Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Bài 15: Chiếc lược ngà (Nguyễn Quang Sáng) - Trịnh Thị Thanh Hằng

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO LẠNG GIANGBµI GI¶NGCHIÕC l­îc ngµ Ng÷ v¨n 9GV thiết kế: TRỊNH THỊ THANH HẰNGĐơn vị công tác: Trường THCS Tân ThanhTIẾT : 111-112CHIẾC LƯỢC NGÀ (Nguyễn Quang Sáng) MỤC TIÊU CẦN ĐẠT CẢ BÀI(GV căn cứ vào thực tế dạy xác định mục tiêu từng tiết)I) Mục tiêu cần đạt1) Kiến thức1.1Trình bày những nét chính về tác giả Nguyễn Quang Sáng và hoàn cảnh ra đời của truyện ngắn “Chiếc lược ngà”,tóm tắt được đoạn trích.1.2. Phân tích được tình cảm cha con sâu nặng của ông Sáu và bé Thu.Thấy được nghệ thuật xây dựng tình huống truyện đặc sắc của nhà văn Nguyễn Quang Sáng.2) Kĩ năng2.1.Có được kĩ năng đọc – hiểu một văn bản truyện hiện đại , liệt kê được các sự việc, nhận biết các chi tiết miêu tả tâm trạng của nhân vật.2.2 .Có kĩ năng làm việc theo nhóm, giao tiếp, thuyết trình, tổ chức, điều khiển. 3) Thái độ: Trân trọng tình cảm cha con của ông Sáu.	I.§äc - hiÓu chó thÝch:1.§äc vµ tóm tắt:(TrÝch)Yêu cầu HS :-Nêu cách đọc-Đọc văn bản.-Nhận xét bạn đọcYêu cầu HS :Tóm tắt đoạn trích theo các bức tranh minh họa.Tiết 21,22 V¨n b¶n: chiÕc l­îc ngµ ( NguyÔn Quang S¸ng)* KÓ tãm t¾t néi dung ®o¹n trÝch ¤ng S¸u vÒ th¨m gia ®×nh. BÐ Thu kh«ng nhËn ba v× vÕt thÑo trªn mÆt. Thu nhËn ra ba còng lµ lóc «ng S¸u ph¶i ra ®i. ¤ng S¸u dån hÕt t×nh c¶m vµo lµm chiÕc l­îc ngµ Tr­íc lóc hi sinh, «ng cßn kÞp ®­a c©y l­îc cho ng­êi b¹n I.§äc - hiÓu chó thÝch:1.§äc vµ tóm tắt:(TrÝch) Tãm t¾t v¨n b¶n ¤ng S¸u xa nhµ ®i kh¸ng chiÕn, khi vÒ th¨m nhµ, bÐ Thu kh«ng nhËn ra ba v× vÕt thÑo trªn mÆt lµm ba em kh«ng gièng víi ng­êi trong bøc ¶nh chôp chung víi m¸. Em ®èi xö víi ba nh­ mét ng­êi xa l¹. §Õn lóc Thu nhËn ra cha, th× còng lµ lóc «ng S¸u ph¶i lªn ®­êng.ë khu c¨n cø «ng S¸u lµm mét chiÕc l­îc b»ng ngµ voi ®Ó tÆng con. Nh­ng «ng ®· hi sinh khi ch­a kÞp trao c©y l­îc cho con. Tiết 21,22 V¨n b¶n: chiÕc l­îc ngµ ( NguyÔn Quang S¸ng)I.§äc - hiÓu chó thÝch: 1. Đọc-tóm tắt: 2.Chú thích:a.Tác giả: (TrÝch)Dựa vào chú thích SGK em hãy giới thiệu về cuộc đời và sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Quang Sáng? Tiết 21,22 V¨n b¶n: chiÕc l­îc ngµ ( NguyÔn Quang S¸ng)I.§äc - hiÓu chó thÝch: 1. Đọc-tóm tắt: 2.Chú thích:a.Tác giả: *.Cuéc ®êi :(TrÝch)- NguyÔn Quang S¸ng sinh n¨m 1932, quª ë huyÖn Chî Míi, tØnh An Giang.