Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 8: Các phương châm hội thoại (tiếp)

NGỮ VĂN 9 Giờ văn học , thầy giáo hỏi bài cũ: - Ai đã viết Hịch tướng sĩ? Cả lớp im phăng phắc. Thầy phát cáu gọi: - Huỳnh! Ai đã viết Hịch tướng sĩ !? Huỳnh run rẩy đứng lên, nói lắp bắp: - Thưa thầy... không phải em ạ.Các nhân vật trong truyện cười sau đã không tuân thủ phương châm hội thoại nào? MẮT TINH, TAI TINHCó hai anh bạn gặp nhau, một anh nói: - Mắt tớ không ai bằng! Kìa! Một con kiến đang bò ở cành cây trên đỉnh núi phía trước mặt, tớ trông rõ mồn một đến cả từ sợi râu cho đến bước chân của nó.Anh kia nói:- Thế cũng chưa tinh bằng tớ, tớ còn nghe thấy sợi râu nó ngoáy trong không khí kêu vù vù và chân nó bước kêu sột soạt. (Truyện cười dân gian Việt Nam)Tiếng việt Tiết 8 : CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI ( Tiếp )Tiếng việt Tiết 8 : CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI ( Tiếp )I. PHƯƠNG CHÂM QUAN HỆ 1. Ví dụ A : - Nằm lùi vào!B : - Làm gì có hào nào .A : - Đồ điếc!B : - Tôi có tiếc đâu.2. Nhận xét:- Mỗi người nói về một đề tài không ăn khớp, hòa nhập với nhau.Người nói ,người nghe không hiểu nhau, không giao tiếp được với nhau Khi giao tiếp cần nói đúng vào đề tài giao tiếp,tránh nói lạc đề * Ghi nhớ ( sgk)Tiếng việt Tiết 8 : CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI ( Tiếp )II. PHƯƠNG CHÂM CÁCH THỨC 1. Ví dụ 2. Nhận xét:dây cà ra dây muống, lúng búng như ngậm hột thị.- Nói dài dòng, rườm rà.- Ấp a, ấp úng không thành lời.→ Người nghe khó tiếp nhận thông tin. - Nói năng phải ngắn gọn,rõ ràng, rành mạch; phải tạo được mối quan hệ tốt với người đối thoại.Tiếng việt Tiết 8 : CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI ( Tiếp )II. PHƯƠNG CHÂM CÁCH THỨC 1. Ví dụ 2. Nhận xét:- Nói năng phải ngắn gọn,rõ ràng, rành mạch; phải tạo được mối quan hệ tốt với người đối thoại. Tôi đồng ý với những nhận định về truyện ngắn của ông ấy.Thảo luận- Tôi đồng ý với những nhận định về truyện ngắn của ông ấyTôi đồng ý với những nhận định của ông ấy.- Tôi đồng ý với những nhận định về truyện ngắn của ông ấy.Tôi đồng ý với những truyện ngắn của ông ấy.=> Nói mơ hồ, nhiều cách hiểuTiếng việt Tiết 8 : CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI ( Tiếp ) Truyện Cười : Mất rồi, cháy! Một người sắp đi chơi xa, dặn con: - Ở nhà có ai hỏi thì bảo bố đi vắng nhé ! Sợ con mải chơi quên mất, lại cẩn thận lấy giấy bút viết vào tờ giấy rồi bảo: - Có ai hỏi thì con cứ đưa ra tờ giấy này ! Con cầm giấy bỏ vào túi áo. Cả ngày chẳng thấy ai hỏi. Tối đến, sẵn có ngọn đèn, nó lấy giấy ra xem, vô ý thế nào lại để giấy cháy mất. Hôm sau, có người đến chơi hỏi: - Bố cháu có nhà không? Nó ngẩn ngơ hồi lâu, sực nhớ ra, sờ vào túi không thấy giấy liền nói: - Mất rồi ! Khách giật mình hỏi: - Mất bao giờ? - Tối hôm qua ! - Sao mà mất? - Cháy !!!Tiếng việt Tiết 8 : CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI ( Tiếp )II. PHƯƠNG CHÂM CÁCH THỨC 1. Ví dụ 2. Nhận xét:- Nói năng phải ngắn gọn,rõ ràng, rành mạch; phải tạo được mối quan hệ tốt với người đối thoại. Tôi đồng ý với những nhận định về truyện ngắn của ông ấy.Thảo luận- Tôi đồng ý với những nhận định về truyện ngắn của ông ấyTôi đồng ý với những nhận định của ông ấy.- Tôi đồng ý với những nhận định về truyện ngắn của ông ấy.Tôi đồng ý với những truyện ngắn của ông ấy.