Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 63: Đối thoại , độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự

VĂN BẢN TỰ SỰ 
NHÂN VẬT 
SỰ VIỆC 
LAI LỊCH 
NGOẠI HÌNH 
HÀNH ĐỘNG 
NGÔN NGỮ 
Đối 
thoại 
Độc 
thoại 
Độc 
thoại 
nội 
tâm 
Tiết 63 : ĐỐI THOẠI , ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ 
I/ Tìm hiểu yếu tố đối thoại độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự. 
 Đọc đoạn trích sau : 
Có người hỏi : 
 - Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà ? . . . 
 - Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế ! 
 Ông Hai trả tiền nước, đứng đậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to : 
 - Hà , nắng gớm , về nào . . . 
 Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo. Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con bú : 
 - Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó ! Đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt được người ta còn thương. Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát . 
 Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà . 
 Về đến nhà ông Hai nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vẻ khác, len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau . 
 Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra . Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư ? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi ư ? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu . . . Ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên : 
 - Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này . 
 ( Kim Lân , Làng ) 
TiẾT 63 : ĐỐI THOẠI , ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ 
I/ Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự. 
 Lời của những người tản cư nói với nhau.Tham gia câu chuyện có ít nhất 2 người. 
 Dấu hiệu có 2 lượt lời qua lại 
Lượt 1 : - Sao bảo làng chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?...( lời trao) 
Lượt 2: - Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy! (lời đáp) 
+ Có 2 gạch đầu dòng ở 2 lượt lời . 
 Có người hỏi 
 - Sao bảo làng Chợ Dầu 
tinh thần lắm cơ mà ? . . . (1) 
 - Ấy thế mà bây giờ đổ 
đốn ra thế đấy! (2) 
 Tạo cho câu chuyện giống như cuộc sống thực, thể hiện thái độ căm giận của những người tản cư đối với dân làng chợ Dầu. 
2 câu trên là lời của ai nói với ai? Tham gia câu chuyện có ít nhất mấy người? 
Dấu hiệu nào cho ta thấy đó là một cuộc trò chuyện trao đổi qua lại? 
Hình thức diễn đạt như vậy có tác dụng gì? 
TiẾT 63 : ĐỐI THOẠI , ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ 
I/ Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự. 
1/ Đối thoại là hình thức đối đáp, trò chuyện giữa 2 hoặc nhiều người. Trong văn bản tự sự, đối thoại được thể hiện bằng các gạch đầu dòng ở đầu lời trao và lời đáp(mỗi lượt lời là một lần gạch đầu dòng). 
 Điều kiện để có đối thoại diễn ra là gì? 
+ Phải có hoàn cảnh giao tiếp. 
+ Phải có sự hiện diện của người tham gia giao tiếp 
 ( 2 người trở lên) 
+ Giữa 2 người phải có nhu cầu trao đổi thông tin. 
Câu này ông Hai nói với ai ? Đây có phải là một câu đối thoại không ? Vì sao ? 
 Đây không phải là câu đối thoại vì không hướng tới một người tiếp chuyện cụ thể nào cả, cũng không liên quan đến chủ đề mà 2 người đàn bà đang trao đổi. Sau câu nói của ông lão chẳng có ai đáp lại. Đây chỉ là một câu nói bâng quơ, đánh trống lảng để tìm cách thoái lui. 
Ông Hai nói với 
chính mình . 
 Trong đoạn trích còn có câu nào kiểu này không? 
 Câu này, ông Hai nói với ai? 
Nói với ai đó(bọn Việt gian) trong 
 tưởng tượng . 
 - Hà, nắng gớm , về nào 
- Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này . 
 - Hà, nắng gớm , về nào 
 - Hà, nắng gớm , về nào 
Ông Hai nói với 
chính mình . 
Nói với ai đó(bọn Việt gian) trong 
 tưởng tượng . 
 - Hà, nắng gớm , về nào 
 - Chúng bay ăn miếng cơm nhục nhã thế này 
 - Hà, nắng gớm , về nào 
 - Chúng bay ăn miếng cơm nhục nhã thế này 
- Có gạch đầu dòng trước lời nói. 
- Nói thành lời 
Cách diễn đạt như trên có tác dụng như thế nào? 
 Tác dụng: khắc họa sâu sắc tâm trạng đau đớn, tủi hổ; lòng căm giận sâu sắc của ông Hai đối với những kẻ đang tâm theo giặc. 
 Độc thoại 
Tiết: 63 : ĐỐI THOẠI , ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ 
I/ Tìm hiểu yếu tố đối thoại độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự. 
1/ Đối thoại là hình thức đối đáp, trò chuyện giữa 2 hoặc nhiều người. Trong văn bản tự sự, đối thoại được thể hiện bằng các gạch đầu dòng ở đầu lời trao và lời đáp (mỗi lượt lời là một lần gạch đầu dòng). 
