Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Bài 19: Tiếng nói của văn nghệ (Nguyễn Đình Thi)

 I. Đọc - hiểu chú thích : 
1. Tác giả: 
Bài 19: TIẾNG NÓI CỦA VĂN NGHỆ 
Nguyễn Đình Thi 
 I. Đọc – Tìm hiểu chung 
1. Tác giả: 
Các tác phẩm 
Truyện: Xung kích, Mặt trận 
 trên cao,.. 
Phê bình VH: Mấy vấn đề văn học , Công việc của người viết tiểu thuyết 
-Thơ: Bài thơ Hắc Hải, Đất nước,.. 
-Kịch: Con nai đen, Giấc mơ, Tiếng sóng, 
-Âm nhạc: Người Hà Nội, Diệt phát xít,.. 
Bài 19: TIẾNG NÓI CỦA VĂN NGHỆ 
Nguyễn Đình Thi 
2. Tác phẩm: 
 I. Đọc – Tìm hiểu chung 
1. Tác giả:Nguyễn Đình Thi (SGK/13) 
a. Hoàn cảnh sáng tác: 
 Viết năm 1948, in trong cuốn “Mấy vấn đề văn học” 
b. Phương thức biểu đạt: 
Nghị luận 
Bài 19: TIẾNG NÓI CỦA VĂN NGHỆ 
Nguyễn Đình Thi 
c. Bố cục 
+ Phần 1 : Từ đầu -> tâm hồn: Nội dung của văn nghệ. 
+ Phần 2 : Tiếp theo -> trang giấy: Sự cần thiết của văn nghệ đối với con người. 
+ Phần 3 : Còn lại: Khả năng kì diệu của văn nghệ 
Bài 19: TIẾNG NÓI CỦA VĂN NGHỆ 
Nguyễn Đình Thi 
II. Tìm hiểu chi tiết: 
1. Nội dung phản ánh của văn nghệ: 
- Văn nghệ phản ánh thực tại khách quan và thể hiện tư tưởng, tình cảm của người nghệ sĩ (chủ quan). 
+ Tác phẩm nghệ thuật là sự tái hiện lại hiện thực cuộc sống một cách sâu sắc (bằng những h/a sinh động, cụ thể, đẹp đẽ, thơ mộng..) 
+ Tác phẩm văn nghệ là những tư tưởng, tình cảm mà người nghệ sĩ muốn gửi gắm trong đó. 
Dẫn chứng: 
+ Đó là những câu thơ nổi tiếng về tả cảnh trong truyện kiều của Nguyễn Du cùng với những lời bình... 
 + Cái chết thảm khốc là An-na Ca-rê-nhi-na trong tác phẩm cùng tên của Lép. 
-> Hai câu thơ của Nguyễn Du làm cho người đọc rung động với vẻ đẹp tuyệt vời mà tác giả đã miêu tả; làm cho lòng ta có những sự sống tươi trẻ đang tái sinh. 
-> Cái chết của An-na Ca-rê-nhi-na khiến cho người đọc buâng khuâng, thương cảm, không quên. 
=> Đó chính là lời gửi, lời nhắn, là nội dung tư tưởng, tình cảm độc đáo của tác phẩm văn học. 
? Bằng những kiến thức văn học em hãy lấy một tác phẩm cụ thể đã để lại lời nhắn gửi sâu sắc trong em? 
 Ví dụ : Qua tác phẩm “Chiếc lá cuối cùng”, nhà văn Mỹ O. Henry muốn gửi gắm điều gì? 
- Tình yêu thương giữa những con người nghèo khổ trong xã hội 
II. Tìm hiểu chi tiết: 
1. Nội dung phản ánh của văn nghệ: 
- Văn nghệ phản ánh thực tại khách quan và thể hiện tư tưởng, tình cảm của người nghệ sĩ (chủ quan). 
+ Tác phẩm nghệ thuật là sự tái hiện lại hiện thực cuộc sống một cách sâu sắc (bằng những h/a sinh động, cụ thể, đẹp đẽ, thơ mộng..) 
+ Tác phẩm văn nghệ là những tư tưởng, tình cảm mà người nghệ sĩ muốn gửi gắm trong đó. 