- ¤ng lµ nhµ v¨n ®· tõng tham gia hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, chèng Mü cøu n­íc. Tiết 21,22 V¨n b¶n: chiÕc l­îc ngµ ( NguyÔn Quang S¸ng) *. Sù nghiÖp s¸ng t¸c: + TruyÖn ng¾n: “Con chim vµng” (1957), “ChiÕc l­îc ngµ”(1966) + TruyÖn võa: “C©u chuyÖn bªn trËn ®Þa ph¸o” (1966), “C¸i ¸o th»ng h×nh r¬m” (1975) + TiÓu thuyÕt: “NhËt kÝ ng­êi ë l¹i” (1962), “Dßng s«ng th¬ Êu” (1985) + KÞch b¶n phim: “Mïa giã ch­íng” (1977) “C¸nh ®ång hoang” (1978) (TrÝch)I.§äc - hiÓu chó thÝch: a. T¸c gi¶: *. Cuéc ®êi:Tiết 21,22 V¨n b¶n: chiÕc l­îc ngµ ( NguyÔn Quang S¸ng)*. Sù nghiÖp s¸ng t¸c: *. Phong c¸ch s¸ng t¸c: - Cèt truyÖn hÊp dÉn, t×nh huèng bÊt ngê hîp lÝ. - Ng«n ng÷ mang ®Ëm mµu s¾c Nam Bé nh­ng còng rÊt dÔ hiÓu. T¸c gi¶ Nguyªn An nhËn xÐt: “TruyÖn ng¾n cña NguyÔn Quang S¸ng th­êng hÊp dÉn ng­êi ®äc b»ng nh÷ng t×nh huèng bÊt ngê mµ tù nhiªn hîp lÝ, b»ng m¹ch kÓ chËm r·i, tõ tèn mµ ®­îm chÊt xung ®ét cña kÞch. Ng«n ng÷ Nam bé trong s¸ng t¸c cña «ng còng võa ph¶i, cã chç ®Ëm ®Æc song vÉn dÔ gÇn”.(TrÝch)I.§äc - hiÓu chó thÝch: a. T¸c gi¶: *. Cuéc ®êi :Dựa vào chú thích em hãy nêu phong cách sáng tác của Nguyễn Quang Sáng?Tiết 21,22 V¨n b¶n: chiÕc l­îc ngµ ( NguyÔn Quang S¸ng)b. T¸c phÈm: (TrÝch)I.§äc - hiÓu chó thÝch: a. T¸c gi¶:* Hoµn c¶nh s¸ng t¸c: * VÞ trÝ ®o¹n trÝch: 	- N»m phÇn gi÷a cña truyÖn “ ChiÕc l­îc ngµ”. N¨m 1966-khi NguyÔn Quang S¸ng ®ang ho¹t ®éng t¹i chiÕn tr­êng Nam Bé.Tiết 21,22 V¨n b¶n: chiÕc l­îc ngµ ( NguyÔn Quang S¸ng)Dựa vào chú thích em hãy hoàn cảnh sáng tác và vị trí của đoạn trích?I.§äc vµ t×m hiÓu chó thÝch: a. T¸c gi¶: b. T¸c phÈm: c. Gi¶i nghÜa tõ khã: (TrÝch)Tõ ng÷ ®Þa ph­¬ng vÕt sÑo. nãi trèng kh«ng víi ng­êi kh¸c. lói hói. c¸i mu«i.+ ThÑo+ Nãi træng+ Lui cui+ C¸i v¸Tõ ng÷ toµn d©nTruyện được kể ở ngôi thứ mấy? Ngôi kể đó có tác dụng gì?d. Ngôi kể.Ngôi 1 lời của bác Ba.- Truyện được kể ở ngôi thứ nhất (Nhân vật bác Ba, bạn của ông Sáu)Tạo độ tin cậy và tính khách quan cho câu chuyện. Người kể chủ động điều khiển nhịp kể theo trạng thái cảm xúc, xen vào ý kiến bình luận, suy nghĩ. Các nhân vật, chi tiết trong truyện được bộc lộ rõ hơn, ý nghĩa tư tưởng của truyện thêm sức thuyết phục.Tiết 21,22 V¨n b¶n: chiÕc l­îc ngµ ( NguyÔn Quang S¸ng)g. Bố cục: + Phần 1: “ Từ đầu tuột xuống” Diễn biến tâm lí và tình cảm của bé Thu trong lần ông Sáu về thăm nhà.Bố cục 2 phần+ Phần 2: Còn lại Tình cha con sâu nặng và cao đẹp của ông Sáu.I.