Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Bài: Ôn tập Tiếng Việt

NGỮ VĂN 9 
ÔN TẬP TIẾNG VIỆT 
NỘI DUNG ÔN TẬP 
KHỞI 
NGỮ 
CÁC 
THÀNH 
PHẦN 
BIỆT 
LẬP 
LIÊN 
KẾT 
CÂU 
VÀ 
LIÊN 
KẾT 
ĐOẠN 
NGHĨA 
TƯỜNG 
MINH 
VÀ 
HÀM 
Ý 
I. KHỞI NGỮ VÀ CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP 
ÔN TẬP TIẾNG VIỆT 
A. Thành phần câu đứng trước chủ ngữ. 
 B. Thành phần câu dùng để nêu lên đối tượng được nói đến trong câu. 
 C. Thành phần câu nêu lên đặc điểm của đối tượng được nói đến ở vị ngữ. 
D. Thành phần câu đứng trước chủ ngữ dùng để nêu lên đề tài được nói đến trong câu. 
Khởi ngữ là gì ? 
Bộ phận đứng trước chủ ngữ, nêu sự 
 việc được nói đến trong câu. 
B. Bộ phận không tham gia vào việc diễn 
 đạt nghĩa sự việc của câu. 
C. Bộ phận tách khỏi chủ ngữ, vị ngữ ; 
 chỉ thời gian, địa điểm được nói đến 
 trong câu. 
Thành phần biệt lập là gì ? 
Điền từ thích hợp để hoàn thành các 
 khái niệm sau : 
a) .. thành phần biệt lập, được dùng 
 để thể hiện cách nhìn của người nói đối với sự 
việc được nói đến trong câu. 
 b) . là thành phần biệt lập được dùng 
để bộc lộ tâm lí của người nói. 
 c) là thành phần biệt lập dùng để 
tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp. 
 d) .là thành phần biệt lập dùng để bổ 
sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu. 
Tình thái 
Cảm thán 
Gọi đáp 
Phụ chú 
a/ Xây cái lăng ấy cả làng phục dịch, cả làng gánh gạch, làm phu hồ cho nó. 
1. Hãy cho biết những từ ngữ in nghiêng trong các đoạn trích sau đây là thành phần gì của câu. Ghi kết quả phân tích vào bảng tổng kết. 
(Kim Lân , Làng) 
Khởi ngữ 
Thành phần biệt lập 
Tình thái 
Cảm thán 
Gọi - đáp 
Phụ chú 
Xây cái lăng ấy 
I. KHỞI NGỮ VÀ CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP 
Khởi ngữ 
Thành phần biệt lập 
Tình thái 
Cảm thán 
Gọi - đáp 
Phụ chú 
Xây cái lăng ấy 
b/ Tim tôi cũng đập không rõ. Dường như vật duy nhất vẫn bình tĩnh, phớt lờ mọi biến động chung là chiếc kim đồng hồ. 
(Lê Minh Khuê , Những ngôi sao xa xôi) 
Dường như 
I. KHỞI NGỮ VÀ CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP 
Khởi ngữ 
Thành phần biệt lập 
Tình thái 
Cảm thán 
Gọi - đáp 
Phụ chú 
Xây cái lăng ấy 
Dường như 
c/ Đến lượt cô gái từ biệt. Cô chìa tay ra cho anh nắm, cẩn trọng, rõ ràng như người ta cho nhau cái gì chứ không phải là cái bắt tay. Cô nhìn thẳng vào mắt anh - những người con gái sắp xa ta, biết không bao giờ gặp ta nữa, hay nhìn ta như vậy . 
(Nguyễn Thành Long , Lặng lẽ sa Pa) 
Những người con gái sắp xa ta, biết không bao giờ gặp ta nữa, hay nhìn ta như vậy 
I. KHỞI NGỮ VÀ CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP 
d/ - Thưa ông , chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ. Đi bốn năm hôm mới lên đến đây, vất vả quá ! 
(Kim Lân , Làng) 
I. KHỞI NGỮ VÀ CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP 
Khởi ngữ 
Thành phần biệt lập 
Tình thái 
Cảm thán 
Gọi - đáp 
 Phụ chú 
Xây cái lăng ấy 
Dường như 
Những người con gái sắp xa ta, biết không bao giờ gặp ta nữa, hay nhìn ta như vậy 
Thưa ông 
vất vả quá 
Bài tập bổ sung :Các từ ngữ in đậm dưới đây là thành phần nào trong số các thành phần câu đã học ? 
 Tình thái 
Cảm thán 
Gọi đáp 
Khởi ngữ 
Phụ chú 
a)Vâng! Ông giáo dạy phải ! Đối với chúng 
 mình thế thì là sướng thật. ( Nam Cao ) 
 b) Chúng tôi, mọi người – kể cả anh đều tưởng 
 con bé sẽ đứng yên đó thôi.( Ng.Quang Sáng ) 
 c) Có lẽ vì khổ tâm đến nỗi không khóc được nên 
 anh phải cười vậy thôi. ( Ng.Quang Sáng ) 
 d) Trời ơi , chỉ còn có năm phút. 