2/ Độc thoại: Lời của 1 người nào đó nói với chính mình hoặc nói với ai đó trong tưởng tượng, nói thành lời, phía trước câu nói có gạch đầu dòng. 
Điều kiện nào để độc thoại xảy ra? 
 Phải có hoàn cảnh giao tiếp để nhân vật có nhu cầu bộc lộ nội tâm. 
? Theo em, đối thoại và độc thoại giống và khác nhau như thế nào? 
Giống: - Đều là lời nói của nhân vật 
 - Đều có dấu gạch đầu dòng 
Khác: 
 Đối thoại 
 Độc thoại 
- Là hình thức đối đáp trò chuyện giữa 2 hoặc nhiều người. 
- Lời nói với chính mình hoặc với ai đó trong tưởng tượng. 
- Nhu cầu trao đổi thông tin 
- Nhu cầu bộc lộ nội tâm 
 Những câu như “ Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư? 
 Chúng nó cũng bị người ta hắt hủi rẻ rúng đấy ư?Khốn nạn 
bằng ấy tuổi đầu...” 
Là những câu ai hỏi ai? Thể hiện điều gì? 
 Ông Hai tự hỏi chính mình diễn ra trong suy nghĩ và tình cảm của ông Hai. Thể hiện tâm trạng xót xa của ông khi nghĩ về những đứa con nhỏ bé, vô tội của mình sẽ bị mọi người xa lánh, hắt hủi 
Nhận xét gì về hình thức của các câu hỏi này, có gì khác so với lời đối thoại và độc thoại trước đó? 
 Không có gạch đầu dòng, 
 không phát ra thành tiếng mà chỉ âm thầm diễn ra trong suy nghĩ tình cảm của ông Hai. 
 Độc thoại nội tâm 
Tiết 63 : ĐỐI THOẠI , ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ 
I/ Tìm hiểu yếu tố đối thoại độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự. 
1/ Đối thoại là hình thức đối đáp, trò chuyện giữa 2 hoặc nhiều người. Trong văn bản tự sự, đối thoại được thể hiện bằng các gạch đầu dòng ở đầu lời trao và lời đáp 
( mỗi lượt lời là một lần gạch đầu dòng). 
2/ Độc thoại: Lời của 1 người nào đó nói với chính mình hoặc nói với ai đó trong tưởng tượng, nói thành lời thì phía trước câu nói có gạch đầu dòng. 
 3/Độc thoại nội tâm : 
 Lời của một người nào đó nói với chính mình hoặc là 
nói với một ai đó trong tưởng tượng song không nói thành lời, không có gạch đầu dòng. 
 Vậy trong đoạn trích trên, ngôn ngữ nhân vật có những hình thức diễn đạt nào ? Tác dụng ? 
 * Các hình thức diễn đạt và tác dụng: 
 - Đối thoại câu chuyện có không khí như cuộc sống thật. 
Đ ộc thoại khắc họa sâu sắc thái độ căm giận và tâm trạng dằn vặt, đau đớn của ông Hai khi nghe tin làng Chợ Dầu theo giặc 
- Đ ộc thoại nội tâm khắc họa thành công tính cách nhân vật : giàu lòng tự trọng, nhạy cảm, dễ xúc động 
 Vậy, em hãy cho biết trong văn bản tự sự yếu tố đối thoại, 
 độc thoại và độc thoại nội tâm có vai trò như thế nào trong việc thể hiện nhân vật, cũng như trong việc thể hiện không khí cuả câu chuyện? 
- Làm cho câu chuyện có không khí như cuộc sống thật 
- Thể hiện nhân vật, đi sâu vào nội tâm, góp phần giúp chúng ta hiểu rõ tính cách nhân vật. 
- Câu chuyện sinh động. 
Tiết 63 : ĐỐI THOẠI , ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ 
I/ Tìm hiểu yếu tố đối thoại độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự. 
1/ Đối thoại là hình thức đối đáp, trò chuyện giữa 2 hoặc nhiều người. Trong văn bản tự sự, đối thoại được thể hiện bằng các gạch đầu dòng ở đầu lời trao và lời đáp 
( mỗi lượt lời là một lần gạch đầu dòng). 
2/ - Độc thoại: Lời của 1 người nào đó nói với chính mình hoặc nói với ai đó trong tưởng tượng, nói thành lời thì phía trước câu nói có gạch đầu dòng. 
 3/Độc thoại nội tâm : 
 Lời của một người nào đó nói với chính mình hoặc là 
nói với một ai đó trong tưởng tượng song không nói thành lời, không có gạch đầu dòng. 
 4.Tác dụng: 
Đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm là những hình thức quan trọng để thể hiện nhân vật trong văn bản tự sự. 