§äc vµ t×m hiÓu chó thÝch: a. T¸c gi¶: b. T¸c phÈm: c. Gi¶i nghÜa tõ khã:d.Ph­¬ng thøc biÓu ®¹t.e.Ng«i kÓ Tiết 21,22 V¨n b¶n: chiÕc l­îc ngµ ( NguyÔn Quang S¸ng)Qua đọc và soạn bài em hãy nêu bố cục của đoạn trích?Truyện có mấy nhân vật? Nhân vật nào là nhân vật chính?-Nhân vật chính là ông Sáu và bé ThuII:Đọc-hiểu văn bản.1.Nhân vật bé Thu.a.Lúc mới gặp cha.I.§äc vµ t×m hiÓu chó thÝch: Tìm chi tiết miêu tả hành động của bé Thu khi mới gặp ba ? - Nghe gọi, giật mình, tròn mắt nhìn, ngơ ngác, lạ lùng Chớp mắt nhìn như muốn hỏi Mặt tái đi, vụt chạy và kêu thét lên ?Những chi tiết đó diễn tả tâm trạng,cảm xúc gì ở bé Thu? Ngỡ ngàng, ngờ vực,lo lắng, hoảng sợ Nếu đặt mình vào trường hợp của bé Thu, em sẽ phản ứng như thế nào trước tình huống ấy ? Vì sao ?Tiết 21,22 V¨n b¶n: chiÕc l­îc ngµ ( NguyÔn Quang S¸ng)II:Đọc-hiểu văn bản.1.Nhân vật bé Thu.a.Lúc mới gặp cha.b.Những ngày sau đó.I.§äc vµ t×m hiÓu chó thÝch: Tập trung vào sgk/ 196 đoạn văn từ “Vì đường xa bơi qua sông”.Hoạt động nhóm bàn: 4 phút?Tìm những chi tiết miêu tả lời nói và hành động của bè Thu với ông Sáu?Những lời nói hành động đó cho thấy thái độ gì của bé Thu?- Hành động:+ Nói trổng vô ăn cơm cơm sôi rồi, chắt nước giùm cái... nhão bây giờ. Hất cài trứng cá mà ba gắp cho.- Khi bị ba đánh Thu nhảy xuống xuồng...cố ý khua rổn rảng. Kiên quyết không chấp nhận ông Sáu là Ba? Những cử chỉ hành động đó cho thấy Thu là một cô bé như thế nào?? =>Là cô bé ương ngạnh,bướng bỉnh có cá tính mạnh mẽ,tình cảm chân thậtCã ý kiÕn cho r»ng: Hµnh ®éng kh«ng thõa nhËn «ng S¸u lµ ba l¹i chøng tá bÐ Thu rÊt yªu ba. Em cã ®ång ý nh­ vËy kh«ng? V× sao?Th¶o luËnGîi ý: §©y lµ mét nhËn xÐt tinh tÕ, s©u s¾c. Lóc nµy bÐ Thu ch­a nhËn ra «ng S¸u lµ cha v× trong t©m hån em Èn chøa niÒm kiªu h·nh trÎ th¬ vÒ mét t×nh yªu dµnh cho ng­êi cha trong tÊm h×nh chôp chung víi m¸. Hµnh ®éng em kh«ng thõa nhËn «ng S¸u chÝnh lµ hµnh ®éng “b¶o vÖ” t×nh yªu Êy.Tiết 21,22 V¨n b¶n: chiÕc l­îc ngµ ( NguyÔn Quang S¸ng)II:Đọc-hiểu văn bản.1.Nhân vật bé Thu.a.Lúc mới gặp cha.b.Những ngày sau đó.c.Khi chia tay ba.Tập trung vào sgk/ 198 – 199 đoạn văn từ “Đến lúc chia tay tuột xuống”.? Sáng hôm sau, ông Sáu phải lên đường Thu có thái độ và hành động gì? Thái độ: vẻ mặt sầm lại...