh mùa đông ở quê nhà. Mỗi buổi dạy sớm đi học, tôi hay nhớ đến khung cảnh một bếp lửa thân quen, nhớ lại hình ảnh bà nội lụi cụi dạy sớm nấu nồi xôi, luộc củ khoai, củ sắn cho cả nhà”. 
2. Tác phẩm 
I. Tìm hiểu chung 
Hoàn cảnh sáng tác: 
- Bài thơ ra đời 1963, khi tác giả đang là sinh viên học ngành Luật ở nước ngoài. 
- In trong tập “ Hương cây – Bếp lửa”. 
Mạch cảm xúc: 
- Từ hồi tưởng quá khứ đến hiện tại; từ kỉ niệm đến suy ngẫm, triết lí. 
Thể thơ: Tự do (8 chữ xen 7 và 9 chữ) 
PTBĐ: Biểu cảm kết hợp tự sự, miêu tả 
Phần 2: Tiếp “dai dẳng” 
=> Những kỉ niệm tuổi thơ sống bên bà. 
Bố cục 
- Phần1: 3 dòng đầu 
=> Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn cảm xúc kỉ niệm về bà. 
- Phần 3: Tiếp “ bếp lửa” 
=> Suy ngẫm về cuộc đời bà và hình ảnh bếp lửa. 
- Phần 4: Còn lại 
=> Nỗi nhớ của người cháu về bà và bếp lửa. 
II. Đọc – hiểu văn bản 
1. Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn cảm xúc kỉ niệm về bà. 
Một bếp lửa chờn vờn sương sớm, Một bếp lửa ấp iu nồng đượm 
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa 
* Hình ảnh bếp lửa: 
- Điệp ngữ Một bếp lửa 
 => Hình ảnh gần gũi, thân thuộc ở làng quê. 
- Chờn vờn: Gợi bếp lửa bập bùng trong sương sớm. 
- Ấp iu: Gợi bàn tay kiên nhẫn, khéo léo và tấm lòng chi chút của người bà. 
II. Đọc – hiểu văn bản 
1. Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn cảm xúc kỉ niệm về bà. 
Một bếp lửa chờn vờn sương sớm,Một bếp lửa ấp iu nồng đượm 
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa 
* Hình ảnh bếp lửa 
* Cảm xúc về bà 
- Bộc lộ trực tiếp: thương 
=> Gợi tình cảm, lòng biết ơn của người cháu với bà. 
- Cụm từ “biết mấy nắng mưa” là những vất vả, trắc trở bà phải vượt qua để nuôi đứa cháu trưởng thành. 
2. Những kỉ niệm tuổi thơ sống bên bà 
Kỉ niệm thời thơ ấu năm cháu lên 4 tuổi 
Kỉ niệm về 8 năm kháng chiến cùng bà 
Kỉ niệm về năm giặc đốt làng 
Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói,Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi 
Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy. Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu 
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay ! 
*Kỉ niệm năm 4 tuổi: 
Đói mòn đói mỏi: cái đói dai dẳng và mòn mỏi khắp chốn thôn quê. 
Khô rạc ngựa gầy : gợi lên cái hắt hiu, cái gầy gò của ng ư ời bố và đồng thời gợi cả cái còm cõi của con ngựa ấy. 
Khói hun nhèm mắt: là khói từ củi ớt cay xè từ bếp lửa nhà nghèo. 
Còn cay: là còn nguyên nỗi xúc động 
Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói,Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi 
Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy.Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu 
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay ! 
*Kỉ niệm năm 4 tuổi: 
- Hình ảnh tả thực, miêu tả rõ nét nhất về nạn đói- một thời lịch sử đau thương của dân tộc. 
- Sâu đậm nhất trong kỉ niệm của cháu vẫn là mùi khói bếp. 
=>Tuổi thơ có nhiều gian khổ, thiếu thốn 
Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa 
Tu hú kêu trên những cánh đồng xa.Khi tu hú kêu, bà còn nhớ không bà 
Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế,Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế ! 
Mẹ cùng cha công tác bận không về 
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe,Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học, 
*Kỉ niệm 8 năm kháng chiến cùng bà: 
* Kỉ niệm của hai bà cháu: 
+ Cùng bà nhóm lửa 
+Bà kể chuyện. 
+Bà dạy cháu làm, chăm cháu học 
 Nghệ thuật: Điệp từ, liệt kê, dùng nhiều động từ. 
=> Bà yêu thương, đùm bọc che chở dạy dỗ và là chỗ dựa tinh thần cho cháu. 
*Kỉ niệm 8 năm kháng chiến cùng bà: 
Nghệ thuật: Điệp ngữ 
=>Tiếng kêu giục giã da diết, gợi hoài niệm nhớ mong khao khát. 
- Điệp ngữ, nhân hoá 
-Nhằm khắc sâu nỗi nhớ thương bà và quê hương khắc khoải đến quặn lòng của người cháu. 
Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa 
Tu hú kêu trên những cánh đồng xa. Khi tu hú kêu, bà còn nhớ không bà 
Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế, Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế ! 
Mẹ cùng cha công tác bận không về 
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe,Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học, 
Ấn t ư ợng 
trong tâm khảm 
khắc chạm 
là tiếng chim tu hú. 
ng ư ời cháu chính 
11 câu th ơ mà âm vang 
tới 5 lần tiếng kêu của 
loài chim lẻ loi ấy. 
=> Nỗi nhớ thương bà và quê hương khắc khoải đến quặn lòng của người cháu. 
*Kỉ niệm về năm giặc đốt làng 
Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi, 
Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi 
Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh. 
Cháy tàn, cháy rụi: Xơ xác, tiêu điều 
- Ngọn lửa hung tàn đốt cháy ngôi nhà của hai bà cháu. 
=> Bà cháu là nạn nhân của chiến tranh. 
* Con người quê hương: 
- Hình ảnh hàng xóm hiện lên qua từ láy “đỡ đần” 
=> Trong bom đạn chiến tranh ngời lên vẻ đẹp tình đoàn kết xóm làng. 
 - Bà vẫn vững lòng trước mọi tai hoạ thử thách, để các con yên tâm công tác. 
Vẫn vững lòng, bà dặn cháu đinh ninh:“Bố ở chiến khu, bố còn việc bố,Mày có viết thư chớ kể này kể nọ,Cứ bảo nhà vẫn được bình yên !”. 
=> Người mẹ Việt Nam yêu nước đầy lòng hy sinh. 
* Lời dặn của bà với cháu: 
*Gi ữa tro tàn của mất mát đau thương, bà vẫn cần mẫn nhóm lửa: 
Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhenMột ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn,Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng 
- Thời gian sớm, chiều: bền bỉ, không đứt gẫy. 
Điệp từ : một ngọn lửa=>nhấn mạnh tình yêu thương ấm áp 
- Bếp lửa chuyển hóa thành ngọn lửa : Đó là ngọn lửa của tình yêu thương vô bờ bến, lửa của niềm tin bất diệt, lửa mà bà thắp lên trong tâm hồn cháu. 
Ủ sẵn: Sự bất diệt của ngọn lửa. 
3. Suy ngẫm về cuộc đời bà và hình ảnh bếp lửa. 
a. Suy ngẫm về bà 
Lận đận đời bà biết mấy nắng mưaMấy chục năm rồi, đến tận bây giờ,Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm 
+ Đảo ngữ Lận đận => đảo ngữ 
Nắng mưa: khó khăn cực nhọc 
Nhấn mạnh Cuộc đời bà quanh năm vất vả, giàu đức hi sinh. Sự thấu hiểu của cháu với bà 
Bà không chỉ là người nhóm lửa, giữ lửa mà còn là người truyền lửa – ngọn lửa của sự sống niềm tin cho các thế hệ nối tiếp. Ngọn lửa mang ý nghĩa biểu tượng. 
- Điệp từ “nhóm” 
Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm 
Nhóm niềm yêu thương khoai sắn ngọt bùi 
Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui 
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ 
 Điệp từ “ nhóm => cồn lên như những lớp sóng dâng cao 
Từ nhóm vùa tả thực, vừa có ý nghĩa ẩn dụ 
Nhóm yêu thương khó khăn, nhóm tinh thần sẻ chia trong hạnh phúc ngọt ngào, nhóm lên kí ức tâm tình tuổi thơ, khơi dậy những kỉ niệm đẹp để giúp cháu biết nâng niu trân trọng 
=> Bà không chỉ là người nhóm lửa, giữ lửa mà còn là người truyền lửa 
b,Suy ngẫm về bếp lửa: 
“Ôi kỳ lạ và thiêng liêng – bếp lửa” 
Đảo ngữ=>ngỡ ngàng ngạc nhiên khi phát hiện ra điều lơn lao trong sự bình dị 
+ Kỳ lạ: Vì không gì có thể dập tắt được bếp lửa. Bếp lửa vẫn cháy lên trong mọi cảnh ngộ. Nó chỉ từ những vật liệu bình dị trong cuộc sống mà vẫn làm được những điều kì diệu , vẫn nhen nhóm được tình cảm lớn lao, vẫn nhóm lên được niềm tin, ước mơ cho cháu. 
+ Thiêng liêng: Bếp lửa chứa đựng tình cảm cao quí ; là tổ ấm, là cội nguồn gia đình, là cội nguồn quê hương đất nước. 
4. Nỗi nhớ của người cháu về bà và bếp lửa. 
2 câu đầu: Điệp từ: Trăm , có 
, liệt kê: khói trăm nhà, lử trăm tàu, niềm vui trăm ngả 
→ Khẳng định thế giới rộng lớn, với những điều mới mẻ. 
2 câu cuối : quan hệ tù nhưng, kết hợp từ khẳng định «chẳng lúc nào «, lời độc thoại và câu hỏi tu từ 
=> khẳng định nỗi nhớ bà da diết , rộng ra là nhớ quê hương đất nước 
1. Nghệ thuật : 
 - Xây dựng hình ảnh thơ vừa cụ thể, gần gũi, vừa gợi nhiều liên tưởng, mang ý nghĩa biểu tượng. 
- Viết theo thể thơ 8 chữ phù hợp với giọng điệu cảm xúc hồi tưởng và suy ngẫm. 
- Kết hợp nhuần nhuyễn giữa miêu tả, tự sự, nghị luận và biểu cảm. 
2. Ý nghĩa: 
 - Từ những kỉ niệm tuổi thơ ấm áp tình bà cháu, nhà thơ cho ta hiểu thêm về những người bà, những người mẹ, về nhân dân nghĩa tình. 
III. Tổng kết 
Đọc kĩ phần văn bản sau vá thực hiện các yêu cầu bên dưới: 
“Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa 
Mấy chục năm rồi, đến tận bây giờ 
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm 
Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm, 
Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi, 
Nhóm nồi xôi gạo mới, sẻ chung vui, 
Nhóm dậy cả những tấm tình tuổi nhỏ 
Ôi kỳ lạ và thiêng liêng - bếp lửa!” 
(Bếp lửa - Bằng Việt) 
Câu 2: Tìm trong khồ thơ chi tiết nào được tác giả nhắc đi, nhắc lại nhiều lần? Việc nhắc lại nhiều lần chi tiết này có ý nghĩa gì? 
Câu 3: Viết đoạn văn diễn dịch khoảng 15 câu nếu cảm nhận của em về hình ảnh người bà được thể hiện trong đoạn thơ trên. 
Cáu 4: Hãy kể tên hai bài thơ khác viết về tình cảm gia đình trong chương trình Ngữ văn lớp 9. Từ hiểu biết của mình về hai tác phẩm, em có suy ngẫm gì (không quá 5 dòng) về tình cảm gia đình? 
Câu 1: Em hiểu như thế nào về cụm từ “biết mấy nắng mưa” trong câu thơ đầu đoạn? Hãy tìm một câu thành ngữ có chưa hai từ “nắng”, “mưa” và giải thích ngắn gọn ý nghĩa câu thành ngữ em vừa tìm được. 
Phiếu số 1 
Câu 1: Em hiểu như thế nào về cụm từ “biết mấy nắng mưa” trong câu thơ đầu đoạn? Hãy tìm một câu thành ngữ có chưa hai từ “nắng”, “mưa” và giải thích ngắn gọn ý nghĩa câu thành ngữ em vừa tìm được. 
Cụm từ “biết mấy nắng mưa”; 
- Cụm từ “biết mấy nắng mưa” trong câu thơ đầu đoạn: không chỉ nói về những ngày nắng ngày mưa đợi bà từng trải qua mà còn nói tới những vất vả nhọc nhằn mà bà từng nếm trải (đói nghèo, bom đạn, thay con nuôi cháu...) 
- Một câu thành ngữ có chứa hai từ “nắng”, “mưa” và giải thích ngắn gọn ý nghĩa câu thành ngữ vừa tìm được: 
- Ví dụ: Giãi nắng dầm mưa, năm nắng mười mưa: chỉ những khó khăn, vất vả... 
Câu 2: Tìm trong khổ thơ chi tiết nào được tác giả nhắc đi, nhắc lại nhiều lần? Việc nhắc lại nhiều lần chi tiết này có ý nghĩa gì? 
Chi tiết được nhắc đi nhắc lại nhiều lần trong đoạn thơ, ý nghĩa cùa việc nhắc đi nhắc lại đó: 
- Chi tiết được nhắc đi nhắc lại: Tiếng tu hú 
- Ý nghĩa: Trong 11 câu thơ mà âm vang đến 4 lần tiếng chim tu hú ở những cung bậc khác nhau như: 
+ Than thở, chia sẻ với cảnh ngộ quạnh hiu của 2 bà cháu 
+ Khiến hình ảnh người bà thêm đậm nét vả tình bà cháu thêm sâu lắng trong lòng đứa cháu khi hồi tưởng về bà kính yêu. 
Câu 3: Viết đoạn văn diễn dịch khoảng 15 câu nếu cảm nhận của em về hình ảnh người bà được thể hiện trong đoạn thơ trên. 
- Người bà tảo tần, lam lũ cả cuộc đời hi sinh vì con cháu lận đận đời bà biết mấy nắng mưa, mấy chục năm rồi đến tận bây giờ, bà vẫn giữ thói quen dậy sớm... 
- Người bà hết lòng yêu thương cháu, người bà đã nhóm lên trong lòng cháu bao điều tốt đẹp, đó là tình yêu thương, là niềm tin yêu hi vọng...Chú ý phân tích các câu thơ “nhóm bếp lửa, nhóm niềm yêu thương”.. Tác giả đã dùng điệp từ “nhóm” với những nét nghĩa khác nhau để giúp ta vừa hình dung đôi bàn tay khéo léo, chăm chút giữ lửa của bà vừa giúp ta hiểu được những điều đẹp đẽ, thiêng liêng và đã nhóm lên trong tâm hồn của cháu... 
- Người bà hiện ra trong nỗi nhớ, trong tình yêu thương, lòng biết ơn vô bờ của cháu. Bà chính là gia đình, là tuổi thơ, lả quê hương, là bếp lửa “kì lạ và thiêng liêng” nơi tâm hồn cháu. 
Câu 4: Hãy kể tên hai bài thơ khác viết về tình cảm gia đình trong chương trình Ngữ văn lớp 9. Từ hiểu biết của mình về hai tác phẩm, em có suy ngẫm gì (không quá 5 dòng) về tình cảm gia đình? 
Hai bài thơ viết về tình cảm gia đình trong chương trình Ngữ văn lớp 9: 
- Kể tên tác phẩm: 
+ Bài thơ “Nói với con” của tác giả Y Phương 
+ Bài thơ “Con cò” của Chế Lan Viên 
- Viết đoạn nêu suy ngẫm về tình cảm gia đình: 
+ Là thiêng liêng, bất diệt. 
+ Là nơi chắp cánh ước mơ, là nơi neo đậu khi ta mệt mỏi... 
Nhớ về những kỉ niệm tuồi thơ, trong bài thơ Bếp lửa, Bằng Việt viết: 
“Lên bốn tuồi cháu đã quen mùi khói 
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏị, 
Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy, 
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu 
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay.” 
(Trích Ngữ văn 9, tập một) 
Câu 1: Chỉ ra số từ mà tác giả sử dụng trong đoạn thơ và cho biết sự kiện lịch sử nào được nhắc tới trong những câu thơ trên? Sự kiện này giúp em hiểu thêm điều gì về tuổi thơ của người cháu? 
Câu 2: Xét thẹo mục đích nói, câu “Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay” thuộc kiểu câu nào và thực hiện hành động nói gì? 
Cáu 3: Năm tháng và thời gian có trôi qua nhưng trong tâm trí của mình, người cháu vẫn khắc ghi lời dặn dò của bà “Bổ ở chiến khu, bố còn việc bố. Mày có vỉểt thư chớ kể này, kể nọ. Cứ bảo nhà vẫn được bình yên”. Vì sao vậy? 
Câu 4: Từ nội dung bài thơ, kết hợp với những hiểu biết xã hội, hãy viết một đoạn văn (khoảng 2/3 trang giấy thi) trình bày suy nghĩ của em về những sự hi sinh thầm lặng trong cuộc sống. 
Câu 1: Chỉ ra số từ mà tác giả sử dụng trong đoạn thơ và cho biết sự kiện lịch sử nào được nhắc tới trong những câu thơ trên? Sự kiện này giúp em hiểu thêm điều gì về tuổi thơ của người cháu? 
Số từ: bốn 
Sự kiện: Nạn đói lịch sử năm 1945 khiến 2 triệu người chết. 
Cho thấy tuổi thơ cơ cực, thiếu thốn của người cháu 
Câu 2: Xét thẹo mục đích nói, câu “Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay” thuộc kiểu câu nào và thực hiện hành động nói gì? 
Câu thơ “Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay”: 
- Kiều câu: trần thuật 
- Hành động nói: Bộc lộ cảm xúc 
Câu 3: Năm tháng và thời gian có trôi qua nhưng trong tâm trí của mình, người cháu vẫn khắc ghi lời dặn dò của bà “Bổ ở chiến khu, bố còn việc bố. Mày có vỉểt thư chớ kể này, kể nọ. Cứ bảo nhà vẫn được bình yên”. Vì sao vậy? 
Cháu mãi nhớ lời dặn dò của bà: 
- Vì lời dặn ấn tượng - dặn cháu nói sai sự thật; vì hiểu được lòng bà, những phầm chất tốt đẹp cùa bà... 
- Câu nói cùa bà vi phạm phương châm về chất 
- Giải thích: Thực chất làng bị giặc đốt nhà bị cháy nhưng bà vẫn dặn cháu nếu viết thư cho bố thì nói rằng nhà vẫn bình yên. 
- Câu nói thể hiện nét đẹp của người bà: (Yêu thương, hi sinh vì con cháu (kiên cường trước khó khăn => là điểm tựa tinh thần của con cháu). 
Câu 4: Từ nội dung bài thơ, kết hợp với những hiểu biết xã hội, hãy viết một đoạn văn (khoảng 2/3 trang giấy thi) trình bày suy nghĩ của em về những sự hi sinh thầm lặng trong cuộc sống. 
a. Giải thích đức hi sinh: 
- Đức hi sinh lả tình cảm cao quý và đẹp đẽ. 
- Đức hi sinh hi sinh vì đất nước, con người và người thân. 
- Là sự đánh đồi bản thân để giành lại cuộc sống cho người khác. Đức hi sinh còn là sự hi sinh cả thời gian, tình mạng của mình cho người khác 
b. Bỉểu hiện của đức tính hi sinh: 
b.1. Trong tình cảm gia đình: 
- Cha mẹ hi sinh cả cuộc đời vì con cái, nuôi em ăn học không quàng khó khăn. 
- Anh chị em trong nhà yêu thường, đùm bọc lẫn nhau, anh chị nghỉ học kiếm tiền nuôi em ăn học. 
- Sự hi sinh, phường nhịn quà bánh cho nhau. 
b.2. Tronq chiến tranh: 
- Bác Hồ đã hi sinh của tuổi thanh xuân của minh để bảo vệ độc lập dân tộc, mang lại tự do và thẳng lợi cho dân tộc 
- Các anh hùng dân tộc như Lê Lai đã hi sinh thân mình để cứu Lê Lợi 
- Các anh hùng liệt sĩ đã hi sinh tính mạng, tuồi thanh xuân để mang lại độc lập cho dân tộc 
- Bây giờ thì những chú công an vẫn canh giữ bình yên cho xã hội 
c. Bàn bạc, mỡ rộng: 
Nếu không có những người biết hi sinh vì người khác thì mọi người đã không có đươc cuộc sống bình yên tươi đẹp như hôm nay. 
b.3. Liên hệ bản thân về đức hi sinh: 
- Cần phát huy đức hi sinh để ngày cáng có nhiều người biết “sống vì mọi người” hay “một người vì mọi người, mọi người vì một người”. 
- Là học sinh còn ngồi trên ghế nhà trường cần rèn luyện đức hi sinh ngay từ những việc làm nhỏ nhất. 
2. Những kỉ niệm tuổi thơ sống bên bà 
Kỉ niệm thời thơ ấu năm cháu lên 4 tuổi 
Kỉ niệm về 8 năm kháng chiến cùng bà 
Kỉ niệm về năm giặc đốt làng 
2. Những kỉ niệm tuổi thơ sống bên bà 
Kỉ niệm thời thơ ấu năm cháu lên 4 tuổi 
Kỉ niệm về 8 năm kháng chiến cùng bà 
Kỉ niệm về năm giặc đốt làng