	 ( Nguyễn Thành Long ) 
 e) Bác này ! Lúc nào chúng ta lại trở về nhỉ ? 
	( Lỗ Tấn ) 
Viết một đoạn văn ngắn giới thiệu truyện ngắn “ Bến quê ” của Nguyễn Minh Châu, trong đó có ít nhất một câu chứa thành phần khởi ngữ và một câu chứa thành phần tình thái. 
“Bến quê” là câu chuyện kể về cuộc đời riêng của một con người . Nhưng trong cuộc sống hôm nay, dường như chúng ta có thể dễ dàng bắt gặp ở đâu đó một số phận giống như hoặc gần giống như số phận của nhân vật Nhĩ. Những suy ngẫm, chiêm nghiệm của Nhĩ về vẻ đẹp bình dị , đích thực của cuộc sống làm người đọc không khỏi day dứt, suy tư Nhân vật ấy, chúng ta sẽ có những sự đồng cảm sâu sắc 
Hình như : TP tình thái 
Nhân vật ấy : Khởi ngữ 
I. KHỞI NGỮ VÀ CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP 
II. LIÊN KẾT CÂU VÀ LIÊN KẾT ĐOẠN VĂN 
ÔN TẬP TIẾNG VIỆT 
LIÊN KẾT CÂU VÀ LIÊN KẾT ĐOẠN VĂN 
LIÊN KẾT NỘI DUNG 
LIÊN KẾT HÌNH THỨC 
LIÊN KẾT 
CHỦ ĐỀ 
LIÊN KẾT 
LOGIC 
PHƯƠNG 
TIỆN 
LIÊN KẾT 
PHÉP 
LIÊN KẾT 
- Nối 
 Lặp 
 Thế 
 Đồng nghĩa 
trái nghĩa và 
liên tưởng 
- Từ 
- Cụm từ 
 Cấu trúc 
câu 
Các câu, 
 các đoạn 
 sắp xếp 
 theo trình 
 tự hợp lí 
 Các câu, 
 các đoạn 
 hướng 
 vào chủ 
 đề chung 
Nối các ý ở hai cột sau đây sao cho phù hợp 
Phép lặp 
 từ ngữ 
 Phép nối 
Phép thế 
Phép đồng 
 nghĩa, trái 
 nghĩa và 
 liên tưởng 
Phép liên kết dùng ở câu đứng sau những từ 
 ngữ có tác dụng thay thế từ ngữ đã có ở câu 
 trước đó. 
b) Phép liên kết dùng các từ đồng nghĩa, trái nghĩa 
 hoặc cùng trường liên tưởng với từ ngữ đã dùng 
 ở câu trước. 
c) Phép liên kết dùng ở câu đứng sau các từ ngữ 
 đã có ở câu trước đó. 
d) Phép liên kết dùng ở câu đứng sau các từ ngữ 
 biểu thị quan hệ với câu trước đó . 
 Hãy cho biết những từ ngữ in nghiêng trong các đoạn trích sau đây thể hiện phép liên kết nào ? 
Phép liên kết 
Lặp từ ngữ 
Đồng nghĩa, trái nghĩa và liên tưởng 
Thế 
Nối 
Từ ngữ tương ứng 
 II. LIÊN KẾT CÂU VÀ LIÊN KẾT ĐOẠN VĂN 
 a) Ở rừng mùa này thường như thế. Mưa. Nhưng mưa đá. Lúc đầu tôi không biết. Nhưng rồi có tiếng lanh canh gõ trên nóc hang. Có cái gì vô cùng sắc xé không khí rtừng mảnh vụn. Gió. Và tôi thấy đau, ướt ở má. 
 nhưng, nhưng rồi, và 
Phép liên kết 
Lặp từ ngữ 
Đồng nghĩa, trái nghĩa và liên tưởng 
Thế 
Nối 
Từ ngữ tương ứng 
 II. LIÊN KẾT CÂU VÀ LIÊN KẾT ĐOẠN VĂN 
 b) Từ phòng bên kia một cô bé rất xinh mặc chiếc áo may ô con trai và vẫn còn cầm thu thu một đoạn dây sau lưng chạy sang. Cô bé bên nhà hàng xóm đã quen với công việc này. Nó lễ phép hỏi Nhĩ : “ Bác cần nằm xuống phải không ạ ? ”. ( Những ngôi sao xa xôi ) 
 nhưng, nhưng rồi, và 
cô bé, 
nó 
Phép liên kết 
Lặp từ ngữ 
Đồng nghĩa, trái nghĩa và liên tưởng 
Thế 
Nối 
Từ 
 ngữ tương ứng 
 Nhưng cái “com-pa” kia lấy làm bất bình lắm, tỏ vẻ khinh bỉ ,cười kháy tôi như cười kháy một người Pháp không biết đến Nã Phá Luân, một người Mĩ không biết đến Hoa Thịnh Đốn vậy ! Rồi nói : 
	 - Quên à ! Phải, bây giờ cao sang rồi thì để ý đâu đến bọn chúng tôi nữa ! 