- Hành động:+ Kêu thét lên...+ ôm chặt lấy cổ, hôn tóc, hôn cổ, hôn vai và hôn cả vết thẹo+ Hai chân câu chặt lấy ba...Sự nghi ngờ được ngoại giải tỏa.Cuống quýt, ân hận, hối tiếc không muốn ba đi.=> Yêu cha mãnh liệt, sâu sắc.? Vì sao Thu lại thay đổi thái độ và chịu gọi ông Sáu là ba?? Em có nhận xét gì về thái độ và hành động của Thu khi nhận ra cha? Tình cảm Thu dành cho ba như thế nào?? Em có nhận xét gì về nghệ thuật khắc họa nhân vật của tác giả? Qua miêu tả của tác giả em thấy Thu là một cô bé ntn?=>Thu là một cô bé rất cá tính,tình cảm thật sâu sắc mạnh mẽ nhưng cũng thật dứt khoát, rạch ròi.Tiết 21,22 V¨n b¶n: chiÕc l­îc ngµ ( NguyÔn Quang S¸ng)II:Đọc-hiểu văn bản.1.Nhân vật bé Thu.2.Nhân vật ông SáuI.§äc vµ t×m hiÓu chó thÝch: ?Tìm những chi tiết miêu tả cử chỉ, hành động của ông Sáu khi vừa thấy bé Thu?Trong những ngày nghỉ phép ở nhà?Những cử chỉ hành động đó diễn tả tâm trạng,tình cảm gì của ông?Làm cá nhânTiết 21,22 V¨n b¶n: chiÕc l­îc ngµ ( NguyÔn Quang S¸ng) 2. Nhân vật ông Sáu:* Lần đầu tiên gặp con: + ..nhún chân nhảy thót lên,+..bước vội vàng với những bước dài...gọi con!+...mặt anh sầm lại hai tay buông xuống như bị gãy...”. Vui mừng khôn xiết,khát khao được gặp con. ->Hụt hẫng, đau đớn,thất vọng khi con bỏ chạy.*Những ngày nghỉ phép+ “... anh chẳng đi đâu xa,lúc nào cũng vỗ về con...+mong được nghe một tiếng ba của con+...khổ tâm đến nỗi không khóc được...+trong bữa cơm...vung tay đánh con...”.Quan tâm đến con.Đau đớn tột cùng khi con không nhận cha.Tiết 21,22 V¨n b¶n: chiÕc l­îc ngµ ( NguyÔn Quang S¸ng) 2. Nhân vật ông Sáu:*Lúc chia tay: “... chỉ đứng nhìn buồn rầu...? Lúc chia tay tâm trạng của ông Sáu như thế nào?-ôm con, một tay rút khăn lau nước mắt...” Sung sướng,hạnh phúc nghẹn ngào khi được đón nhận tình cảm của conTiết 21,22 V¨n b¶n: chiÕc l­îc ngµ ( NguyÔn Quang S¸ng) 2. Nhân vật ông Sáu:*Lúc chia tay: * Khi ở căn cứ:- Ân hận khi đã lỡ đánh con.- Làm cây lược cho con+ Gò lưng, tẩn mẩn khắc từng nét trên chiếc lược.+ Mài lên tóc cho bóng, mượt.- Trước khi hy sinh nhờ bác ba trao chiếc lược ngà cho con gái.