§èi tho¹i 
§éc tho¹i 
§éc tho¹i néi t©m 
- Lµ cuéc trß chuyÖn gi÷a hai hoÆc nhiÒu ngư­êi 
- Nãi víi chÝnh m×nh hoặc với ai đã trong tưởng tượng, thµnh lêi 
- Nãi víi chÝnh m×nh hoặc với ai đã trong tưởng tượng, kh«ng thµnh lêi 
-Cã g¹ch ®Çu dßng gi÷a lêi trao vµ lêi ®¸p 
- Cã g¹ch ®Çu dßng 
- Kh«ng cã g¹ch ®Çu dßng 
Bảng tổng hợp 
 Tìm trong những văn bản tự sự được học, những đoạn văn độc thoại, độc thoại nội tâm? 
Tiết 63 : ĐỐI THOẠI , ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ 
I / Tìm hiểu yếu tố đối thoại độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự. 
1/ Đối thoại là hình thức đối đáp, trò chuyện giữa 2 hoặc nhiều người. Trong văn bản tự sự, đối thoại được thể hiện bằng các gạch đầu dòng ở đầu lời trao và lời đáp 
( mỗi lượt lời là một lần gạch đầu dòng. 
2/ Độc thoại: Lời của 1 người nào đó nói với chính mình hoặc nói với ai đó trong tưởng tượng, nói thành lời thì phía trước câu nói có gạch đầu dòng. 
 3/Độc thoại nội tâm : 
 Lời của một người nào đó nói với chính mình hoặc là 
nói với một ai đó trong tưởng tượng song không nói thành lời, không có gạch đầu dòng. 
II/ Luyện tập : 
 4.Tác dụng: 
Đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm là những hình thức quan trọng để thể hiện nhân vật trong văn bản tự sự. 
- Lêi bµ Hai 
- Lêi «ng Hai 
- Này, thầy nó ạ. 
- Thầy nó ngủ rồi à? 
- Tôi thấy người ta đồn ... 
- Gì? ... 
- Biết rồi ! 
Tác dụng: Cuộc đối thoại này diễn ra không bình thường vì có ba lượt lời trao nhưng chỉ 2 lời đáp. 
 Thái độ bà Hai còn rụt rè khi muốn chia sẻ cùng chồng. 
 Ông Hai buồn chán tâm trạng của ông từ chỗ không muốn trả lời, đến gắt gỏng vô cớ nhằm bày tỏ tâm trạng bực bội, đau khổ của ông Hai khi nói đến chuyện làng Chợ Dầu theo Tây yêu làng tha thiết . 
Bài: 1/178 
 Viết một đoạn văn kể chuyện theo đề tài tự chọn, trong đó sử dụng cả hình thức đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm . 
Bài tập số 2/178 
Bµi tËp tr¾c nghiÖm: 
Chän c©u tr¶ lêi ®óng vµ ®ñ nhÊt 
1). Trong v¨n b¶n tù sù, ®èi tho¹i, ®éc tho¹i vµ ®éc tho¹i néi t©m lµ nh÷ng h×nh thøc ng«n ng÷ nµo? 
A . Ng«n ng÷ t¸c gi¶ 
B . Ng«n ng÷ nh©n vËt 
A. H×nh thøc ®èi tho¹i t¹o kh«ng khÝ ch©n thùc cho c©u chuyÖn, gãp phÇn thÓ hiÖn th¸i ®é vµ t×nh c¶m cña nh©n vËt . 
2). Trong v¨n b¶n tù sù ®èi tho¹i, ®éc tho¹i vµ ®éc tho¹i néi t©m cã tác dụng nh­ ư 
thÕ nµo? 
B. H×nh thøc ®éc tho¹i, nhÊt lµ ®éc tho¹i néi t©m thÓ hiÖn ®­îc nh÷ng diÔn biÕn hÕt søc phøc t¹p vµ tinh tÕ trong thÕ giíi néi t©m cña nh©n vËt, gãp phÇn kh¾c häa tÝnh c¸ch vµ phÈm chÊt nh©n vËt 
C . §èi tho¹i, ®éc tho¹i, ®éc tho¹i néi t©m lµ nh÷ng h×nh thøc quan träng ®Ó thÓ hiÖn nh©n vËt, lµm cho c©u chuyÖn vµ h×nh ¶nh nh©n vËt hiÖn lªn ch©n thùc , sinh ®éng vµ râ nÐt h¬n. 
HỆ THỐNG BÀI HỌC 
Nắm vững khái niệm đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm. 
Hoàn thành bài tập 2 vào vở tập. 
Biết đưa các yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong quá trình tạo lập văn bản tự sự phù hợp. 
Soạn bài: Ôn tập học kì I 
Hướng dẫn về nhà: