Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Bài 22: Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí

CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN  VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ 
Đề 1: Suy nghĩ từ truyện ngụ ngôn “Đẽo cày giữa đường”. 
Đề 2: Đạo lí uống nước nhớ nguồn. 
Đề 3: Bàn về tranh giành và nhường nhịn. 
Đề 4: Đức tính khiêm nhường. 
Đề 5: Có chí thì nên. 
Đề 6 :Đức tính trung thực. 
Đề 7: Tinh thần tự học. 
Đề 8: Hút thuốc lá có hại. 
Đề 9: Lòng biết ơn thầy, cô giáo. 
Đề 10: Suy nghĩ từ câu ca dao. 
	 “Công cha như núi Thái Sơn 
	Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra.” 
Đọc các đề sau: 
I. Đề bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí: 
1.Hãy so sánh các đề bài trên để chỉ ra điểm giống và khác nhau.  
2.Từ những điểm giống nhau và khác nhau đó các em hãy cho biết đề văn nghị luận thường có mấy dạng ? Cho ví dụ một vài đề bài tương tự. 
I. Đề bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí : 
* Các đề: SGK/51,52 
1/ So sánh : 
- Giống nhau: N ghị luận về vấn đề tư tưởng, đạo lí. 
- Khác nhau: 
 + Dạng 1: đề 1,3,10: có mệnh lệnh (suy nghĩ, bàn về) 
 + Dạng 2: đề 2,4,5,6,7,8,9: không có mệnh lệnh . 
2/ Đề tương tự: 
 Suy nghĩ của em về lòng nhân ái. 
 “Có công mài sắt có ngày nên kim” 
 Bàn về chữ hiếu. 
 Đề bài: Suy nghĩ về đạo lí “Uống nước nhớ nguồn” 
1/ Tìm hiểu đề và tìm ý: 
	 a/ Tìm hiểu đề: 
*Cần lưu ý: 
- Kiểu bài: nghị luận về tư tưởng, đạo lí 
Xác định nội dung : nghị luận về lòng biết ơn . 
-Chú ý: từ “suy nghĩ” 
	 b/ Tìm ý : 
Đọc và trả lời câu hỏi để có ý cho bài văn:sgk/52 
*Gợi ý: 
- Câu tục ngữ có nghĩa đen, nghĩa bóng như thế nào? 
- Câu tục ngữ thể hiện truyền thống đạo lí gì của người Việt Nam? 
- Ngày nay đạo lí ấy có ý nghĩa như thế nào? 
II. Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí: 
 2/Lập dàn bài: 
Giới thiệu câu tục ngữ và nội dung đạo lí: Lòng biết ơn là đạo lí làm người, đạo lí cho toàn XH. 
* Mở bài: 
* Thân bài: 
1/Giải thích nội dung câu tục ngữ (Nghĩa đen, nghĩa bóng ). 
- “ Uoáng nöôùc” töôïng tröng ngöôøi höôûng thuï thaønh quaû 
( vật chất, tinh thần) 
- “ Nguoàn” : N guoàn goác. Coäi nguoàn cuûa taát nhöõng thaønh quaû maø con ngöôøi ñöôïc höôûng. 
- Nhôù nguoàn: Nhaéc nhôû ngöôøi höôûng thuï phaûi bieát tri aân, gìn giöõ, phaùt huy caùc thaønh quaû cuûa ngöôøi laøm ra chuùng . 
=> Ca ngợi lòng biết ơn. 
2/Nhận định, đánh giá nội dung câu tục ngữ: 
	 - Câu tục ngữ nêu lên đạo lí làm người 
	 - Đó là t ruyền thống tốt đẹp cuả người Việt ta. 
	 - Đó là c ơ sở để xây dựng và phát triển xã hội. 
	- Là lời nhắc nhở đối với những ai vô ơn. 
	 - Khích lệ mọi người cống hiến cho XH, dân tộc. 
	  3. Viết bài 
* Kết bài: 
	  - Lòng biết ơn là truyền thống tốt đẹp. 
- Ngày nay, chúng ta s ống và làm việc theo đạo lí biết ơn. 
	  4 . Đọc lại bài viết và sửa chữa 
	  * Ghi nhớ (Sgk/54) 
* Muốn làm tốt bài văn nghị luận về một tư tưởng đạo lí, ngoài các yêu cầu chung đối với mọi bài văn, cần chú ý vận dụng các phép lập luận giải thích, chứng minh, phân tích, tổng hợp 
* Dàn bài chung: 
- Mở bài: giới thiệu vấn đề tư tưởng đạo lí cần bàn luận 
- Thân bài: 
	+Giải thích, chứng minh nội dung vấn đề tư tương đạo lí. 
	+Nhận định, đánh giá vấn đề tư tưởng, đạo lí trong bối cảnh của cuộc sống riêng, chung 
- Kết bài: kết luận tổng kết, nêu nhận thức mới, tỏ ý khuyên bảo hoặc tỏ ý hành động. 
* Bài làm cần lựa chọn góc độ riêng để giải thích, đánh giá và đưa ra được ý kiến của người viết. 
* Dàn bài chung của bài văn nghị luận về tư tưởng, đạo lí: 
-Mở bài: Giới thiệu chung về tư tưởng đạo lí 
 Đánh giá chung về ý nghĩa của tư tưởng, đạo lí. 
- Thân bài: 
 + Giải thích nghĩa của tư tưởng, đạo lí. 
 + Nêu đánh giá, nhận định gắn với hoàn cảnh chung và riêng 
 + Lấy dẫn chứng từ thực tế để làm rõ vấn đề 
Kết bài: 
 + Nhận định, tổng hợp vấn đề rút ra cái nhìn mới, lời khuyên 
* Dàn bài chung của bài văn nghị luận về hiện tượng, đời sống, xã hội: 
-Mở bài: Giới thiệu chung về sự việc, hiện tượng 
 Đánh giá chung về ý nghĩa của hiện tượng. 
- Thân bài: 
 + Liên hệ thực tế để phân tích biểu hiện 
 + Nêu đánh giá, nhận định , phân tích nguyên nhân 
 +Những kiến nghị, giải pháp 
Kết bài: 
 + Khẳng định và phủ định vấn đề. 
+ Rút ra bài học . 
III. Luyện tập: 
	Hãy lập dàn bài cho đề sau : 
	“Tinh thần tự học” 
Tìm ý. 
1/ Giải thích rõ thế nào là tự học và cần có tinh thần tự học như thế nào ? 
2/ Trả lời các câu hỏi: 
- Đánh giá về tầm quan trọng của pp này hiện nay? 
- Taïi sao phaûi töï hoïc ? Töï hoïc coù ñuùng khoâng ? 
- Coù nhöõng caùch töï hoïc naøo? 
- Thieáu töï hoïc ngöôøi hs seõ nhö theá naøo? 
* Môû baøi : 
 Hoïc taäp laø moät vieäc laøm suoát ñôøi. Töï hoïc laø moät vaán ñeà quan troïng vaø môùi meû.Caàn hieåu vaø caàn coù tinh thaàn töï hoïc nhö theá naøo? 
* Thaân baøi 
a. Giaûi thích 
 Töï vaän ñoäng trí tueä oân luyeän nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc taäp ñöôïc vaøo thöïc haønh . 
- Töï hoïc laø phöông phaùp hoïc höõu hieäu, tieân tieán nhaát. Töï hoïc laø hoïc taäp moät caùch töï giaùc, tích cöïc chuû ñoäng, saùng taïo vaø coù hieäu quaû nhaát. 
- Tù häc gióp ta chñ ®éng suy nghÜ; tiÕp thu kiÕn thøc tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau; gióp ta chñ ®éng ghi nhí lý thuyÕt, chñ ®éng thùc hµnh để nắm vững kiến thức. 
 - Phöông phaùp töï hoïc ña daïng, phong phuù ( Hoïc- hoûi, hoïc – oân) . Tự giác , tích cực, chñ ®éng häc tËp mäi lóc mäi n¬i , töï hoïc trong hoïc baøi, laøm baøi , tức là vận dụng lí thuyết vào thực hành. Ngoài ra còn ñoïc saùch báo; chủ động nghe giaûng . 
 - Khoâng töï hoïc thì khoâng coù keát quaû cao. Ñoù laø caùch hoïc thuï ñoäng , phô thuéc vµo bµi gi¶ng, s¸ch tham kh¶o thiÕu s¸ng t¹o. HËu qu¶: Häc nhanh quªn, lý thuyÕt su«ng, kiÕn thøc rçng 
* Keát baøi : Töï hoïc laø ñieàu kieän toát cho moãi ngöôøi hoïc sinh tieán boä.