=> Yêu thương con vô bờ bến.? Những ngày ở căn cứ ông Sáu có tâm trạng và hành động như thế nào?? Qua tất cả những chi tiết trên ta thấy tình cảm của ông Sáu dành cho con như thế nào?Tiết 21,22 V¨n b¶n: chiÕc l­îc ngµ ( NguyÔn Quang S¸ng) Kĩ thuật trình bày 1 phút (ghi ra vở) Theo em hình ảnh cây lược ngà có ý nghĩa như thế nào? Yêu nhớ tặng Thu con của ba - Là kỉ vật cuối cùng của người cha trước lúc hi sinh dành cho con chứa đựng bao nhiêu tình cảm yêu mến nhớ thương mong đợi của người cha đối với đứa con xa cách.- Chiếc lược ngà đã kết tinh trong nó tình phụ tử mộc mạc mà đằm thắm sâu xa, đơn sơ mà kì diệu biết bao !- Chứng tích của nỗi đau do chiến tranh và kẻ thù xâm lược gây ra.II:Đọc-hiểu văn bản.1.Nhân vật bé Thu.2.Nhân vật ông Sáu.3.Tình huống truyệnI.§äc vµ t×m hiÓu chó thÝch: Để làm nổi bật tình cảm của cha con ông Sáu tác giả đã xây dựng những tình huống nào?Em có nhận xét gì về các tình huống đó?Th¶o luËnTiết 21,22 V¨n b¶n: chiÕc l­îc ngµ ( NguyÔn Quang S¸ng) Mét tuæi- ba ®I kh¸ng chiÕnNh÷ng n¨m tuæi th¬ ®îi chê mßn máiT¸m n¨m sau – ba trë vÒBa ngµy ba ë nhµ- kh«ng nhËn raNhËn ra ba- chia tayT×nh huèng Ðo le Tình huống 1Tình cảm của bé Thu dành cho cha“ Khi nµo ba vÒ ba mua cho con mét c©y l­îc nghe ba !” Ra ®i, mang theo lêi dÆn cña con ë chiÕn khu, nhí con da diÕt Hi sinh, kh«ng kÞp trao cho conGöi l¹i cho ®ång ®éiT×nh huèng Ðo le Lµm chiÕc l­îc ngµT×nh yªu của cha dµnh cho con kh«ng thÓ chÕtTình huống 2T×nh huèng Ðo le* T×nh huèng 1: ¤ng S¸u vÒ phÐp th¨m nhµ, nh­ng thËt trí trªu bÐ Thu ®· kh«ng nhËn «ng lµ ba, ®Õn lóc hiÓu ra sù thËt th× ba con ph¶i chia tay T×nh c¶m m·nh liÖt cña bÐ Thu víi ba.* T×nh huèng 2: ë khu c¨n cø, ¤ng dån hÕt t×nh th­¬ng, mong nhí lµm c©y l­îc ®Ó tÆng con, nh­ng «ng ®· hi sinh ch­a kÞp trao mãn quµ cho con T×nh c¶m s©u s¾c cña ba víi con.bÊt ngê hîp lÝIII. Tæng kÕtNéi dungT×nh c¶m cha con s©u nÆng vµ cao ®Ñp trong hoµn c¶nh Ðo le cña chiÕn tranh NghÖ thuËt T×nh huèng bÊt ngê, hîp lÝMiªu t¶ t©m lÝ, x©y dùng nh©n vËt thµnh c«ng? Từ đoạn trích rút ra ý nghĩa gì ? 2. Ý nghĩa văn bản:Câu chuyện cảm động về tình cha con sâu nặng và những mất mát to lớn của chiến tranh mà nhân dân ta đã trải qua trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước.* Ghi nhớ (SGK)? Đọc thêm ghi nhớ sgk/ 202?II:Đọc-hiểu văn bản.1.Nhân vật bé Thu.2.Nhân vật ông Sáu.3.Tình huống truyện.III.Tổng kết.I.