	Tôi hoảng hốt, đứng dậy nói : 
	- Đâu có phải thế ! Tôi 	 	 ( Cố hương ) 
 nhưng, nhưng rồi, và 
cô bé, nó 
 II. LIÊN KẾT CÂU VÀ LIÊN KẾT ĐOẠN VĂN 
 thế 
BT 3 : 
 Đọc đoạn văn viết về truyện ngắn “ Bến quê ” của Nguyễn Minh Châu và chỉ rõ sự liên kết về nội dung, hình thức giữa các câu trong đoạn văn ( Lưu ý các từ ngữ in nghiêng ) 
 “Bến quê ” là truyện ngắn trong tập truyện cùng tên của Nguyễn Minh Châu. Về nội dung , tác phẩm chứa đựng những suy ngẫm, trải nghiệm sâu sắc của nhà văn về con người và cuộc đời ; thức tỉnh ở mọi người sự trân trọng những vẻ đẹp và giá trị bình dị, gần gũi của gia đình, của quê hương. Về nghệ thuật , truyện ngắn nổi bật ở sự miêu tả tâm lí tinh tế, nhiều hình ảnh giàu tính biểu tượng, cách xây dựng tình huống, trần thuật theo dòng tâm trạng của nhân vật. Chắc chắn, “Bến quê” sẽ có sức neo đậu lâu bền trong tâm hồn người đọc chúng ta. 
LIÊN KẾT NỘI DUNG 
LIÊN KẾT HÌNH THỨC 
LIÊN KẾT 
CHỦ ĐỀ 
LIÊN KẾT 
LOGIC 
PHƯƠNG 
TIỆN 
LIÊN KẾT 
PHÉP 
LIÊN KẾT 
Phép lặp : 
truyện ngắn 
Phép thế : 
truyện ngắn 
 - tác phẩm 
 Từ 
- Cụm từ 
Các câu 
đều phục 
vụ chủ đề 
 của đoạn 
( giới thiệu 
truyện ngắn 
“Bến quê”) 
Các ý sắp 
 xếp hợp lí : 
 ND truyện 
 NT truyện 
 Giá trị của 
truyện ngắn 
“Bến quê” 
I. KHỞI NGỮ VÀ CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP 
II. LIÊN KẾT CÂU VÀ LIÊN KẾT ĐOẠN VĂN 
III. NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý 
ÔN TẬP TIẾNG VIỆT 
Là nghĩa được nhận ra bằng cách suy 
 đoán. 
 B. Là nghĩa được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu. 
 C. Là nghĩa được tạo nên bằng cách nói 
 ẩn dụ. 
D. Là nghĩa được tạo nên bằng cách nói so sánh. 
Nghĩa tường minh là gì ? 
Điền từ thích hợp vào chỗ trống trong câu sau đây : 
 “ là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể được suy ra từ những từ ngữ ấy .” 
Nghĩa tường minh B. Nghĩa cụ thể 
C. Nghĩa khái quát D. Hàm ý 
Hàm ý 
CHIẾM HẾT CHỖ 
	Một người ăn mày hom hem, rách rưới, đến cửa nhà giàu xin ăn. Người nhà giàu không cho, lại còn mắng: 
	- Bước ngay! Rõ trông như người ở dưới địa ngục mới lên ấy! 
	Người ăn mày nghe nói, vội trả lời: 
	- Phải, tôi ở dưới địa ngục mới lên đấy! 
	Người nhà giàu nói: 
	- Đã xuống địa ngục, sao không ở hẳn dưới ấy, còn lên đây làm gì cho bẩn mắt? 
	Người ăn mày đáp: 
	- Thế không ở được nên mới phải lên. Ở dưới ấy các nhà giàu chiếm hết cả chỗ rồi! 
Địa ngục vốn là chỗ dành riêng cho 
 bọn nhà giàu như các ông đấy ! 
Tuấn hỏi Nam: 
 Cậu thấy đội bóng huyện mình chơi có hay không? 
Nam bảo: 
- Tớ thấy họ ăn mặc rất đẹp. 
- Đội bóng huyện mình chơi chả hay tí 
 nào cả ! 
- Tớ không muốn bình luận việc này đâu ! 
Lan hỏi Huệ: 
 Huệ báo cho Nam, Tuấn và Chi sáng mai đến trường để tập văn nghệ chưa? 
- Tớ báo cho Chi rồi. - Huệ đáp. 
Tớ chưa báo cho Nam và Tuấn đâu ! 
DẶN DÒ 
 Học bài 
 Chuẩn bị : Luyện nói 
 nghị luận về một đoạn 
 thơ, bài thơ