- Nói năng phải rõ ràng, tránh cách nói mơ hồ, khó hiểu.* Ghi nhớ ( sgk)=> Nói mơ hồ, nhiều cách hiểuTiếng việt Tiết 8 : CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI ( Tiếp )III. PHƯƠNG CHÂM LỊCH SỰ1. Ví dụ 2. Nhận xét: NGƯỜI ĂN XIN Một người ăn xin đã già. Đôi mắt ôngđỏ hoe,nước mắt ông giàn giụa, đôi môi tái nhợt,áo quần tả tơi. Ông chìa tay xin tôi:Tôi lục hết túi nọ đến túi kia, không có lấy một xu, không có cả khăn tay, chẳng có gì hết. Ông vẫn đợi tôi.Tôi chẳng biết làm thế nào. Bàn tay tôi run run nắm chặt lấy bàn tay run rẩy của ông:-Xin ông đừng giận cháu! Cháu không có gì cho ông cả.Ông nhìn tôi chăm chăm, đôi môi nở nụ cười:-Cháu ơi, cảm ơn cháu! Như vậy là cháu đã cho lão rồi.Khi ấy tôi chợt hiểu ra: Cả tôi nữa, tôi cũng vừa nhận được một cái gì đó của ông. (Theo Tuốc-ghê-nhép)- Cả hai đều nhận được tình cảm chân thành và tôn trọng lẫn nhau=> Khi giao tiếp cần tế nhị và tôn trọng người khác.* Ghi nhớ ( sgk)Tiếng việt Tiết 8 : CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI ( Tiếp )Tiếng việt Tiết 8 : CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI ( Tiếp )IV. LUYỆN TẬP Bài tập 1.Lời chào cao hơn mâm cỗ.b. Lời nói chẳng mất tiền mua,Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhauc. Kim vàng ai nỡ uốn câu,Người khôn ai nỡ nói nhau nặng lời. - Suy nghĩ, lựa chọn ngôn ngữ khi giao tiếp.- Có thái độ tôn trọng, lịch sự với người đối thoại- Chó ba quanh mới nằm, người ba năm mới nói.- Một lời nói quan tiền thúng thóc, Một lời nói dùi đục cẳng tay.Tiếng việt Tiết 8 : CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI ( Tiếp )IV. LUYỆN TẬP Bài tập 2.- so sánh- ẩn dụ- nhân hóa- hoán dụ- điệp ngữ- nói quá- nói giảm nói tránh PHƯƠNG CHÂM LỊCH SỰ- nói giảm nói tránhBài 3.a. Nói dịu nhẹ như khen, nhưng thật ra là mỉa mai, chê trách lànói mátb. Nói trước lời mà người khác chưa kịp nói là nói hớtc.Nói nhằm châm chọc điều không hay của người khác một cách cố ý là nói mócd. Nói chen vào chuyện của người trên khi không được hỏi đến lànói leoe.Nói rành mạch, cặn kẽ, có trước có sau lànói ra đầu ra đũaPHƯƠNG CHÂM LỊCH SỰe. Nói ra đầu ra đũaPHƯƠNG CHÂM CÁCH THỨCTiếng việt Tiết 8 : CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI ( Tiếp )IV. LUYỆN TẬP a. Nói mátb. Nói hớtc. Nói mócd. Nói leoTiếng việt Tiết 8 : CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI ( Tiếp )IV. LUYỆN TẬP Bài tập 4.a. nhân tiện đây xin hỏi;Khi người nói muốn hỏi một vấn đề nào đó không thuộc đề tài đang trao đổi .(P/ C quan hệ)Khi người nói muốn ngầm xin lỗi trước người nghe về những điều mình sắp nóib. cực chẳng đã tôi phải nói ; xin lỗi,có thể anh không hài lòng nhưng tôi cũng phải thành thực mà nói là ;(P/C lịch sự)c. đừng nói leo; đừng ngắt lời như thế; đừng nói cái giọng đó với tôi.Khi người nói muốn nhắc nhở người nghe phải tôn trọng (P/C lịch sự)HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ Làm bài tập 2, 5 (SGK - tr 23, 24). Kẻ bảng tổng kết các phương châm hội thoại và học thuộc.Sưu tầm tục ngữ, ca dao liên quan đến các phương châm hội thoại. Soạn bài: “Sử dụng yếu tố miêu tả trong văn bản thuyết minh”Đọc và trả lời câu hỏi SGK/24,24Tiếng việt Tiết 8 : CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI ( Tiếp )CHÀO TẠM BIỆT!