- Lời gửi của văn nghệ là những say sưa, vui buồn, yêu ghét, mơ mộng, phấn khích 
? Trong đoạn văn này tác giả đã diễn giải gì về lời gửi của văn nghệ? 
HS: Theo dõi SGK trang 11 “Lời gửi của nghệ thuật không những là một bài học luân lí.... Một cách sống của tâm hồn 
- Lời gửi của văn nghệ là không những bài học luân lí 
- Lời gửi của văn nghệ phức tạp, phong phú và sâu sắc hơn đó là những vui buồn, yêu ghét . 
? Tại sao lời gửi của văn nghệ lại phức tạp, phong phú và sâu sắc hơn? 
-> Vì ở đó còn chứa đựng những nội dung tư tưởng, tình cảm phong phú của nhà văn. 
- Là những say sưa, vui buồn, yêu ghét, mơ mộng, phấn kích. 
? Theo Nguyễn Đình Thi thì tất cả những lời nhắn gửi ấy tác động như thế nào đến con người 
 -> Khiến ta rung động ngỡ ngàng để rồi thay đổi “mắt ta nhìn, óc ta nghĩ”... 
II. Tìm hiểu chi tiết : 
1. Nội dung phản ánh của văn nghệ: 
- Văn nghệ phản ánh thực tại khách quan và thể hiện tư tưởng, tình cảm của người nghệ sĩ (chủ quan). 
+ Tác phẩm nghệ thuật là sự tái hiện lại hiện thực cuộc sống một cách sâu sắc (bằng những h/a sinh động, cụ thể, đẹp đẽ, thơ mộng..) 
+ Tác phẩm văn nghệ là những tư tưởng, tình cảm mà người nghệ sĩ muốn gửi gắm trong đó. 
- Lời gửi của văn nghệ là những say sưa, vui buồn, yêu ghét, mơ mộng, phấn kích-> 
 Khiến ta rung động ngỡ ngàng để rồi thay đổi “mắt ta nhìn, óc ta nghĩ”... 
? Nội dung phản ánh, thể hiện của các tác phẩm văn nghệ khác với nội dung của các bộ môn khoa học khác như thế nào? 
- Các bộ môn KH: ( chính trị, kinh tế, địa lý, lịch sử..) khám phá, miêu tả, đúc kết bộ mặt tự nhiên hay XH, các quy luật khái quát. 
- ND văn nghệ: Tập trung khám phá thể hiện chiều sâu tính cách, số phận con người, thế giới bên trong của con người. Nội chủ yếu của văn nghệ là hiện thực mang tính cụ thể, (khách quan) sinh động, là đời sống tình cảm của con người qua cái nhìn và tình cảm có tính chất cá nhân của người nghệ sĩ. 
? Em có nhận xét gì về cách lập luận của tác giả trong phần thứ nhất này? 
-> Cách lập luận chặt chẽ, kết hợp với những dẫn chứng sinh động. 
II. Tìm hiểu chi tiết : 
1. Nội dung phản ánh của văn nghệ: 
2. Sự cần thiết của văn nghệ đối với đời sống con người. 
- Văn nghệ là tiếng nói của tâm hồn: 
? Để làm rõ chức năng của văn nghệ tác giả đã đưa ra mấy luận cứ? 
HS: Theo dõi phần 2 SGK trang 11/12: “Chúng ta nhận rõ cái kì diệu của vă nghệ khi chúng ta nghĩ đến .... mắt không rời trang giấy. 
- Tác giả đưa ra 3 luâ ̣n cứ: 
+ VN là tiếng nói của tâm hồn -> đoạn 1,2 ­­ 
+ VN là tiếng nói của tình cảm -> đoạn 3 
+ VN là tiếng nói của tư tưởng đoạn 4 
II. Tìm hiểu chi tiết : 
1. Nội dung phản ánh của văn nghệ: 
2. Sự cần thiết của văn nghệ đối với đời sống con người. 
- Văn nghệ là tiếng nói của tâm hồn: 
? Để làm rõ luận cứ 1, tác giả lấy dẫn chứng cụ thể nào? 