§äc vµ t×m hiÓu chó thÝch: Tiết 21,22 V¨n b¶n: chiÕc l­îc ngµ ( NguyÔn Quang S¸ng)CHIẾC LƯỢC NGÀNội dungNiềm khao khát tình cha của người conNỗi niềm của người cha Nghệ thuậtTình huống truyện éo leCốt truyện có yếu tố bất ngờMiêu tả tâm lí nhân vậtTình huốngHai cha con gặp nhau sau tám năm xa cáchỞ khu căn cứTính cảm của ông Sáu đối với bé ThuNgôi kểNgôi thứ nhấtBác Ba ( bạn ông Sáu)Ý nghĩaCâu chuyện cảm động về tình cha conNhững mất mát của chiến tranh mà dân ta gánh chịuIV.Luyện tập? Làm bài tập trắc nghiệmII:Đọc-hiểu văn bản.1.Nhân vật bé Thu.2.Nhân vật ông Sáu.3.Tình huống truyện.III.Tổng kết.I.§äc vµ t×m hiÓu chó thÝch: Tiết 21,22 V¨n b¶n: chiÕc l­îc ngµ ( NguyÔn Quang S¸ng)Vöøa kÓ caâu chuyeän ñöôïc tù nhiªn vöøa bµy toû thaùi ñoä, tình caûm ñoái vôùi caùc nhaân vaät trong truyeän .Caâu chuyeän trôû neân sinh ®éng, nhiÒu yÕu tè trë nªn bÊt ngê h¬n .Noái keát tình cha con giöõa oâng Saùu vaø beù Thu, laøm cho caâu chuyeän mang tính chaân thaät hôn.Vöøa daãn daét caâu chuyeän, vöøa noái keát tình cha con giöõa oâng Saùu vaø beù Thu.ABDCSai rồi !Ồ ! Tiếc quá.Bạn thử lần nữa xem !Chúc mừng bạn !TruyÖn kÓ theo ng«I thø nhÊt ®Æt vµo nh©n vËt b¸c Ba víi kÕt cÊu chuyÖn lång trong chuyÖn cã t¸c dông lµ?Vöøa kÓ caâu chuyeän ñöôïc tù nhiªn vöøa bµy toû thaùi ñoä, tình caûm ñoái vôùi caùc nhaân vaät trong truyeän .Caâu chuyeän trôû neân sinh ®éng, nhiÒu yÕu tè trë nªn bÊt ngê h¬n .Noái keát tình cha con giöõa oâng Saùu vaø beù Thu, laøm cho caâu chuyeän mang tính chaân thaät hôn.Vöøa daãn daét caâu chuyeän, vöøa noái keát tình cha con giöõa oâng Saùu vaø beù Thu.ABDCTruyÖn kÓ theo ng«I thø nhÊt ®Æt vµo nh©n vËt b¸c Ba víi kÕt cÊu chuyÖn lång trong chuyÖn cã t¸c dông lµ?DKÕt tô t×nh c¶m cña ng­êi cha xa con,lµm dÞu nçi ©n hËn,¸nh lªn niªm hi väng ®­îc gÆp l¹i con KØ vËt cña ng­êi cha ®· khuÊt,kØ vËt cña chiÕn tranh-thiªng liªngLµ ®éng lùc ®Ó ng­êi con tiÕp nèi truyÒn thèng c¸ch m¹ng cha anhVÎ ®Ñp cña ng­êi chiÕn sÜ céng s¶n:võa giµu t×nh c¶m riªng t­ võa yªu n­íc?V× sao t¸c gi¶ kh«ng ®Æt nhan ®Ò truyÖn “ChiÕc l­îc ngµ” lµ “T×nh cha con” ?HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ MỞ RỘNG & TÌM TÒI:VẬN DỤNG :-HS vẽ bản đồ tư duy khái quát lại nội dung bài học sau 2 tiết vào vở.- Viết đoạn văn nêu cảm nhận về nhân vật bé Thu hoặc nhân vật ông Sáu - Soạn bài: Những ngôi sao xa xôi:+ Đọc trước văn bản.+Tóm tắt nội dung văn bản.+Trả lời các câu hỏi trong SGK vào vở soạn.+Tìm hiểu thêm về tác giả và các thông tin về cuộc sống chiến đấu của tầng lớp thanh niên xung phong trong những năm chống Mỹ.