HS: Theo dõi đoạn 1,2 SGK trang 11: “Chúng ta nhận rõ cái kì diệu của vă nghệ khi chúng ta nghĩ đến .... nhất là trí thức. 
- Người ở trong nhà giam...tù chung thân... tiếp xúc với cuộc sống bên ngoài.... 
- Những người đàn bà lam lũ... Đầu tắt mặt tối, sống tối tăm...khác hẳn khi ru con, hát ghẹo....được cười hả dạ hay rỏ giấu một giọt nước mắt... 
? Những dẫn chứng đó cho ta thấy sự cần thiết của tiếng nói văn nghệ đối với con người như thế nào ? 
 Văn nghệ giúp chúng ta sống đầy đủ, phong phú hơn với cuộc đời và chính mình. 
 (TỐ HỮU) 
KHI CON TU HÚ 
NGẮM TRĂNG – HỒ CHÍ MINH 
“ Văn nghệ là sợi dây buộc chặt con người với cuộc sống bên ngoài .” 
“ Những người đàn bà nhà quê lam lũ ngày trước, suốt đời đầu tắt mặt tối, sống tối tăm, vậy mà biến đổi khác hẳn, khi họ ru con hay hát ghẹo nhau bằng một câu ca dao, khi họ chen nhau say mê xem một buổi chèo ..làm cho những con người ấy trong một buổi được cười hả dạ hay rỏ giấu một giọt nước mắt ” 
II. Tìm hiểu chi tiết : 
1. Nội dung phản ánh của văn nghệ: 
2. Sự cần thiết của văn nghệ đối với đời sống con người. 
- Văn nghệ là tiếng nói của tâm hồn : 
? Để làm rõ luận cứ 2 , tác giả lấy dẫn chứng cụ thể nào? 
HS: Theo dõi đoạn 3 SGK trang 11: “Chúng ta nhận rõ cái kì diệu của vă nghệ khi chúng ta nghĩ đến .... nhất là trí thức. 
 Văn nghệ giúp chúng ta sống đầy đủ, phong phú hơn với cuộc đời và chính mình. 
- Văn nghệ là tiếng nói của tình cảm: 
“ Chỗ đứng của văn nghệ chính là chỗ giao nhau của tâm hồn con người với cuộc sống hành động, cuộc đời sản xuất, cuộc đời làm nụng hàng ngày, giữa thiên nhiên và giữa những người làm lụng khác. 
Chỗ đứng chính của văn nghệ là ở tình yêu ghét, niềm vui buồn, ý đẹp xấu trong đời sống thiên nhiên và đời sống xã hội của chúng ta ” 
=> Tôn- xtôi nói vắn tắt: Nghệ thuật là tiếng nói của tình cảm. 
II. Tìm hiểu chi tiết 
1. Nội dung phản ánh của văn nghệ: 
2. Sự cần thiết của văn nghệ đối với đời sống con người. 
- Văn nghệ là tiếng nói của tâm hồn: 
? Để làm rõ văn nghệ là tiếng nói của tư tưởng, tác giả đã lập luận như thế nào ? 
HS: Theo dõi đoạn 4 SGK trang 11: “Chúng ta nhận rõ cái kì diệu của vă nghệ khi chúng ta nghĩ đến .... nhất là trí thức. 
 Văn nghệ giúp chúng ta sống đầy đủ, phong phú hơn với cuộc đời và chính mình. 
- Văn nghệ là tiếng nói của tình cảm: 
 là tình yêu ghét, niềm vui buồn, ý đẹp xấu trong đời sống thiên nhiên và đời sống xã hội của chúng ta. 
- Văn nghệ là tiếng nói của tư tưởng: 
“ Một câu thơ, một trang truyện, một vở kịch cho đến một bức tranh một bản đàn, ngay khi làm chúng ta rung động trong cảm xúc có bao giờ để đầu óc chúng ta nằm lười một chỗ rồi từ những con người, những câu chuyện, hình ảnh, những nỗi niềm của tác phẩm sẽ khơi mung lung trong trí óc ta những vẫn đề suy nghĩ. Cái tư tưởng trong nghệ thuật là một tư tưởng náu mình, yên lặng ” 
II. Tìm hiểu chi tiết: 
1. Nội dung phản ánh của văn nghệ: 
2. Sự cần thiết của văn nghệ đối với đời sống con người. 
- Văn nghệ là tiếng nói của tâm hồn: 
? Vì sao con người cần tiếng nói của văn nghệ ? Em có nhận xét gì về nghệ thuật lập luận lập luận của tác giả trong phần VB này ? 
HS: Theo dõi đoạn 4 SGK trang 1 1 : “Chúng ta nhận rõ cái kì diệu của vă nghệ khi chúng ta nghĩ đến .... nhất là trí thức. 
 Văn nghệ giúp chúng ta sống đầy đủ, phong phú hơn với cuộc đời và chính mình. 
- Văn nghệ là tiếng nói của tình cảm: 
 là tình yêu ghét, niềm vui buồn, ý đẹp xấu trong đời sống thiên nhiên và đời sống xã hội của chúng ta. 
- Văn nghệ là tiếng nói của tư tưởng: 
 Khiến ta nhìn, nghe, rồi từ những câu chuyện, những con người ấy gợi trong trí óc ta những vấn đề suy nghĩ 
-> Lập luận chặt chẽ, dẫn chứng cụ thể, sinh động, kết hợp MT, TS 
=> Văn nghệ không thể thiếu trong đời sống con người, nó làm bồi dưỡng, vun đắp, làm giàu, làm đẹp tâm hồn con người, thắp sáng lên những mơ ước niềm tin, ® em lai niềm vui sống, tình yêu cuộc sống cho tâm hồn con người. 
II. Tìm hiểu chi tiết: 
1. Nội dung phản ánh của văn nghệ: 
2. Sự cần thiết của văn nghệ đối với đời sống con người. 
3. Khả năng cảm hóa và sức mạnh lôi cuốn kì diệu của văn nghệ. 
? Văn nghệ có con đường riêng tiếp cận với người đọc, hãy tìm câu văn thể hiện khả năng cảm hóa và sức lôi cuốn kì diệu của văn nghệ ? 
HS: Theo dõi phần 3 SGK trang 1 2 : “ Tác phẩm vừa là kết tinh .... cho xã hội. 
 .Nghệ thuật không đứng ngoài trỏ vẽ cho ta đường đi, nghệ thuật đốt lửa trong lòng chúng ta, khiến chúng ta phải tự bước lên đường ấy.... 
...Văn nghệ tạo được sự sống cho tâm hồn... Mở rộng khả năng của tâm hồn, làm cho con người vui buồn nhiều hơn, yêu thương và căm hờn được nhiều hơn..... 
...Nghệ thuật giải phóng được cho con người khỏi những biên giới của chính mình, nghệ thuật xây dựng con người hay nói đúng hơn, làm cho con người tự xây dựng được... 
II. Tìm hiểu chi tiết : 
1. Nội dung phản ánh của văn nghệ: 
2. Sự cần thiết của văn nghệ đối với đời sống con người. 
3. Khả năng cảm hóa và sức mạnh lôi cuốn kì diệu của văn nghệ. 
- Văn nghệ có sức lay động cảm xúc, tâm hồn của con người, khai sáng nhận thức và tâm hồn con người qua con đường tình cảm. 
III . Tổng kết. 
 1. Nội dung. 
- Bằng những rung động mãnh liệt của tâm hồn, văn nghệ đã nối sợi dây đồng cảm giữa nghệ sĩ và bạn đọc 
- Văn nghệ giúp con người sống phong phú, tự hoàn thiện nhân cách, tâm hồn. 
 2. Nghệ thuật . 
- Hệ thống luận điểm chặt chẽ, hợp lí. 
- Cách viết ngắn gọn, giàu hình ảnh, dẫn chứng thuyết phục. 
Giọng văn chân thành, say sưa, nhiệt tâm. 
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ 
- Học bài cũ 
- Lấy các dẫn chứng để chứng minh cho những nhận định của tác giả trong văn bản Tiếng nói cảu văn nghệ 
- Chuẩn bị bài sau: Khởi ngữ